Қазір ата-анаға «вакцина салдыру» дей қалсаң, кірпідей жиырылады. Өйткені қоғамда екі түрлі пікір қалыптасқан. Тарқатып айтсақ, бір тарап «екпе ауру әкеледі» деп ойлайды. Кейінгілері керісінше вакцина жағдайды жеңілдетерін біледі. Ал ағзада ауруға қарсы иммунитет қалыптаспаса, күресу мүмкін емесі белгілі. Мысалы, кейінгі жылдары елімізде қызылшамен ауыратын адамдардың қатары көбейген. Себебін іздесеңіз, вакцина тақырыбына қайта ораласыз.
Иә, кейінгі жылдары қызылшамен ауырғандар көбейіп кетті. Оған статистика дәлел. Мәселен, Жандарбек Бекшин бас мемлекеттік санитар болған тұста мынадай мәлімдеме жасаған-ды. 2018 жылдың қарашасы мен 2019 жылдың 9 айы аралығында 19 адам қызылшадан көз жұмған. Бір ғана Нұр-Сұлтан қаласында 14 адам қайтыс болған. Медицина ғылымдарының докторы Динагүл Аяпбекқызы өткен жылы 4 айдың ішінде 12 баланың аталған аурудан көз жұмғанын растап отыр. Мұны дәрігерлер ата-аналардың сау балаларын қызылшаға қарсы ектіруден бас тартқандықтан, қоршаған ортада қажетті иммундық деңгейдің төмендеуімен түсіндірді. Осы ретте, «неліктен ата-аналар вакцина салдырудан бас тартады?» деген бәрімізді ортақ бір сұрақ мазалайды.Дені сау балаға екпе салдырып не керек?
Вакцина салдыру, салдырмау жайында ата-аналармен әңгімелестік. Байқағанымыз, біраз ата-ана бала дүниеге келгенде ауруханада салатын туберкулез мен гепатит Б-ға қарсы екпені ектірген соң, қайтіп вакцинаға «жоламайды». «Бастысы, туберкулезге қарсы вакцинаны салдырды, қалғаны қажет емес» дейтіндері бар. Өйткені олардың бойында үрей басым. Әлеуметтік желідегі жазба, телеарнадағы сюжеттен ағзасында екпе салдырмауға «иммунитет» қалыптасқан. Өз басынан өтпесе де, көзбен көрмесе де «екпе еккеннен бала жүрмейді, сал болып қалады» дегенге сенеді. Сөйтеді де, міндетті бірнеше вакцинадан бас тартады. «Екі балама да екпе салдырмаймын. Дені сау балаға екпе салдырып керегі не? Бастысы, туберкулезге қарсы вакцинаны салдырдық. Небір вакцинадан ауырған балаларды естіп жатырмыз. Жүре алмай, сөйлей алмай қалғандары бар екен. Ауруханаға барғанымда, дәрігер екпенің пайдасын түсіндірмек болды. Бірақ вакцина салдырудан бас тартатыным жайлы қолхат жазып бердім. Одан кейін екпе егуді бизнес дейтіндер бар. Сол үшін салдыруға міндеттейді-мыс. Мұның қаншалықты рас-өтірігін білмедім», – дейді Алматы тұрғыны Самал Маратқызы. Кейінгі кейіпкеріміз Маржан Жантасқызы да ұл-қызына екпе ектіру жайын жолдасымен ұзақ талқылаған. Ақыры, салдырмауға бел буыпты. Бұлар да тек ауруханада салатын екі екпені алған. «Неліктен?» деп сұрағанымызда, «Қазір вакцинаға емес, дәрігерлерге сенбеймін. Олар баланы дұрыс тексеруден өткізе ме? Аллергиясы бар-жоғын мұқият тексере ме? Күмәнім бар»,– деп жауап берді ол. Мұндай аргументтен кейін аздап тосылып қалғанымыз бар. Содан екі ата-ананың сұрағын «арқалап», білікті мамандардың кеңесіне жүгіндік.Жағдайға дәрігерлердің де кінәсі бар
«Құрғақ қасық ауыз жыртпас» үшін алғашқы кейіпкердің күмәнін сейілтіп көрелік. Иә, екпенің әсерінен ауруға шалдығу көрсеткіші барын ДСҰ да жасырмайды. Бірақ бұл статистика 3-5%-дың айналасында. Себебі неде? Сұрақты талқыласақ, екінші кейіпкердің пікіріне жауап береміз. Мынадай жағдайда вакцина кері әсер береді. Мысалы, екпе егудің алдында кешенді тексеру жүргізбеу салдарынан. Яғни, дәрігер бала бойында қандай аллергия бар, қызуы көтеріліп тұрмағанына, тұмау мен суық тигізіп алудан аман екеніне көз жеткізу қажет. Екпе егер алдында баланың даму картасын бірнеше рет қараған абзал. Мәселен, профессор Сәкен Әміреұлы қоғамдағы ахуалға қынжылады. «Кейде дәрігерлер тізгінді жібере салғандай көрінеді. Екпеден бас тартуға шешім қабылдап отырған ата-ананы барынша райынан қайтару керек емес пе? Шешімнен бас тартпай жатыр ма, барынша мысал келтір. «Дені сау балаға екпе не керек?» деген жанға баласының ертең балабақшаға баратынын еске түсір. Балабақшадағы 20 баланың 19-ы екпе ектірсе, ауадағы ауру вирусы вакцина салдырмаған баланы табатынын жеткіз», – дейді ол. Білікті маман сөзінің жаны бар. Өйткені медицина ғылымдарының докторы Динагүл Аяпбекқызының айтуынша, адам пневмококкқа қарсы вакцина салдырмағаннан менингит болса, өмір бойы саңырау болып қалады. Ал қызылшаға қарсы вакцина жайына келсек, егер осы вакцинаны уақытында салдырмаса, бедеулікке душар болу қаупі бар. «Ерлі-зайыптылар ажырасатындарын айтып, алдыма келді. Себебін бала сүйе алмаумен түсіндірді. Сөйтіп, себебін анықтауға кірістім. Өйткені әйел тексеруден өткенде, оның дені сау, қабілетті екенін айтқан. Ақыры, ер адамның бала кездегі даму картасына үңілдік. Байқап қарасам, ол қызылшаға қарсы вакцинаны алмаған. Білесіз бе, бала кезде қызылшаға қарсы вакцинаның ішінде, қызамық пен эпидемиялық паротитке қарсы вакцина (MMR) бірге жүреді. Ал ол кішкене кезінде ата-анасы бас тартқандықтан MMR вакцинасын салдырмаған. Содан бұрын паротитпен ауырып, жазылған. Паротитке шалдыққаннан, сперматозоидтің күші әлсіреп, бедеу болып қалған»,– дейді профессор Сәкен Әміреұлы.Сақтансаң, сақтайды
Ал Арнай Айтжан дәрігерлердің сөзінен кейін ұзақ ойланған. Профессор айтқандай, педиатр ата-анаға вакцинаның пайдасы жайлы кеңінен түсіндірген. Сонымен, баласы 1 жастан асқанда қызылшаға қарсы вакцина салдырған. Негізі, Ұлттық вакцина күнтізбесінде 16 жасқа дейін балаға 20-дан астам вакцина салады. Арасында бір вакцинаны 2-3 рет қайталап салу дерегі тіркеледі. Мәселен, әуелгіде айтқан қызылша, қызамық пен паротитке (MMR) арналған вакцинаны баланың 12-15 айында салатын. Бірақ кейінгі жылдары жағдай күрт нашарлағандықтан, жасқа толмаған балаға да аталған вакцинаны салдыруға шешім шыққан-ды. 2019 жылы еліміз алғаш рет 1 жасқа толмаған балаларға екпе салдыруды қолға алды. Себебі 12 айға толмаған балалардың арасында қызылша ауруының таралу көрсеткіші жоғарылап кеткен. Денсаулық сақтау министрлігіне биылғы статистиканы сұрап күні бұрын сұрау салғанымызбен, жауап ала алмадық. Сондықтан өткен жылғы ақпарды қанағат тұттық. Ресми мәліметке сүйенсек, 2019 жылдың басында-ақ қызылшаға шалдыққан 4 670 адам тіркелсе, соның басым бөлігі балалар екен. ДСҰ-да мұның мәні вакцина салдырмаудан екенін түсіндіріп әлек. Олар 2017 жылы қызылша ауруынан әлемде 110 мың адамның қайтыс болғанын жиі еске салады. Қауіп аурудың таралуынан бөлек, екпе ектіруден қашатындардың әрекетінде жатыр екен. Экс-Денсаулық сақтау министрі Елжан Біртанов 2019 жылы 4,8 миллионнан астам екпе жасалып, 6 003 адам вакцина салдырудан бас тартқанын айтқан-ды. Әрі өткен жылы «вакцинадан көз жұмды» деген дерек тіркелмеген. Дәрігерлер де ата-аналарға сенімді дереккөзден ақпарат оқып, таратуды сұрап отыр. Сондықтан ауырмаудың жолын іздеген абзал.Айзат АЙДАРҚЫЗЫ