– Túrkіstan халықаралық газетінің редакциясы Алматыдан елордаға қоныс аударғанына да бір жылға жуықтапты. Қазіргі ақпараттық технология мүмкіндігі артқан тұста аудитория жинау өте қиын екені мәлім. Жаңа заман оқырмандарының сұранысына сай қандай тың жобалар ұсынып отырсыздар?
– Дүние көз алдымызда ғарыштық жылдамдықпен жаңарып, өзгеріп отырған тұста дәстүрлі медианың да замана көшінен қалмай, уақыт ағымына ілесе әрекет етуі тиіс екені айтпаса да түсінікті. Осы орайда, біз қазіргі кездегі аудитория сұранысын ескеріп, басылымды барынша заманауи стильде жұмыс істеуге жұмылдырып отырмыз. Газет тілшілері бұрын тек материалды мәтін ретінде даярлап келген болса, қазір көптеген материалдың видео нұсқасы да қоса әзірленеді. Қызметкерлеріміз өздері видео түсіріп, монтаж жасап, сценарий даярлап, телеарна журналисінің де міндетін атқара береді деуге болады. Яғни, қазіргі таңда конвергентті журналистиканың принциптеріне сай өз аудиториямыз үшін газетті тек оқып қана қоймай, көріп те, естіп те отыруға мүмкіндік тудырып отырмыз. Сонымен қатар әр апта сайын Túrkіstan газетіне елімізге белгілі азаматтар шолу жасап жүр, ол YouTube-тегі арнамызға жүктеліп, әлеуметтік желі, түрлі мессенджерлер арқылы таралып отыр. Атап айтсақ, Зейін Әліпбек, Қымбат Досжан, Еркін Байғабылұлы, Олжас Сыдықбек, Жігер Сәрсен, Мақсат Толықбай сынды танымал тележурналистердің шолуы мен қысқаша сұхбат-лебізі көрермендер тарапынан әлеуметтік желідегі жазбаларға қарағанда жылы қабылданып отырған сыңайлы. Сондай-ақ газетте жарық көрген өміршең, әлі күнге дейін маңызын жоймаған мақалалар мен сұхбаттарды жинап, жуырда кітап етіп шығармақ ойымыз бар.
Одан бөлек, Tú rkіstan халықаралық газеті жыл басынан бері қандастарға арналған Atajurt атты ауқымды жобаны бастаған болатын. Бұл жобаның маңыздылығын ескеріп, қолдау білдірген «Nur Otan» партиясы, Дүниежүзі қазақтарының қауымдастығы мен «Отандастар қорына» алғыс айтқым келеді. Жоба аясында газет тілшілері мен түсірілім тобы еліміздің түкпір-түкпірін аралап, шетелден қоныс аударған қандастардың тыныс-тіршілігімен танысып, олар жайлы газет бетінде, сайтымызда, әлеуметтік желіде үзбей жазып, видеорепортаж жариялап келеді.
– Қандастарға қатысты бұл жобада қандай тақырыптар қамтылады?
– Шетелдегі қазақтарды елге шақыру, елге келген қандастардың тарихи Отанына кірігіп кетуі жолында кешенді жұмыс атқару – біздің еліміздің басты бағытының бірі. «Елге ел қосылса құт» деп бекер айтпағаны белгілі. Шеттен көшіп келген, көшіп келгісі келетін ағайынды да асырауға қазақ жерінің әлеуеті жетеді. Дегенмен қандастардың алдынан шығар көптеген кедергілер бар. Оның ең біріншісі, басқа елден алғаш келгенде Қазақстанның қоғамдық өміріне сіңісе алмай тосырқап қалуы. Сондықтан да бейімдеу жұмыстары жүйелі жүруі қажет. Екіншіден, келген ағайынның көбісінің айтатыны құжаттандыру мәселесінің ұзаққа созылатыны, кеңселік кедергінің көптігі. Үшінші мәселе, жеке кәсіппен айналысқысы келетін қандастар тағы да әкімшілік кедергілерге тап болады. Мәселен, мал шаруашылығымен айналысқысы келген қандасымызға мал ұстауға ыңғайлы жер берілмейді. Оны реттейтін жергілікті әкімшіліктегі жұмыстың деңгейі әртүрлі. Біз осындай және тағы басқа күрделі мәселелермен қатар қандастардың елге келіп сіңірген еңбегін, атқарған қызметін көрсетсек деген ойдамыз. Atajurt жобасы негізінен елге көшіп келген қандастарға арналғанымен, шеттегі ағайынның тыныс-тіршілігі де біздің назарымыздан тыс қалған емес. Мәселен, қиырдағы қазақтар тақырыбына арналған «Шетелдегі 100 жаңа есім» айдары да осы Atajurt жобасының заңды жалғасы іспетті. Мәселен, оқырмандарымыз үшін Илон Масктың жобасында немесе Google, Аpple, Booking.com сынды алпауыт компанияларда жұмыс істейтін қазақтардың тыныс-тіршілігі қызықты ма? Джакартадағы қазақ ғалымының ой-пікірі, ғылыми тұжырымдары, Париждегі Эйфель мұнарасында қызмет атқаратын қандасымыздың атажұртқа деген сағыныш сезімі, болмаса Араб шейхтерінің сарайлары мен әлемге әйгілі бес жұлдызды қонақүйлердің интерьер дизайнын әзірлеп жүрген қарагөз қарындасымыздың жетістікке жету жолын баяндаған сұхбаты оқырмандарымызға қандай ой түйгізеді? Осы айтылған қандастарымыздың газетімізде жарық көрген сұхбатын оқысаңыз, қай-қайсысының да жүрек түкпіріндегі елге, жерге деген сағыныш сезімін аңғарасыз. «Шетелдегі қазақтарды Қазақстан магнитше тартып тұрады» деп айтады олар. Жат жұртта жүріп, әлемдік деңгейде жетістікке жеткен қандастарымыз жайлы жазғандағы мақсат, кейінгі жастарға сол азаматтар секілді жетістікке жетіп, шетелде қызмет ет деген ойды жеткізу емес, мүлде. Тағдырдың жазуымен әлемге тарыдай шашылған ат төбеліндей қазақтың ішінде небір білімді, өнерлі азаматтар көп екенін паш етіп, сол азаматтар түптің-түбінде еңбегін, білім-білігін елге арнаса, осындағы бір-бір саланың тірегі болса деген ой. Қиыр жайлап, шет қонған, қоғамның түрлі саласында айтулы нәтижеге қол жеткізген ағайындармен болған эксклюзивті сұхбаттар топтамасын жинақ етіп шығару да осындай ізгі мақсаттан туған идея.
– Біздің білуімізше, Túrkіstan халықаралық газеті осы Atajurt жобасы аясында қандастардың біраз қордаланған мәселесінің шешілуіне ықпал етіп келеді. Солардың бірқатарына тоқталып өтсеңіз.
– Баспасөз қандай да бір мекемеге тапсырма беруге немесе міндет жүктеуге құзыретті емес, әрине. Десек те, біз біраз кейіпкеріміздің мәселесінің оң шешім табуына әсер еткеніміз рас. Осы уақытқа дейін тілшілеріміз іссапармен Шығыс Қазақстан, Павлодар, Солтүстік Қазақстан, Қостанай, Атырау, Маңғыстау, Ақмола, Қарағанды облыстарында болды. Аталған өңірдегі қандастар шоғырланған елді мекендерге барып, олардың өміріндегі өзекті мәселені жазды.
Мәселен, Қытайдан көшіп келген қандасымыз, Қазақстан азаматы Қарақат Әбдеш күйеуі мен оның әкесі және екі інісі Қытайда жазықсыз сотталып, отбасы екіге бөлінгенін айтып, редакциямызға мұңын шағып келді. Өзі туыстарына бара алмайды екен, бір рет барғанда екі жыл үйқамақта ұстаған көрінеді. Өте қиын жағдай. Жап-жас келіншек, өрімдей балаларымен атажұртқа келіп, шарасыз күйде отыр. Жағдайды бүге-шігесіне дейін баяндап, газетке мақала жарияладық. Ізінше халықаралық конвенцияларға сүйене отырып, екіге бөлінген отбасын қосуға ықпал жасауын сұрап, еліміздің Сыртқы істер министрлігіне хат жолдаған едік. Жақында хатқа жауап алдық, онда бұл мәселе бойынша Қазақстан Сыртқы істер министрлігі Қытай елшілігіне нота жолдап, екіжақты кездесуде көтеретінін мәлімдеген.
Көбіне азаматтар құзырлы мекемелерге бара-бара, ақыры мәселесі шешімін таппаған соң ақпарат құралдарына жүгініп жатады. Мұндай жағдайда үміт артып келген соң барлық азаматтардың мәселесіне бейжай қарамай, әрқайсысына ықыласпен көңіл бөлеміз.
Сол сияқты елордамызға келіп қарапайым жұмыс істеп, жалақысын ала алмай, құжатын реттей алмай қиналып жүрген Айқын Белиянхан есімді Қытайдан келген қандасымыздың мәселесін тез арада шешуге газетіміз ықпал етті. Іле-шала ол кісі мамандығына сай қызметке орналасты. Сол сияқты астана іргесінде негізінен қандастарымыз қоныстанған «Нұрбесік» деп аталатын шағын елді мекен бар. Шетелден қоныс аударған қандастарымыздың сол жерде тұрып жатқандарына он шақты жыл болса да, әлі күнге дейін үй-жайларын заңдастыратын құжаты жоқ. Әрі елді мекенге бірде-бір коммуникация тартылмаған. Біздің редакция тілшілері бірнеше рет осы елді мекен тұрғындарымен кездесіп, видеорепортаж жасап, газетке мақала жариялады. Әрі құзырлы мекемелерге сұрақты төтесінен қойып, хатты қарша боратты десем, артық айтқан болмас едім. Нәтижесінде, үйлерді құжаттандыру бірден реттелмегенмен, қазір сол елді мекенге жол салынып, ауызсу, газ тартылып жатыр. Бұл мәселе әлі де біздің назарымызда болатынын айтқым келеді.
Сондай-ақ газетімізде Моңғолиядан көшіп келген жалғызбасты ана Бақытгүл Ғибадатқызының өкпе қабынуы ауруының асқынған түрімен науқастанғаны, тұрмыстық жағдайының төмен екені және әлеуметтік жәрдемақы ала алмай жүргені туралы жазылды. Бұл мәселе газетте жарияланған соң, әдеттегідей тиісті орындарға хат жаздық. Қысқасы, қандасымыз Бақытгүл Ғибадатқызының мәселесі оң шешімін тапты. Көп ұзамай ол мүгедектерге арналған әлеуметтік жәрдемақыны алуға болатын анықтамасын алды, жергілікті әкімшіліктен жұмыс табылды. Сонымен қатар газетіміз бастап қоғамдық мәселе көтеруінің нәтижесінде кәсіпкер азаматтардың демеушілігімен екі бөлмелі үйге ие болды. Осыдан кейін қандасымыз редакцияға арнайы алғыс айтып, хат та жазды.
Ал Павлодар облысында шетелден келген қазақтардың ең бірінші ЖСН алу мәселесі қиын екені жазылды. Басылымның пәрменділігінің арқасында бұл мәселенің де түйіні шешілді. Қазір қандастар еш кедергісіз ЖСН ала алатын болды. Тізе берсек, мұндай мысалдар өте көп.
– Сонда қандастар ресми органдарға емес, ақпарат құралдарына жүгінуге дағдыланған ба?
– Көбіне азаматтар құзырлы мекемелерге бара-бара, ақыры мәселесі шешімін таппаған соң ақпарат құралдарына жүгініп жатады. Мұндай жағдайда үміт артып келген соң барлық азаматтардың мәселесіне бейжай қарамай, әрқайсысына ықыласпен көңіл бөлеміз. Әрине, заң жүзінде қандай мүмкіндіктер бар, бәрін пайдалануға тырысамыз. Кейбір мәселелердің шешілуіне заңның өзі кедергі тудырады. Осындай кедергілер туралы бірнеше дүркін мәселе көтеріп, оларды шешу жолдары жөнінде көші-қон саласының мамандары мен Парламент депутаттарына да ұсынысымызды айтып, үнемі назарда ұстап келеміз. Бұдан бөлек, шетелден көшіп келген небір талантты қыз-жігіттерді газет арқылы насихаттап, олардың өз орнын табуына, лайықты жұмысқа орналасуына әсер еткен кездер де аз емес. Қысқасы, заңымыздың құзыреті, газетіміздің пәрменділігі жететін жерге дейін аянып қалған тұсымыз жоқ. Жақында «Отандастар қорының» қолдауымен Қазақстандағы, алыс-жақын шетелдегі қандастарымыздың қатысуымен онлайн форматта халықаралық жиын өткізбекпіз. Онда осы Atajurt жобасын арнайы таныстыратын боламыз. Негізі, шетелдегі қандастарымыздың да бұл жобаға айрықша қызығушылығы байқалады. Біздің сайтымызда жарық көрген материалдардың төте және латын қарпіндегі нұсқаларын да үнемі оқып отыратын тұрақты оқырмандарымыз бар. Жалпы, аудиториямыздың сұранысын, қызығушылығын үнемі зерттеп, саралап отыруға тырысамыз. Сондықтан тек қандастарға арналған жобамыз ғана емес, басқа да тақырыптарды қамтитын жоба-жоспарымыз жетерлік.
– Atajurt жобасы алдағы уақытта жалғаса ма?
– Өздеріңізге мәлім, Қазақстан өзінің қандастарын тарихи Отанына шақырып отырған әлемдегі санаулы мемлекеттің бірі. Әрі бұл саясат алдағы уақытта да жалғасын табатыны анық. Сол сияқты қандастарға арналған жобамызды біз де әрі қарай жалғастырсақ деген ниеттеміз. Қазір мемлекет шетелдегі қазақ жастарына білім грантын бөліп, олардың ертерек елге келіп мамандық иеленуіне, әрі қарай тарихи Отанында қалуына жағдай жасап отыр. Бұл шетелдегі қазақты елге шақырудың ең тиімді жолы. Жоғарыда атап өткенімдей, шетелден келген қазақтар басқа елдің менталитетінде, өзге елдегі қалыптасқан жағдайға байланысты Қазақстанға көшіп келгенде қоғамдық өмірге бірден араласып кете алмайтыны рас. Сонымен қатар құжаттандыру саласында әкімшілік кедергілер де аз емес. Бұл біздің қоғамымыздың барлық саласында кездесетін жағдай. Сол үшін де біз елге келген ағайынның өзекті мәселесін көтеріп, олардың осы қоғамның толыққанды мүшесі ретінде қалыптасуына қолғабыс жасасақ деген бағытта жұмыс істеп жатырмыз. Ә дегеннен-ақ, елмен етене таныс болған Tú r kіstan газеті міне, ширек ғасырдан асты, «дүниенің бетінде қандай да бір игілік көрінсе, Қазақстанға, қазаққа болсын, бір қандасымыз елге қосылса, тезірек орнын тапсын, ата жұртта өсіп-өркендеп, тамыр жайсын» деген ізгі, байтақ ой-ниетті ту етіп келеді.
– Әңгімеңізге рақмет.
Сұхбаттасқан
Амангелді ҚҰРМЕТ
