Ең арзан несие қайда бар?

Жамбылдықтар арасында елден ерек ең арзан бюджеттік кредит таратылады. Оның сыйақы ставкасы небәрі 2,5 пайыз болады. Несиенің жаңа түрінің егжей-тегжейі Премьер-министр Асқар Маминнің төрағалығымен өткен ел Үкіметінің отырысында жария етілді.

Үкімет басшысының орын­басары Бердібек Сапарбаев қа­рапайым тілмен айтқанда «су-тегін» несиені бірінші беру үшін не себепті дәл осы өңір таңдалғанын түсіндіре кетті.

– Жамбыл облысының эконо­микасы бізге жақсы белгілі. Бұл – бюджетке күні қараған дотациялық өңір. Халқының 60 пайыздан астамы ауылдық жерлерде тұрады. Қазақстандағы өзін-өзі жұ­мыспен қамтушылардың ең көбі де сонда. Сондықтан ұсынылып отырған жобаны қолдаймыз. Ең бастысы, жоба ауыл тұрғындарына өзін-өзі асырап, тұрмысын жақсартуға үлкен септігін тигізеді. Сондай-ақ ауыл шаруашылығын өркен­детуге мүмкіндік туғызады, әсіресе, жерді ұтымды пайдалану, тиімді мал өсі­ру, жер мен малдан алынған өнімді өңдеу жолға қойылуға тиіс, – деді вице-премьер.

Оның мәліметінше, аталған жо­ба арқасында кем дегенде 90 мың­ға жуық жаңа жұмыс орындары ашылмақ. Нәтижесінде, Үкімет өңірдегі атаулы әлеуметтік көмек (АӘК) алушылар қатары азаяды деп күтуде.

«Премьердің тапсырмасы бо­йынша бұл жобаны облыс әкімді­гімен бірлесіп, бірнеше рет талқы­ладық. Қаржыландыру жағын есеп­­тедік. Бірақ облыс әкімдігіне айтар ұсынысымыз бар: біз көп­теген жобаларды қолға аламыз, қаржы иге­реміз, алайда өкінішке қарай, түпкі нәтижеге жетпей қа­ламыз. Сол себепті бұл жобаны об­лыс басшылығы күнделікті түрде бақылауы керек. Егер пилоттық ауыл­дарда жоба жақсы нәтиже ­көр­сетсе, онда оны басқа об­лыстарға да енгізу қажет!» – деді Б.Сапарбаев.

Тұтастай алғанда, облыс тұр­ғындарының жалпы саны – 1 мил­лион 125 мың адам, оның ішінде 680 мыңы немесе 60%-ы ауылда тұрады.

Жамбыл облысының әкімі Ас­қар Мырзахметов ауылдықтардың өмір сүру деңгейін жақсарту үшін жеке қосалқы шаруашылықтарды (ЖҚШ) қолдайтын нысаналы мем­лекеттік саясат қажетіне екпін түсірді.

– Қорасында мал ұстайтын, аула­сын­да бақша салатын жеке қосалқы ша­руа­шылықтарға өндіріс пен табыс көзі ретінде қарауға толық негіз бар. Бұған ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің 43%-ының және ет пен сүттің 60%-ының жеке қосалқы шаруашы­лықтарда өнді­ріліп отырғаны дә­лел. Әрі, бұл мемле­кеттің қолда­уынсыз істеліп отырған шаруа, – деді А.Мырзахметов.

Әкімдік облыстағы барлық 138 мың үйді аралап шығыпты. Талдау қорытын­ды­сы ЖҚШ-ларда табыс орта есеппен айы­на 25-30 мың теңгені құрайтынын көр­сеткен. Рас, табысы айына 500 мың тең­­геден айналатын үйлер де анық­талған екен.

Аймақ басшысы ЖҚШ-лардың жаппай жоғары табыс таба алма­уына «ұйымдастыру мәселесінің шешілмеуі» себепкер дейді. Мә­селен, ауылда өз қорасы мен бақшасында өндірген өнімді орта­лықтандырылған сатып алу және өткізу желілері жоқ, мал басын артты­райын десе жемшөп базасы жеткіліксіз, қажетті техника мен технологиялар қолжетімді емес, қаражатқа зәру.

Жаңа жоба бұқараға келесі ба­ғыттар бойынша мемлекеттік қол­дау шараларын ұсынады: өсімдік шаруашылығын, мал және құс ша­руашылығын дамыту үшін үй іргесіндегі телімдерді, сондай-ақ елдімекендерден тыс жерлерде әр ауыл тұрғынына тиесілі жер ресурс­тарын (пайлық жер үлесі, шабын­дық, жайлау, тағы басқасын) тиімді пайдалану; әр ауылдық округте қажетті техника, құрал-жабдықтары және айналым қаражаттары бар кооперативтер құру.

Әкімнің жоспарынша, осы шара­ларды қабылдау 131 мың отбасының не 600 мыңдай адамның ай сайын 128 мың теңге көлемінде тұрақты қосымша табыс табуына мүмкіндік береді. Бұл қазіргі табыс деңгейінен 4 есе артық. 68 мың өзін-өзі жұмыспен қамтығандар мен жұмыссыздар жеке кәсіпкерге айналады. Жалпы, ауыл шаруа­шылығы өнімі 34%-ға артады. Ет пен сүт өңдейтін кәсіп­орындар жүктемесі 30%-ға ұлғаяды.

Жобаның екінші кезеңі 2020-2021 жылдарға жоспарланған. Микро­кре­диттерді ауылдық елдімекендерде және шағын қалаларда ақырғы қарыз алушыға жылдық 2,5% ставкамен беру жоспар­лануда. Салыстыру үшін айтсақ, өзге өңір­лердің тұрғындары бүгінде ең арзан дегенде жылдық 6% сыйақы мөл­шер­лемемен ғана несие ала алады.

Жаңа несие түрін банктер де, мик­роқаржы ұйымдары да, тіпті «Даму» мен «ҚазАгро» да емес, «сенімді агент­тер» береді. Жамбыл облысы бұл рөлге «Тараз» әлеу­меттік-кәсіпкерлік корпо­рациясын бекітуде.

Осы орайда, Ауыл шаруашы­лығы министрлігі «Еңбек» өнімді жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2021 жыл­ға дейінгі мем­бағ­дарламасы ая­сында 0,01% ставкамен об­лыс әкім­дігіне бюджеттік кредит беруді ұсы­­нады. Өз кезегінде әкімдік се­німді агент­ті (орысша нұсқасы – «про­веренный агент») тарта отырып, ол бюджеттік кре­дитті ары қарай халыққа арзан несие тү­рінде үлес­тірмек. Ал сенімді агент ре­тін­де «Тараз» ӘКК ол несиені ақырғы қарыз алушыға әлгінде айтыл­ғандай, 2,5% сы­йа­қы мөлшерле­месімен беруге тиіс.

– Жамбыл облысы тұрғында­рының тұрмыстық табысын жақ­сартуға қатысты жоба облыстағы 131 мың отбасының табысын арт­ты­руға, оның ішінде 70 мыңға жуық өзін-өзі жұмыспен қамтыған және нәтижесіз жұмыспен қам­тылған аза­маттардың жеке кәсіпкер ретінде қалыптасуына, АӘК алу­шылар са­нын азайтуға өз септігін тигізеді, – деді Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Біржан Нұрымбетов.

Премьер жаңа несие кейін қай­тарылмайтын борышқа айналып, мемлекетке қосымша қиындық туғызбау қажетіне назар аудартты.

– Біздің алдымызда қазақ­стан­дық­тардың әл-ауқатын арттыру, өмір сапасын жақсарту міндеті тұр. Азаматтарға өздерінің кәсіпкерлік бастамаларын іске асыруға, несие­лерді оңай алуға, отба­сылық бизнес жүргізуге барлық мүмкін­діктерді жасауымыз қажет. Шағын несие беру – жай ғана аз пайызбен ақша та­ратуға айналып кетпеуге тиіс. Жобаны іске асыру кезінде қарыз ақшаны қай­таруға қатаң бақылау болуы қажет, – деді Үкімет басшы­сы А.Мамин.

Үкімет жетекшісі өңір басшысы Асқар Мырзахметовке аталған жо­баны сапалы және уақытылы орын­даудың маңызды екенін ескертті:

– Оны жүзеге асыру жұмыспен қамтудың өсуіне және жаңа жұмыс орындарының құрылуына, халық табысының артуына, коопера­ция­ның дамуына ықпал етеді деп се­не­міз. Асқар Исабекұлы, келесі жылы пилоттық жобаны іске асыру қоры­тындыларын қарастырамыз! – деді Асқар Мамин.

Премьер Ауыл шаруашылығы мен Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрліктеріне қыркүйек айының со­ңына дейін пилоттық жобаны іске асыру тетігін Үкіметтің қарауына енгі­зуді тап­сырды. Бұған қоса, жарияланған көрсет­кіштерге уақытылы қол жеткізуге тиісті ба­қылауды қамтамасыз етуді жүктеді.

Айта кету керек, жамбыл­дық­тар­ға игілік әкелер пилоттық жоба 2017-2021 жылдарға арналған «Еңбек» нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамыту мембағдарламасы аясында жүзе­ге асырылады. Сондықтан ел Үкіме­тінің осы бағдарламаны бекіткен 2018 жылғы 13 қарашадағы №746 қаулысына өзгерістер мен толық­тырулар енгізетін жаңа қаулы жо­басы әзірленіп, қоғамдық талқы­лауға шығарылды.

Құжатта «Жамбыл облысы халқының табысын ауқымды және тиімді арттыру жөніндегі жоба» аясында ауылдықтарға ұсынылатын кредиттер мен микро­кре­диттердің «5 жылға дейін, ал мал шаруа­шы­лығы және ауыл шаруашылығы кооперативтерін құру саласындағы жобалар үшін 7 жылға дейінгі» мерзімге берілетіні жазылған. Жылдық сыйақы мөлшерлемесі 2,5%-дан аспайды.

Түпкі қарыз алушыны, яғни арзан кредиттің кімдерге беріле­тінін «Тараз» ӘКК анықтайды. Корпорация несие таратудан табыс таба алады: оған қарыз алушының несие бойынша міндет­темелерін бұзуы себебінен алынатын комис­сияларды, алымдарды және өзге де төлемдерді өз қалтасында қалды­руына рұқсат етілмек. Бұл ретте мұндай комис­сиялардың, алымдар­дың, төлемдердің көлемі атқарушы билікпен алдын ала жазбаша келісуге тиіс.

Сонымен бірге сенімді агентке тап­сырманы орындағаны үшін бюджеттік бағдарламаның әкімшісі өз бюджетінің қаражаты есебінен сыйақы төлейді.

«Сенімді агенттерге бағдарла­маға қатысушылардың кредитіне немесе микрокредитіне байланысты бұдан басқа қандай да бір комис­сияларды, алымдарды немесе өзге де төлемдерді алуына тыйым салы­нады», – делінген әлгі құжатта.

«Тараз» ӘКК ай сайын есеп беріп, бюджеттік бағдарлама әкім­шісіне үлес­тірілген кредиттер мен микрокредиттер туралы ақпарат ұсынып отыруға міндетті.