Оққағар десе, көз алдымызға бойы 2 метр, жауырыны қақпақтай, жұдырығы тоқпақтай тау көтерген толағай сынды алып баһадүр елестейтіні рас. Қара көзілдірік таққан, қара тас боп қатқан сұсты мәнері оны алдынан келгенді жапырып өте шығатындай әсер қалдырады. Бірақ іс жүзінде олай емес екен. Біз хабарласқан күзет агенттіктері «алпамса бойлы, қапсағай денелі оққағарлардың заманы 90-жылдары өтіп кеткенін» айтады. Қазіргі талап «бетегеден биік, жусаннан аласа» боп қорғайтын адамдарыңның ортасына «судай сіңіп, тастай бату».
Күзеті құпия қызмет
Елімізде жұмыс істеп тұрған 2 500-ге жуық күзет агенттігінің ішінде ұсынылатын кең спектрлі қызмет түрлеріне қоса жеке бас қауіпсіздігін қорғаумен тек 600 фирма ғана айналысады екен. Мұндағы барлық дербес ақпарат құпия сақталады. Қызметкерлерден сол қатаң талап етіледі. Қай күзет қызметіне де жұмысқа тұру үшін кандидаттардан арнайы оқудан өткен куәлік талап етілетін болса, ол күзетшілерге бөлек, оққағарларға бөлек беріледі. Мұнда жеке адамды күзететін кандидатқа қойылатын талаптың жоғары болатыны айтпаса да түсінікті. Олардың басқадан бөлек қару ұстауға рұқсаты болуы керек және оны шебер меңгерген болуы тиіс. Соған сәйкес баға айырмашылығы да үлкен. «Мәселен, нысанды күзететін қызметкер ауысым әдісімен еңбекақыға ғана жұмыс істейтін болса, оққағарлардың жұмыс кестесі мен мақсат-міндеттері әрбір тапсырыс берушінің қалауына қарай дербес анықталады. Орташа есеппен алғанда мұнда қызмет құны айына 350 мың теңгені құрайды. Оған бір оққағардың клиенттің тәулік бойы қасында еріп жүруі кіреді», – дейді оққағар қызметін ұсынатын «Жедел күзет» ЖШС директоры Олег Вейсалов. Ал егер күндерге бөліп алатын болсаңыз, бұл сома тәулігіне 40-45 мың теңге болады. Сағатқа бөлсеңіз, 2-3 сағатқа – 20-45 мың теңге. Өйткені күзет агенттіктері үшін сағаттап жалдану тиімсіз екен. Әдетте клиент өзі көлік береді. Егер фирманың тосыннан жасалатын шабуылға қарсы брондалған көліктерін пайдаланатын болса, онда тәуліктік қызметақы тағы да 50 мың теңгеге көтеріледі. Егер жұмыс қауіпті болса – тағы да 15%. «Нарық заманы болған соң қызмет бағасы арзан жеке күзетшілерді іздейтіндер бар. Олар «интернеттен 15 мыңға да табуға болады» деп уәж айтады. Бірақ ондағылар біріншіден кәсіби оққағарлар емес. Екіншіден, қызмет көрсетуге лицензиялары жоқ. Өйткені лицензия тек заңды тұлғаға беріледі. Біз келген әрбір клиенттің талабын, туындайтын қауіптің дәрежесін терең зерделейміз. Оларды ешқандай да күмәнді, қауіпті жиындарға жібермейміз. Бас амандығына біз жауап беретіндіктен, оларды күштеп болса да алып қаламыз», – дейді оққағар қызметін көрсететін ұйымдар қауымдастығы басшысы, «Сарбаз-Күзет» ЖШС құрылтайшысы Талғат Сәдуақасов. Оққағарларға қойылатын талап әртүрлі болып келеді. Жас мөлшері көп ретте 25-40 жас аралығы. 45 жаста да бұл қызметті атқаратындар бар. Ондай дене дайындығы мықты және тәжірибесі мол сақ оққағарларға сұраныс та көбірек болады екен. Сәйкесінше, қызмет ақысы да орташа бағадан жоғары – айына 450 мың теңгені құрайды. Әйел оққағарларға да сұраныс бар. «Біз бірінші кезекте олардың денсаулығына қараймыз. Дене дайындығы мықты болғанымен, ауырып жүрген болса, жарақаты бар болса, бұл қызметті атқару қиын болады. Екіншіден, кандидат бұрын күштік құрылымдарда қызмет еткен болғаны абзал. Үшіншіден, бұрын 90-жылдары оққағарлардың спорт шебері атағы немесе чемпиондық титулы болғаны қатты талап етілетін, қазір біз ондай талап қоймасақ та, қандай да бір жекпе-жек өнеріне машықтанған болуын қараймыз. Болмаса, мұндағы керек машықтардың бәріне, соның ішінде атыс мәнеріне, оқу орталығындағы полигондарымызда өзіміз-ақ оқытып аламыз», – дейді Олег Васильевич. Денешынықтыру және оқ ату дайындығынан бөлек оққағарлардың интеллектуалды қабілеттеріне де аз көңіл бөлінбейді екен. Қабылдау кезінде олар білім деңгейіне тест тапсырып, сұхбаттасудан өтеді. Жұмысқа қабылданған соң да өзін-өзі дамыту курстарына қатысады. Талғат Әнуарбекұлы оларға айына бір кітаптан оқуға тапсырма беретінін айтады. Өздері таңдаған кітапты оқып шыққан соң мазмұнын сұрайды екен. «Кітап оқыған адамның сөз саптауы, логикасы, ойлау қабілеті нығая түседі. Қазіргі талап сондай. Өйткені ол клиентпен әрқашанда тіл табыса білуі керек. Ортақ тақырып тауып, қажет кезінде ішін пыстырмай сұхбаттас бола алуы керек. Күрделі жағдай болып қалса, сөз тауып, дипломатиялық қабілет танытып, клиентті аман-есен алып шығуы тиіс. Жалпы, біздің ұстаным – қай мәселені де қатты жұдырықтың күшімен емес жұмсақ тілдің қуатымен шешу», – дейді ол.
Мүлік бөлісу – қауіпті іс
Пандемия ушыққанда саябырсып, соңғы айларда қайта жанданған оққағарларға деген сұраныс соңғы үш жылда жалпы 10-15%-ға артыпты. Соның ішінде клиенттер қорғаушыларының бұрын арнайы қызметте істеген, жоғары білімді, жағдайды сауатты бағалай білетін, қаруды меңгерген және қоян-қолтық айқасқа машықтанған адам болғанын қалаған. Жеке басының қауіпсіздігін қорғауға көп ретте ірі кәсіпкерлер, саясаткерлердің отбасы, шетелдік делегациялар, шоу-бизнес өкілдері және ең қызығы күйеуінен ажырасып жатқан әйелдер де тапсырыс береді екен. Саясаткерлер мен ірі кәсіпкерлер көмекшілері арқылы ғана хабарласса, шоу-бизнестегілер фанаттарының күтпеген қылықтарынан сақтану үшін күзет жалдайтын болған. Ал ажырасып жатқан әйелдердің байлық бөлісудегі қаупін түсінуге болады. «Дәулетті күйеулерімен ажырасып, қарайған дүниеден үлесін алып жатқан әйелдер жеке басының қауіпсіздігімен қатар балаларын «бұрынғы күйеуі», яки әкелері ұрлап кетпегенін қалайды. Кейде күйеулері шетелдік екенін естіп қаламыз. Сондықтан да әр баласына күзетші жалдайды. Тіпті, күйеулерінің қоқан-лоқы жасағанынан қорқып, өздеріне де оққағар ұстайды. Қазір саябырсығанмен, былтырлары мұндай тапсырыстар сұраныстың тең жартысын құрайтын. Айына осындай 15-18 клиент арасын үзбей оққағар жалдаған уақыт болған. Некесі бұзылған соң да қауіп сейілгенше біздің қызметке жүгінуді жалғастыратындар бар. Жалпы, өмірі үшін қорқып, қорғаныш іздейтіндер тапсырыс берушілердің 70%-ын құрайды», – дейді қауымдастық басшысы.Шоу-бизнестің шуы қатты
Жеке күзетке тапсырыс беретіндердің қатарында шоу-бизнес өкілдері көп. Үлкен концерттер кезінде фанаттарынан қорғаныш іздейтін олар міндетті түрде күзетші жалдайды. Онысы да дұрыс екен. Өйткені он мыңдаған стадион жинайтын өнер жұлдыздарынан қолтаңба аламыз деп жатқан қонақүйіне дейін аңдып келетін желөкпелер көп. «Көптеген делегацияға қызмет көрсеттік. Соның ішінде Израильден келген спорт құрамасы, шетелдік ірі бизнесмендер, ресейлік өнер жұлдыздары және тағы басқалар болды. Клиентің неғұрлым танымал болса, жұмыс та соғұрлым күрделене түседі. Кейбір концерттерде оларды нөпір халықтың ортасынан алып шығамыз деп киіміміз де жыртылып қалып жатты. Қолтаңба қоюға қалам сұраған кездері де болды. Ондай жағдайлардың барлығына дайын жүреміз», – дейді Талғат Әнуарбекұлы. Оққағарларды қызық үшін және айналасындағыларға мақтану үшін дәулетті адамдардың балалары да жалдайды екен. Көптеген агенттік оларға қызмет көрсетуден бас тартып жатса, кейбірінде ата-аналардың өздері келіп, өтініш жасайтын көрінеді. Өйткені алтынмен апталып, күміспен күптеліп өскен ұрпағының, оларға ешкім тиіспесе де, өздері барып бірдеңеге ұрынып қалмағанына алаңдайды. Ондай «еркелердің» оққағарларымен тіл табыса алмай, жиі алмастыратын да кездері көп екен. Әр жұмыстың өз қиындығы бар деген – осы.Ірі кәсіпкерлік – жоғары тәуекел
Кәсіпкерлер көп ретте бизнес бөлісіп, сот жүріп жатқан кезде жеке басына күзет жалдайды екен. Онда да өздерінің кәсіпкерлік нысандарында қызмет көрсететін агенттіктерден алуға тырысады. Солай сенімді санайды. Сондай-ақ кәсіпкерлер оққағарларын жүргізуші, көмекші, жүкші, швейцар етіп те пайдалануға тырысатын көрінеді. Өйткені әрбір тиынына дейін ақша санап қалған бизнес психологиясы бірінші кезекте үнемді ойлап, саудаласуға тырысады. Бірақ күзет агенттігінде қауіп-қатер дәрежесін ескере отырып, оққағардың әрдайым тосын жағдайларға дайын жүру керегін уәж етеді. Жеке бас қауіпсіздігін қорғау қызметіндегі клиенттердің ішінде ең «тәуекелі жоғары топ» осы бизнес өкілдері екен. Сондықтан да болар, олар бұл қызметті арасын үзбей 4-5 жылдап пайдаланады. Қазіргі уақытта оққағарларға жаңадан тапсырыс беріп жатқан кәсіпкерлер жоқ. Пандемияға қатысты кәсіпкерлік қатынастар да тыныш болса керек.Нұрлан ҚОСАЙ