Заң бойынша мемлекеттік Туды балконға ілуге рұқсат берді. Бұл туралы ақпаратты оқыған жұрт еркін тыныстады, білем. Өйткені осыдан бірнеше жыл бұрын туды балконына ілген азаматқа 400 мың теңге айыппұл салынған-ды. Осыған қатысты әкімшілік хаттаманың күші жойылғанымен, халық үркіп қалған еді. Жақында енгізілген өзгертулердің арасында көк байрақты бір рет қолданатын заттарға пайдалануға болмайтыны тағы бар. Мұны естігенде ойымызға бірден «Қазақстан» шоколады оралды.
Туды «еркін» қолдануға «Борат» әсер етті ме?
«Борат-2» фильміндегі кейбір кадрда мемлекеттік Туымыздың көрсетілуі, кейіпкерлердің оны аяқастына қоюы жұрттың ашу-ызасын тудырған еді. Жауап ретінде әлеуметтік желіде «Мен Туымды мақтан етемін» флешмобы басталды. Бастапқыда бұл көпке әдеттегідей «бір көрініп жоқ болатын», нәтиже бермейтін науқан сияқты көрінген-ді. Алайда ту суретін жариялаған адам саны әсер етті ме, әлде Нұрлан Қоянбаевтың желідегі мемлекетік рәмізге лайк жинағаны сеп болды ма, халық үні жоғарыға жеткен. Осылайша, Парламенттің бірқатар депутаттары мен патриот азаматтар билікке мемлекеттік Туды кеңінен қолдану туралы ұсыныс жасаған. Ал қолданыстағы заңнамада туды пәтерлердің балконына, үй қабырғасына ілуге тыйым салынған. Сол үшін Президент мемлекеттік рәміздерді пайдалану қағидаларын қайта қарау қажетін атап өтті. Сонымен, Үкімет 2007 жылы 2 қазанда шығарылған №873 қаулыға өзгерістер енгізді. 4-тармақтың 1-бөлігіне сәйкес, мемлекеттік Туды жеке және заңды тұлғалар ғимараттарда, оның ішінде балкондарда және салтанатты іс-шаралар өткізетін орындарда ілуіне болады. Әрине, бұл патриоттық сезімін, еліміздің бірегейлігін білдіру, азаматтардың жетістігін қолдау мақсатында жүзеге асады.Қандай шектеу бар?
Иә, мемлекеттік Ту, Елтаңба және олардың бейнелері мен мемлекеттік Әнұранның мәтінін пайдалану қағидаларын бекіту туралы ережеге өзгеріс енгізгенімен, бірқатар шектеу тағы бар. Мәдениет министрінің айтуынша, тудың тұғырын көлденеңнен алып жүруге болмайды. Белгілі бір адамға немесе бір заттың құрметіне мемлекеттік Туды төмен түсіруге тыйым салынады. Бастысы, бір рет пайдаланылатын заттардың сыртына туды бейнелеуге болмайды. Мәселен, конфеттің сыртында ту суреті болмағаны абзал. Әрі киімге, төсек-орын жабдықтарына, шымылдық ретінде ту суретін қолдану шектеледі. Сіздің де есіңізге бір кездері тудың суреті бейнеленген көйлектер түсті ме? Осыған ұқсас бірнеше жағдайды тізіп көрелік.
2012 жылы Лондон Олимпиадасына дизайнер Жанна Хабиева көк байрақ пен британ туы бедерленген көйлек киіп барды. Шетелдіктердің таңғалғаны рас. Бірақ ел тұрғындарының арасында наразылық білдіргендер болды. Бірақ Тұманды Альбионда туымызбен бірге «отырып-тұрып» жүрген дизайнерге айыппұл салды дегенді естімедік. Ережеге сай, Олимпиадаға барып, ел намысын қорғайтын спортшылардың киіміне туды бедерлеуге рұқсат берген. Алайда қаулыда дизайнерге де көк тудан көйлек киіп, ел алдында жүрсін демеген.
Керісінше, туды тұғырым деп төріне ілген азаматтарға «қысым» жасадық. Мысалы, 2017 жылы қазан айында Қызылорда тұрғыны Сұлтан Тумашиновқа мемлекеттік Туды терезесіне ілгені үшін 453 мың теңге айыппұл салынды. Одан бөлек, 2012 жылы Атырау тұрғыны көлігіне көк байрақ жапсырғаны үшін жауапқа тартылды.
Сонда «Рахат» фабрикасы не істейді?
Қош, жоғарыда ту суретін бір рет қолданылатын заттың сыртына бедерлеуге тыйым салынғаны жазылды. Бір рет қолданатын зат дегеніміз не? Иә, оның ішінде конфет бар. Ал тәтті мен тудың ассоциациясы – «Қазақстан» шоколады. Демек, ережедегі түзетулерге қарағанда «Рахат» фабрикасы енді ту бейнеленген бренд-шоколадын шығармай ма? «Рахат» акционерлік қоғамының «Қазақстан» шоколады қаптамасындағы мемлекеттік Тудың бейнесін пайдалану мәселесі Президент жанындағы консультациялық кеңес беру органы – мемлекеттік рәміздер жөніндегі республикалық комиссияның 2004 жылғы 3 ақпанында өткен отырысында мақұлдаған. Аталған тауарлық белгі еліміздің өнеркәсіптік меншік объектілерінің мемлекеттік тізілімінде 2011 жылы 19 қаңтарда тіркелген. Бүгінгі таңда «Рахат» акционерлік қоғамы – 75 жылдық тарихы бар, Қазақстандағы кондитерлік өнім өндіретін ең ірі өндіріс орындарының бірі. Сондай-ақ «Қазақстан» шоколады өзге шетелдерде танылып, еліміздің импорттық өнімдерінің ішіндегі бірден-бір қазақстандық бренд тауар болып есептеледі» деп жауап берді Мәдениет және спорт министрлігі. Осы ақпаратқа сүйенсек, лицензиясы бар мекемелер өнімінде ту суретін бейнелеуді жалғастырады. Бірақ «Қазақстан» шоколады турасында қоғамда екі түрлі пікір қалыптасқан. Көпшілігі шоколадты бренд ретінде беделді азаматтарға сыйлайды. Атақты отандық тәттінің дәмін көргендердің арасында Роналду мен Месси де бар. Алайда шетелде тұратын қандастарымыздың арасында «Қазақстан» шоколадын әкелмеңдерші, ту бейнеленген қаптаманы қайда қоярымды білмеймін» дейтіндері бар екен. Әсіресе, Түркия халқы «Қазақстан» шоколадын жеп болғасын, қаптамасын жинап қоюға тырысады. Мұны біз аталған елде түсірілген әлеуметтік роликтен білеміз. Түрік жұртының «Қай елдің туы болмасын, ол тек көкте желбіреуі қажет» дегеніне көпшілік сүйсінген-ді. Бірақ тағы да жанашыр бейнеміз сол бейнероликтің төңірегінде қалып қойды. Бұлай деуімізге отандық блогерлер түсірген әлеуметтік видео дәлел. Елордада түсірілген видеода көк туды адамдар көп жүретін алаңға тастайды. Сөйтіп, блогерлер халықтың реакциясын байқау үшін әрірекке кетеді. Тудың аяқ астында жатқанын көрген халықтың арасында бір-екеуі ғана байрақты көтеріп, жоғары жерге орналастырады. Осыдан-ақ мемлекеттік рәмізге деген құрмет пен сүйіспеншілік дәрежесін өлшеуге болар. Ал қанша «Қазақстан» шоколадының қаптамасы қоқыс жәшігінде жатқанын бағамдап көріңіз. Осындайда «қаптаманы қайта өңдеуге өткізудің жолын тапсақ болмас па екен?» деген ой келеді...
Айзат АЙДАРҚЫЗЫ