Айдың басында Қостанай облысында қайғылы оқиға болды. Фрунзенское ауылындағы жер үйден өрт шықты. Ауданы 12 шаршы метрлік жатын бөлменің жиһаздары мен тұрмыстық бұйымдары өртенген. Ең өкініштісі, сол сәтте үйде болған екі бүлдіршін түтінге тұншығып, қайтыс болды. Мұндай төтенше жағдай әсіресе қыста, от жағатын маусымда жиілеп кетеді. Бұл сөзімізді Төтенше жағдайлар министрлігі статистикалық дерек түрінде растады. Тіпті, еліміздегі төтенше жағдайдың 92 пайызы тікелей өртке байланысты екен.
Түтінге тұншыққан бүлдіршіндер
Алдымен жақында болған оқиға жайлы қысқаша айта кетсек. Қостанай облысына қарасты ауылда тіркелген. «Екі бала түтінге тұншықса, ата-анасы қайда қарап жүр?» деген заңды сауал туындайды. Балалардың қараусыз қалуына әке-шешесінің көрші ауылдан азық-түлік алуға кетуі себеп болған. Аят ауылына сағат 14.00 кезінде кетіп, екі сағаттан кейін қайтып келген. Көк түтін болып жатқандықтан, бірден балаларды далаға алып шығып, ауылдағы фельдшерлік-акушерлік пунктке апарады. Ол кезде олар әлі тірі болған деседі. Бірақ сағат 17.15-те дәрігерлер клиникалық өлімді тіркейді. Облыстық Төтенше жағдайлар департаменті бастығының азаматтық қорғаныс жөніндегі орынбасары, подполковник Азамат Орымбаев оқиғаға балалардың сіріңкемен ойнағаны себеп болуы мүмкін деседі. «Мамандар өртке балалардың шалағайлығы себеп болуы мүмкін деген болжам жасайды. Болжам ретінде айтылған нұсқа бойынша, балалар өртенген заттан шыққан түтінге тұншығып, уланған. Облыстық Төтенше жағдайлар департаментінің өкілі қайтыс болған балалардың отбасыларына және жақындарының қайғысына ортақтасып, көңіл айтты. Жалпы, жыл басынан бері Қостанай облысында өрттен 4 бала қайтыс болған.Биыл бәрі сақадай сай ма?
Қазақстандағы ахуалға келсек, биыл жылу маусымы әдеттегіден ерте басталды. Төтенше жағдайлар министрі Юрий Ильин Премьер-Министр Асқар Маминнің төрағалығымен өткен отырыста өрттен төнер қауіптің алдын алу туралы сөз қозғаған болатын. «Қыркүйектен бері тұрғын үй секторында 1300-ден астам өрт тіркелді. Әсіресе, Шымкент, Алматы қалалары мен Ақмола, Жамбыл, Солтүстік Қазақстан және Қостанай облыстарында өрт саны көбейіп келеді. Мысалы, Жамбыл облысындағы тұрғын үй өртенгенде екі бала, СҚО, ШҚО облыстарындағы жағдайда 2 ересек адам қайтыс болған. Өрттің себебі абайсыздықтан, қауіпсіздік ережелерін сақтамағаннан болғаны анықталды. Өткен жылдардан алған сабақ ретінде тұрғын секторында биыл жоспарлы жұмыс атқарылып жатыр. Есепке 118 мыңнан аса тұрғын үй алынды. Әлеуметтік осал топтар тұратын ол үйлерге жылу маусымы басталғанша барып, тексеріп шықтық. Оның ішінде 87 мыңын аймақ әкімдігі мен Ішкі істер органдары өкілдері тексерді. 10 мыңға жуығын бақылауға алдық», – дейді Ю.Ильин. Әлбетте, алдын ала тексерген дұрыс-ақ. Өйткені тілсіз жауды болдырмау үшін ол амалдар аса қажет. Автономды жылыту жүйелері бар 550 мыңнан астам үй бар екен, 140 мыңнан аса үйде 200 мыңдай өрт қауіпсіздігі ережесін бұзу жағдайы тіркелген. Міне, алдын ала біліп, анықтағаннан жақсы тұсы осы. Олқылықтың орнын толтыруға мүмкіндік туады. Министр әкімдіктердің бюджеті есебінен газдың қауіпті концентрациясы мен өртенетін өнімдерді анықтайтын 12 мың құрылғы орнатылғанын айтып өтті. Жыл соңына дейін әлі 11 мың құрылғы орнатылады деген жоспар бар. Өрт болатын келесі бір себеп — пешті пайдалануға берген кезде жіберілетін қателіктерден. Көбіне құрылыс басталғанда немесе пешті орнататын кезде қателіктерге бой алдырады екенбіз. Одан қала берді, осы саланы жақсы білетін білікті мамандардың болмағаны да біраз мәселені туындатады. Қызмет көрсететін мекемелер де тиісті аккредитациядан өтпейді деседі. Мысалы, жыл сайын табиғи және сұйылтылған газдан 20-дан астам адам уланып өледі. Газ баллондар жарылуы, тіпті топтық өлім-жітімге әкеліп соғады.Неге өрт сөндірушілер кешігіп жетеді?
Өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етіп, уақытында көмекке жетуге не кедергі? Осы ретте үш басты мәселенің басы қылтияды. Біріншісі, өрт пайда болғаны туралы сигнал шыққанда дереу баратын өрт сөндіру бөлімшелері жеткіліксіз. Қалалық жерде 10 минутта, ауылда 20 минутта жетуі тиіс. Бұл – жалпы нормативтік уақыт. Әйтсе де, шын мәнінде бұл шама сәл басқаша. Қалада тиісті уақыттан санаулы минут кешігетін болса, ауылдағы өртті өшіруге аттанатындар 10 минуттай кешігеді екен. Ал қыстың кезінде жол қиындығын қоссақ, әлгі 20 минуттың еселеген түрі шығады. Жалпы алғанда, қазіргі таңда республикада Төтенше жағдай министрлігінің 413 бөлімшесі бар. Жылына олар орта есеппен 40 мыңдай өрт ошақтарына барып, жалынмен бетпе-бет келеді. Десек те, әлі жеткіліксіз. Министрдің айтуынша, өрт сөндіруге дереу аттану үшін әлі 122 өрт депосы қажет екен. Төтенше жағдай министрлігінің ақпаратына сүйенсек, қазіргі таңда аталған мәселені шешу мақсатында жергілікті әкімдіктермен бірлесіп жұмыс істеліп жатқан көрінеді. Атап айтқанда, бөлімше мүлдем жоқ жерлерден өрт бекеттерін ашу жоспарда бар. Соңғы үш жылда 153 пост құрылған. Елдегі жалпы саны — 396. Соның арқасында олар 1 189 ауылдың 1,2 миллионға жуық тұрғынының қауіпсіздігін мойнына алып отыр. Екінші кедергі болып отырған мәселе — өртке қарсы сумен жабдықтау жүйесінің жұмысы. Қарап отырсақ, өрт сөндіру үшін алдымен судың қайнар көзі керек. Бүгінде республикада бұзылып, пайдалануға жарамай тұрған гидрант саны 15 мыңнан асып жығылады екен. Бұзылған құрылғысы бар жерде өрт болса, не болатынын әрмен қарай өзіңіз ойлай беріңіз. Биыл сол гидранттардың 2 мыңнан астамы жөнделіпті. Бірақ жыл сайын тіпті жөндеу мүмкін еместей жағдайға байланысты мыңға тарта құрылғы шетке ысырылады екен. Бұдан кейінгі үшінші себеп — үйді салған кезде нысандар арасындағы алшақтық сақталмауынан. Соның салдарынан өртенетін аумақ үлкейе түседі. Сәйкесінше, көп адамның зардап шегуі мүмкін. Мұндай арыз-шағым түсіретіндер аз емес. Республика бойынша өрескел бұзушылығы бар 263 ірі нысан пайдалануға берілген. Өкілетті органның құлағына бұл туралы ақпарат жеткізілген. Аталған нысандар алдағы уақытта лицензиясынан айырылуы да әбден мүмкін. Күні кеше өрт болған облыстың әкімдігінің ақпараты бойынша, Төтенше жағдай департаментінің материалды-техникалық жабдықталуы үшін 1,5 миллиард теңгеден астам қаржы бөлінген. Әлеуметтік осал топ саналатын 10 мың отбасыға барып, жағдайын білген. Автономды жылыту жүйесіндегі 160 нысанның 2017 жылдан бері 76-сы алынған. Қалған 84-і 2023 жылға дейін аяқталады деген жоспар бар. Жалпы алғанда, өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін тиісті шаралар толық қолданылған. Әкімдіктің мәліметінше, мұнымен тоқтамай, осы бағытта әлі де жұмыстар атқарыла бермек. Премьер-Министр өртке қарсы қызметті материалды-техникалық жабдықтау үшін «Жол картасын» әзірлеуді ұсынған еді. Соңғы екі жылда өрт сөндірушілерге арнап 404 көлік және 19 мың жабдық пен керек-жарақ алынған. Осы мақсатта аямай ақша бөлген аймақтар қатарында Алматы, Шымкент қалалары мен Атырау, Қарағанды облыстары бар екен. Ал сараңдық танытқандарға келсек, Қостанай, Маңғыстау, Павлодар облыстарын атап өту керек. Байқасақ, мемлекет тарапынан жасалатын қауіпсіздік пен қамқорлықтан бөлек, адами фактор да бар. Бірақ көбіне әлеуметтік жағдайдың төмендігі бірден-бір себепкер болады. Өрт қауіпсіздігін көңіл толатын деңгейде жабдықтауға не жөндеу жұмыстарын жөнді жүргізуге жағдай жетпейді. Болмаса, екі жақтап жұмыс істеп, балаларды қараусыз қалдыруға мәжбүр. Ал осының бәрінің соңы қайғылы жағдайға әкеліп соғатыны өкінішті.Жадыра АҚҚАЙЫР