Jýsan Bank пен АТФ банк бірігеді, дәлірек айтсақ Fisrt Heartland Jýsan Bank АТФ банкті сатып алып жатыр. Екі күн бұрын еліміздің қаржы нарығында пайда болған басты жаңалық – осы. Алайда бұл жаңалық ешкімді таңғалдыра қоймады. Себебі аталған банктердің бірігетіні туралы бұған дейін де сөз болған еді. Әзірге қос банк бірігіп жатыр деп сыпайылық танытқанымызбен, АТФ банк туралы мәліметті бұдан былай банк саласы тарихынан ғана оқитын боламыз.
Банктердің бірігуі қалыпты құбылыс
Тараптардың алдын ала келісімге келгені туралы мәлімдемесінде «Түрлендіру барысында АТФ банктің барлық сервисі жұмысын стандартты режимде жалғастырады, бұл клиенттер үшін АТФ банктің қолданыстағы қызметтеріне қолжетімділікті толық көлемде сақтайды және қамтамасыз етеді» делінген. Бұл үдерістің ұзаққа бармасын бәрі де біліп отыр. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі қос банктің қол жеткізген келісімін қос қолдап қолдайтын сыңай танытыпты. Есте болса, реттеуші биыл Ұлттық банкпен бірлесіп екінші деңгейлі банктер активтерінің сапасына тәуелсіз бағалау (AQR) жүргізген болатын. Екі банкті біріктіру туралы шешім де AQR нәтижесіне сай қабылданып отыр. Экономист tengenomika telegram каналының авторы Ғалымжан Айтқазин екі банктің бірігу туралы мәмілесі екі қаржы институтының дамуға және нығаюға деген нарықтық ниетінің көрінісі деп бағалады. Ол сонымен бірге бұл жаңалықты бүкіл сектор үшін жағымды оқиға деп санауға болады дейді.«2020 жылдың мамырындағы жағдай бойынша Jýsan Bank пен ATФ банк активтері мен меншікті капиталы бойынша Қазақстандағы ең жақсы 10 банктің қатарына кірді. Бір жағынан, АТФ банктің қаржылық тұрақтылығы соңғы жылдары атап айтарлықтай болмаса да, жағдайы аса мүшкіл емес. Сондықтан банктердің бірігу туралы шешімі AТФ банк тәуекелдерін азайту үшін тиімді шешім. Екінші жағынан, әлемдік тәжірибеде екі ірі банктің бірігуі нарықтық конъюнктураның талаптарын басшылыққа алатын және соған негізделген бизнес-процесс және оны бүкіл банк секторы үшін оңтайлы фактор ретінде қабылдау қажет», – дейді.
Шетел экспансиясына дайындық па?
Қазақстан Үкіметі шетелдік банктерге осы жылдың 16 желтоқсанынан бастап Қазақстан аумағында тікелей филиалдары мен өкілдіктерін ашуға рұқсат берді, бұл екінші деңгейлі банктер нарығындағы бәсекені күшейтеді. Қазақстандық екі ойыншыны біріктірудегі бір мақсат клиенттерге бәсекеге қабілетті ұсыныс жасау және бірлескен күш-жігермен өнімдерін одан әрі жақсарту арқылы шетел банктерінің бәсекесіне төтеп беру болуы да мүмкін. Сондықтан сарапшылар бұл бірігу инвесторлар үшін қолайлы жағдай жасауы және болашақта Jýsan Bank пен АТФ банк акцияларының құнына оң әсер етуі мүмкін деп санайды.financial_post telegram каналы да еліміздің банк секторындағы екі негізгі ойыншының бірігуі олардың позициясын нығайтады, бәсекеге қабілеттілігін арттырады, бұл макроэкономикалық жағдайдың нашарлауы жағдайында да, Қазақстандағы филиалдарын аша алатын шетелдік банктердің шартты қысымының жаңа факторы аясында да өте маңызды деп жазды. Банк саласының сарапшылары бұл бірігудің бір пайдасы – банк секторы мен бюджет шығындарының қаупі азаятынын айтады. Өйткені қаржылық реттеуші мен бюджеттің қаржылық қолдауына деген қажеттілік осы Қаржы институттарының пайда болуы мен тәуекелдерінің жоғарылауы жағдайында толығымен жойылады, яғни алдыңғы жағымсыз жағдайдың қайталану ықтималдығы азаяды. Яғни, мемлекет банктерді қолдауға көп мөлшерде ақша жұмсауға мәжбүр болмайды. Сөйтіп, біріккен банктер өз проблемасын өзі шешеді. Бұған сенуге болады. Себебі халықаралық рейтинг агенттіктері АТФ банктің рейтингін коронадағдарыс кезеңіне қарамай «тұрақты» болжаммен «B» және «B-» деңгейінде сақтап қалғаны есімізде.
«Шын мәнінде, нарықтық экономика жағдайында бір банктің екінші банкті сіңіруі халықаралық тәжірибеде жиі қолданылады. Әдетте, мұндай шешім компаниялардың нарықтағы позициясын нығайтуға деген ұмтылысы аясында қабылданады. Демек, осы бірігуден пайда болған бәсекеге қабілетті банк Қазақстанның несие нарығында ұзаққа қалады. Ал бәсекеге қабілетті ойыншының пайда болуы Қазақстандағы банк секторының тұрақтылығына оң әсер етеді», – дейді Қолданбалы экономиканы зерттеу орталығының басшысы Диас Құмарбеков.Оның айтуынша, бұл жаңалықты нарықтық экономика қағидаттарына сәйкес келу тұрғысынан оң бағалауға болады. Енді алдағы уақытта Jýsan Bank-тің Қазақстан қор биржасында саудаланатын қарапайым акциялары бұл оқиғадан соң қалай өзгеретінін бақылау маңызды.
Өтемұратов негізін қалаған банк еді...
Бір нәрсені мойындау керек: екі банк біріккенімен, бірі екіншісін өзіне сіңіреді. Халықаралық тәжірибеде, оның ішінде Қазақстанның банк секторында мұндай оқиға бұған дейін болған. Halyk Bank пен Qazkom-ның бірігуінен кейін екіншісінің барлық мүлкі, құқықтары мен міндеттері Halyk Bank-ке өтті. АТФ банк пен Jýsan бірігуінде де осы сценарий қайталанады. Банк секторындағы осындай өзгерістер кезінде банктер тарихына көз салған қызық-ақ. Мысалы, Jýsan Bank – осыдан бірер жыл бұрын қаржылық жағдайы күрт нашарлап, есін әрең жиған Цеснабанктің мұрагері. Кеңес заманында «Целиноград Снаб» деген атаудан қысқартып алынған бұл банк кезінде қаржы саласының белді ойыншыларының бірі болған. Кейін қаржылық жағдайы кері кетіп, First Heartland Securities тобы банктің 99,5% қарапайым акциясын сатып алды да, бағы жанып шыға келді. Көп ұзамай банк атауына ребрендинг жасалды. Қожайыны ауысқан банк бірер жылда басқа банкті өзіне сіңіріп алатын деңгейге жетіп отыр. Ал құрылғанына ширек ғасырдан асқан АТФ банктің қожайыны бірнеше рет өзгерген. Ал 1997 жылдың ақпанында банктің басқарма төрағасы болып Ұлттық банктің бүгінгі төрағасы Ерболат Досаев тағайындалыпты. 2000 жылдардың ортасына дейін бірнеше банктің акциясын сатып алған АТФ банк 2007 жылы банк италиялық Unicredit тобына 2,2 млрд долларға сатылған. Италиялық компаниядан банкті бүгінгі қожайыны Ғалымжан Есенов 2013 жылы сатып алады. Мұның бәрі ашық деректегі мәлімет. Ең қызығы сол, италиялықтардан 500 млн долларға сатып алған банкті Ғ.Есенов 90 млн долларға сатып жатқан көрінеді. 410 млн долларға ұтылатынын біле тұра осындай қадамға баруына не себеп болғаны белгісіз. Оның үстіне, халықаралық рейтинг агенттігі қаржылық жағдайын «тұрақты» деп бағалады. Одан бөлек, банк 2016 жылы Қазақстандағы «Жыл банкі» атанды. 2 жыл бұрын Қазақстандағы инновациялық банк аталымы бойынша халықаралық сыйлыққа ие болды. Міне, сөйткен банктің ғұмыры аяқталуға аз қалды.Халима БҰҚАРҚЫЗЫ