Елбасы жариялаған 5 әлеуметтік бастамада «Елді газбен қамтамасыз етуді жалғастырып, Қараөзек (Қызылорда облысы) – Жезқазған – Қарағанды – Теміртау – Нұр-Сұлтан бағытында магистральды газ құбырын салу жобасын жүзеге асыру керек. Бұл жобаны жүзеге асыру ары қарай өзге өңірлерді де газбен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді» деп айтылғандай, бүгінде елімізді газбен қамтамасыз ету – маңызды шараның бірі.
Бес әлеуметтік бастаманы талқылаған Үкімет Астанаға газ жеткізу жұмысын «Сарыарқа» газ құбыры деп атады. «Қараөзек» газ айдау стансасынан басталатын бұл жоба аясында «Бейнеу – Бозой – Шымкент» магистральды газ құбырын салуда ойға алынған болатын. 2017 жылдың алғашқы жартысында Қазақстанда газ инфрақұрылымының жоғары технологиялық екі нысаны салынды. Олар – Ақтөбе облысындағы «Бозой» және Қызылорда облысындағы «Қараөзек» компрессорлық стансалары. Елде отандық газбен қамтамасыз етуді, стратегиялық «Бейнеу – Бозой – Шымкент» магистральды газ құбырын тасымалдау мүмкіндігін арттыруды мақсат еткен ұлттық оператор – «ҚазТрансГаз» компаниясы жүзеге асырды.
Еліміздің батысынан басталатын құбыр оңтүстікті «көгілдір отынмен» қамтамасыз етуде зор мүмкіндіктер берді. Облыс аумағынан өтетін 846 шақырымдық газ желісінің игілігін Сыр халқы айқын көріп отыр. Қызылорда қаласында газдандыру – 95 пайызға, облыстың газды тұтынуы 63 пайызға жетті. Жалпы, 2014-2017 жылдары облыс елді мекендерін газдандыруға 29 млрд теңге қаржы бөлінді. Екі компрессорлық стансалардың қосылуы магистральды газ құбырының жылдық өткізу қабілетін шамамен 10 млрд текше метрге дейін арттыруға мүмкіндік берді. «Көгілдір отынның» Қазақстанның оңтүстік өңірлері мен Қытай нарығына экспортқа жеткізілуін қамтамасыз етуде. Сарыарқаға Сыр елінен табиғи отын жеткізетін станса магистральды газ құбырынан 944 шақырым қашықтықта орналасқан. Бұл құбырдың өткізгіштік қабілетін арттырып қана қоймайды, оны тұрақты технологиялық режимде жұмыс істеуді қамтамасыз етеді.
Стратегиялық маңызы бар «Бейнеу – Бозой – Шымкент» магистральды газ құбырының құрылысы – Мемлекет басшысының тікелей тапсырмасымен жүзеге асқан ауқымды жобалардың бірі. Төрт облыс арқылы өтетін газ құбырларының жалпы ұзындығы – 1 143 шақырым. Газ құбыры Маңғыстау, Ақтөбе, Қызылорда және Түркістан облыстарының аумағынан өтеді. Оның 846 шақырымы Қызылорда облысының аумағынан өтеді. Құбыр бойында бірнеше газ компрессорлық стансалар салынды. Газ құбыры аймақ экономикасына қосымша қуат беріп, өңірді түгелдей газбен қамтуға жол ашып отыр. Ақтөбе облысындағы компрессорлық станса, Қызылорда облысында «Қараөзек» жоғары стансасы пайдалануға берілді. «Бейнеу – Бозой – Шымкент» магистральды газ құбыры мұнайлы өлкеден бастау алды. Сексеуіл кенті тұсынан «Арал», ал қаңтарда Қазалы ауданы аумағында «Қорқыт ата» компрессорлық стансалары қолданысқа берілді.
Осыдан 15 жыл бұрын «Қызылорда қаласының жылу-қуат көздерін және тұрғын үй секторын ілеспе газға көшіру» жобасы басталды. Жоба 2004 жылы қолға алынып, нәтижесінде облыс орталығында 124 шақырымдық «Ақшабұлақ – Қызылорда» магистральды газ құбыры тартылып, газ трибуналық станса пайдалануға берілген.
Қызылорда облысын кешенді газдандыру жобасының I кезеңі осыдан 5 жыл бұрын басталды. 2015 жылы аймақтағы 4 аудан орталығы – Арал қаласы, Әйтеке би, Шиелі және Жаңақорған кенттері, Байқоңыр қаласы газдандырылды. Тұрғындардың 80 пайызы көгілдір отынның игілігін көріп отыр. Қызылорда қаласындағы Сырдария өзенінің сол жағалауындағы жаңа қаланың газдандыру құрылысын аяқтау үшін облыс қазынасынан 650 млн теңге қаржы бөлініп, құрылыс-монтаж жұмыстары қарқынмен жүргізілді. Облыстың қалған 3 аудан орталығы – Жосалы, Жалағаш және Тереңөзек кенттерін газдандыру бойынша жұмыстар жүргізілуде. Жосалы кентіндегі АТТС/автоматтандырылған газ тарату стансасы/ құрылысына республикалық және облыстық бюджеттен 903,5 млн теңгеге қаржы бөлініп, нысанның құрылысы аяқталды. Тереңөзек кентіне арналған АТТС орнату жобасы басталды. Қазынадан бөлінген 2,1 млрд теңге қаражатқа АТТС салынып, 43,4 шақырымдық газ құбыры жүргізілді. 2020 жылға қарай аймақтағы барлық 7 аудан орталығы көгілдір отынға қосылады.
Облыс, аудан орталығы ғана емес, ауылдар да көгілдір отынға қол жеткізді. 2016-2017 жылдары Қызылорда қаласына қарасты Белкөл кенті мен Талсуат елді мекені газбен қамтылды. Махамбет және Наурыз елді мекендерін кварталішілік газдандыру жобалары бойынша қаржы бөлініп, жоба-сметалық құжаттама жасалған Абай және Досан елді мекендерін газдандыру ісі 2019-2020 жылдары мемлекет пен жекеменшік әріптестігі арқылы жүзеге асырылмақ. Шиелі ауданы Ыбырай Жақаев елді мекені Шиелі кентінің іргесіндегі Бидайкөл елді мекенінде табиғи газ жүргізілді. Сыр бойы өңірінің экономикалық-әлеуметтік дамуы барысында Шиелі ауданында газдандыру жұмыстары ерекше қарқынмен дамуда. Шиелі кентінде 5 600 үйдің 5 216-сы көгілдір отынды пайдаланып отыр. Кенттегі 160 ірі кәсіпорын мен 110 шағын және орта кәсіпкерлік нысандарына газ кіргізілген. Жақын уақытта Н.Бекежанов, Алғабас, Төңкеріс ауылдары тұрғындарын табиғи отынмен қамтамасыз етпек.
Статистикаға сүйенсек, 4 аудандағы 25 803 тұрғын үйдің 21 мыңнан астамы көгілдір отын пайдаланып отыр. Соңғы 5 жылда Сырдағы мың сан отбасының тұрмысы жаңа сипатқа ие болды. Сыр бойындағы елді мекендердің 85 пайызы магистральды газ құбыры бойына орналасқандықтан, кезең-кезеңімен жүзеге асуда.
Миуа БАЙНАЗАР,
Қызылорда облысы