Жұрт тегін нәрсені жақсы көреді. Ал тегін дүниені тарататындар барынша пайда табуды ойлайды. Қолдан келсе, қонышынан басуды жөн көреді. Кейде өзіне тиістіні талап ете алмайтын халықта да кінә бар ма дейсің.
Елімізде тұрғындарды тегін және жеңілдігі бар дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету 2005 жылдан басталды. Жүйе Денсаулық сақтауды реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында жүзеге асты. Қазіргі таңда дәрілік заттардың 400-ден аса түрі 49 нозология бойынша жіктелген. Ел нарығында дәрілік заттардың жалпы жиынтығы 2017 жылы 458,6 млрд теңгені құрады. Соның ішінде 181,2 млрд теңге тегін медициналық көмек көрсету үшін дәрілік заттар сатып алуға бөлінді. Мұны республикалық және жергілікті бюджет қаржыландырады. Денсаулық сақтау министрінің айтуынша, 2010-2018 жылдар аралығында медициналық препараттарды бірыңғай дистрибьютор арқылы сатып алу 31,3 млрд теңгеден 196,6 млрд теңгеге өсті.
Қаржы бөліп, тегін дәрі таратқан соң нәтижесін білу маңызды. Осы мақсатта Денсаулық сақтау министрлігі аймақтарға тексеру жүргізген. «Үңілсең, көресің» дегендей, министрлік біраз былықтың бетін ашқан. Дәрі-дәрмекті тегін таратпаған 11 өңірде 20-дан астам қылмыстық іс қозғалған. Тексеруге себеп болған – тұрғындардың тегін препаратқа қолымыз жетпеді деген жанайқайы. Мәселен, БАҚ-та министрліктің фармация комитеті төрайымы Людмила Бюрабекованың мәлімдемесі жарияланды. Ол бірқатар өңір жұмысына сипаттама берген. Соның ішінде 2018 жылы Жамбыл облыстық СПИД-ке қарсы орталыққа дәрі-дәрмек қажет болған. Ал 2017 жылы алынған жалпы құны 28 миллион теңгелік препараттар ескерусіз қалған. Нәтижесінде, екі есе шығындануға тура келген. Енді артылып қалған дәрілерді жойып жіберуі мүмкін.
Жоғарыдағы ақпардан жапа шегетін қарапайым халық. Осындай олқылық салдарынан емделушілер жиі тегін дәрі-дәрмексіз қалады. Министрлік мәлімдесінде 2016-2017 жылдары жергілікті медициналық мекеме басшылары 4 млрд 300 млн теңгенің тегін дәрісін таратып бердік деген. Шынтуайтына келгенде, дәрі қоймада қалып қойған. Себеп анықталмаған. 70 мекемеге СПИД, құрт ауруы, онкологиялық аурулар бойынша берілетін тегін препараттарға қатысты тексеру жасаған. Дәріні дұрыс таратпау, жалған құжат толтыру, өтініштегі қателік бойынша іс Бас прокуратураға өткен.
Медицина саласындағы бар жағдайды министрлік жіті қадағалап отыр. Егер сізге тегін дәрі-дәрмек бермесе немесе дәрі үшін ақы талап етсе, 1439 нөміріне хабарласыңыз. Шағымды Денсаулық сақтау министрлігі жанынан құрылған дәрі-дәрмек ақпараттық-сараптамалық орталығы тыңдайды. Шара қолданады, тексеру жүргізеді. 2017 жылғы дерек бойынша, елімізде 264 дәрі-дәрмек тегін таратылады. Сіз тегін дәрі-дәрмек алушы категориясына кірсеңіз, өз құқыңызды талап ете аласыз. Тұрғылықты мекенжай бойынша медицина мекемесіне барып, диагнозыңызға байланысты дәріні сұрауыңызға болады. Кейде тегін дәріні барып алуға ерінетін отандастарымыз бар. Үкімет берген мүмкіндікті барынша қолданған абзал емес пе? Көршілес мемлекеттерде де мұндай жүйе бар. Олар да тегін дәрі-дәрмекпен қамтуды қолға алған.
Қазір ресейліктердің 19%-ы, сондай-ақ ауруханалардың емделушілері тегін дәрі-дәрмек алады. 2018 жылы бұл нарықтың көлемі 364 млрд рубльді құрады. Барлық ресейлік азаматтарды тегін дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету мемлекетке 500 млрд рубльге түседі. Болашақта соманы 700 млрд рубльге көтеру жоспарда бар екен.
Үкімет халыққа барынша жағдай жасауға тырысады. Тиімді мүмкіндіктерді қарастырады. Сондай шешімнің бірі – 2020 жылдың 1 қаңтарынан бастап балаларға рецепт бойынша берілген дәріні тегін тарату. Елжан Біртановтың айтуынша, бұл міндетті әлеуметтік сақтандыру аясында жүзеге асады. Ал екі жылдан кейін аталған жүйе науқастардың бәріне бірдей әсер етеді.
Министр өз сөзінде тұрмысы төмен азаматтарды сақтандыру шаралары мемлекет есебінен жүргізілетінін айтты. Медициналық сақтандыру бойынша дәрігердің жазып берген дәрі-дәрмегін тегін үлестіру әлемдік тәжірибе екенін қосты. Сондықтан аталған категориядағылар да дәрі-дәрмекті тегін алады.
Министрлік еліміздегі дәріханалар жұмысына зерттеу жүргізген. Есеп бойынша ел тұрғындары жалпы сомасы 300 миллиард теңгенің дәрісін рецепт бойынша сатып алады. Аталған соманың үштен бір бөлігі ғана тегін беріледі екен. Ал медициналық сақтандыру бойынша рецепте көрсетілген бар дәріні тегін алуға болады. Сол себепті медициналық сақтандыру турасында жақсылап ойланған жөн. Шетелде тіпті дене мүшелерін, одан қалса жан-жануарды сақтандыратындарды естіп жатамыз. Сондықтан жүйемен толық танысып, мүмкіндікті пайдаланған абзал.
Тегін дәрі-дәрмектің қолға тегін тигенін қадағалау міндетті. Ардан гөрі пайда ойлайтын заманда мүмкіндік – байлық. Басты байлық – денсаулық. Мемлекеттен бөлінген қаржы халықтың тегін емделуіне бағытталған. Ал ел тұрғындарына Үкімет тарапынан берілген жеңілдік толығымен қадағалануы тиіс.
Айзат АЙДАРҚЫЗЫ