Алматыда электрлі автобустар жолға шықты. Экологиялық таза көлік қаладағы ұзын көшенің бірі Төле би даңғылының бойымен Ясауи-Шығыс айналма жолы бағытында (қашықтық 10 км) жүреді. Инновациялық электробус салоны жаңа технологиямен жабдықталған. Ұялы телефонды қайта зарядтауға арналған USB-коннекторлар орнатылған.
Инновациялық көлікте жол жүру ақысы өзгеріссіз, өзге қоғамдық көліктегідей 80 теңге көлемінде және жеңілдік тарифі сақталады. Электробустың аккумуляторлары 550 шақырым қашықтықты бағындыруға қабілетті.
Рас, экобустардың құны өзге қоғамдық көлік түрінен едәуір қымбат. Дегенмен мамандар оларды пайдалану кезінде жанар-жағармай түрлерін үнемдеу арқылы шығыны өтелмек. Мәселен, қалада 1 киловатт электр энергиясының құны 16-18 теңге аралығында десек, экобустар бір шақырымға 1 киловатт жұмсайды. Бұл дизельді отын немесе бензинмен жүретін көліктен бірнеше есе төмен.
Дыбыссыз қозғалатын қоғамдық көліктердің ішінде ешқандай шу естілмейді, ұзындығы 18 метрлік экобустың сыйымдылығы – 76 адам. Жолаушыларға жайлы көліктің саны әзірге 10, дегенмен автопарк басшылығы жыл соңына дейін тағы 40 электрлі автобус шығаратынын айтып отыр.
Жолаушының көптігіне қарамастан жолаушыға қызмет көрсету ісі жолға қойылмай келді. Қала тұрғындары үшін таңертең-кешке автобус салонына кіру мұңға айналған еді. Қоғамдық көліктердің дені ескі, жүргізушілердің қызметі сын көтермейді. Осының салдарынан тәртіп сақшылары жыл сайын дәстүрлі түрде «Автобус» арнайы іс-шарасын өткізіп, қоғамдық көліктердің тәртібін жеке бақылауда ұстауға мәжбүр болатын.
Десе де, шаһар тұрғындары соңғы екі жылда бұл мәселенің жөнге келе бастағанын айтады. Қала басшылығы қоғамдық көлік тәртібін тізгіндеуді трамвай көлігінен бастағаны белгілі. Естеріңізде болса, 2015 жылы қыркүйек айында Алматыда трамвай көлігінің қатысуымен ірі жол апаты болды. Тежегіші істен шыққан трамвай А.Байтұрсынов пен Қарасай батыр көшесінің қиылысында 14 жеңіл автокөлікті соғып, жапырып, қиратып, нәтижесінде төрт адам зардап шеккен еді. Сол оқиғадан кейінгі тексерістің нәтижесінде аталған көлік түрінің 2014 жылы 20 рет, 2015 жылы 43 рет рельстен шығып кеткені мәлім болған. Қала ішіндегі трамвай теміржолының тозуы, тот басуы, рельстің астына төселген ағаш шпалдардың шіри бастағаны анықталды. Трамвайдың тозғанынына бір дәлел, 2018 жылы «Алматыэлектротранс» ЖШС Өскемен қаласына трамвай көлігін сатқан кезде де айқын көрінді. Gosreestr.kz сайты арқылы 118 млн 508 мың теңгеге сатылған 13 трамвай вагоны Өскемен жолдарында бір күнде жүруге жарамай қалғаны айтылды. Сөйтсек, әбден ескірген бұл көліктер Чехиядан 1983-1995 жылдар аралығында шыққан екен.
Ақыры әкімдік тозығы жеткен трамвай паркінің жұмысын тоқтатып, орнын заманауи көліктермен алмастыруды ойластырған. Бұл тұрғыда мемлекеттік-жекеменшік әріптестік аясында ұзындығы 22,72 шақырымдық LRT (Light rail transit) жобасын жүзеге асыру қолға алынды. 2019 жылдың қаңтарында жобаға қатысуға халықаралық ашық байқаудың бірінші кезеңі өткізілді. Екінші кезеңге үміткер ретінде Жапония, Түркия, Франция, Қытай және Испанияның бірнеше консорциумы өтті. Одан бөлек, «Қала адамдар үшін» тұжырымдамасының бір бөлігі BRT (Bus rapid transit) жедел автобус қозғалысын іске қосты. Тимирязев көшесінің бойымен қала орталығы мен аудандарын жалғайтын қозғалыс жолаушылардың уақытын 40% үнемдеуге үлес қосты. 87% бүкіл қалалық автобус паркін жаңартты. 22 көшеде 120 шақырымнан астам арнайы жолақтар ұйымдастырылған.
Бұл шешімдер 2015 жылы Алматы қаласының 2020 жылға дейінгі даму бағдарламасын тұрғындармен бірге талқылаудан кейін қабылданған ережелерге сәйкес жасалды. Ең алдымен азаматтардан ұсыныстар жинақталып, сарапшылардан тұратын жұмыс тобы құрылды. Бағдарлама жобасына әлеуметтік желілер мен түрлі диалог алаңдарынан келіп түскен 900-ге жуық ұсыныстың дені соңғы нұсқаға енгізілді.
Соңғы төрт жыл ішінде жақсы және қанағаттанарлық күйдегі автомобиль жолдарының үлесі 75 пайызға жетіп, екі есеге артты. 700 шақырымнан астам жол салынып, жөнделді.
«Қала адамдар үшін» тұжырымдамасы аясында велосипед жолдары, ақылы автотұрақтар, велосипедтерді жалға беру, мотороллерлер, электрлік мотороллерлер қозғалысы ұйымдастырылды. Ерекше қажеттіліктері бар жаяу жүргіншілерге арналған жолдар салынды. Бірқатар көшелерде жылдамдық төмендетіліп, біржақты қозғалыс енгізілді. Көлік реформасын жүзеге асырудағы жүйелі көзқарас үшін қала Еуропаның «ақылды қалалар» байқауында 1-орынға ие болды.
Мамандардың айтуынша, Алматыда ауаға шығарылып келген қалдықтардың негізгі көзі – көліктер. Ал біз жоғарыда айтып өткен электробус осы тұрғыдан келгенде өте тиімді әрі ауаны ластанудан сақтайды.