ТЬЮТОРЛАР ТАПШЫ
Білім және ғылым министрлігінің мәліметінше, бүгінде елімізде ерекше білім беруді қажет ететін 18 жасқа дейінгі 161 мың 826 бала бар. Өкінішке қарай, бұл санаттағы балалардың саны жыл сайын 3 пайызға өсіп отыр. Республика бойынша олар үшін 195 психологиялық-педагогикалық түзету кабинеті, 14 оңалту орталығы және 38 арнайы мектепке дейінгі ұйым, 75 психологиялық-медициналық-педагогикалық консультация (ПМПК) жұмыс істейді. Заң бойынша бір ПМПК 60 мың баланы қамтуы тиіс, сонда елде тағы 21 ПМПК ашылуы керек. Бұл салада шешілмеген түйткіл шаш етектен. Соның ең маңыздысы – ассистент-педагогтердің тапшылығы. Еңбек биржасының мәліметінше, бүгінде білім саласы 18 мың маманға мұқтаж.Жалақысы аз, жұмысы ауыр мамандыққа жастардың да ынтасы жоғары емес екен. Бұл ойды «Болашақ» қоғамдық қоры «Әр бала мектепке баруға лайықты» жобасының жетекшісі Жазира Ескендірова қуаттап отыр. Айта кетейік, бүгінде Қазақстан бойынша педагог-ассистенттерді тек «Болашақ» қоры ғана дайындайды. «Қазір 1 200-ден аса педагог-ассистент жұмысына кірісті. Олар үшін қазан айынан бастап біліктілікті арттыру курстары ашылды. Бүгінге 150 маман оқып шықты. Дегенмен педагог-ассистенттер әлі де жеткіліксіз. Себебі жалақысы аз, әр жерде әртүрлі төленеді. Мәселен, бір мектептерде 35 мың теңге төленсе, енді бірінде 90 мың теңге. Еден жуушының өзі 70-80 мың теңге алады, ал тьюторлардың жұмысы ауыр болса да, табатын табысы мардымсыз», – дейді Ж.Ескендірова.Ойсырап тұрған білімнің орнын кім толтырады?
Бүгінде 99 арнайы мектепте 15 мыңнан астам ерекше қажеттілігі бар бала білім алады. Сонымен қатар 432 жалпы білім беретін мектепте 1 200 арнайы сынып ашылған. Онда 9 мыңнан астам бала оқиды. Енді осы санаттағы 12 864 бала орта білімді үйде алып отыр. Бірақ сол үйде оқу дегеннің өзі аты бар да, заты жоқ сипатында секілді. Үйге келіп оқытатын мұғалімдердің біліктілігі мен білім сапасына көп ата-ананың көңілі толмайды. Солардың бірі Шымкент қаласының тұрғыны, ерекше баланың анасы Құралай Кентаева. Оның тұңғышы Ерсұлтанға «ДЦП спастика гиперкинетикалық формасы» диагнозы қойылған, жасы 18-де. Мектеп мұғалімдері 1-сыныптан ұлын үйге келіп оқытыпты. Қазір оның қатарластары 1-курста оқыса, Ерсұлтан үйінде отырады. «Себебі 8 жыл бойы қағаз жүзінде білім алды дегені болмаса, шындығында мұғалімдер үйге келіп, жанында 10-15 минут отырып кететін», – дейді ол. «Аптасына 2 рет қана келетін, «басқа күндері неге келмейсіздер» десем, айтатын сылтауы көп. Мектеп директорына хабарласып, бірнеше рет айттым, бірақ нәтиже болмады. Кейін баруды да, хабарласуды да қойдым. Ұлым 9-сыныпты оқымады, аттестат алмады, 8-сыныптан кейін оқуды тастап кетті», – деді ерекше баланың анасы.ҚОЛАЙЛЫ ОРТА ҚАЛЫПТАСПАҒАН
Елімізде «ерекше» балаларға арналған білім беру саласының дамуында, оны ұйымдастыруда, жалпы инфрақұрылымында әлі де кемшіліктер бар. Білім ордаларында арнайы жеделсаты, пандус, еркін жүріп-тұруға мүмкіндік беретін қондырғылар жоқ. Ерекше бала тәрбиелеп отырған ана Мамура Қаттабекова 11 жастағы ұлының болашағына алаңдаулы. Себебі қазір онлайн білім режимінде уақыт телефонға телмірумен өтетінін айтып қынжылды. «Мұғалімдері тапсырманы маған жібереді, соны орындатамын. Дәрігерлер «Прадир-Вилли синдромы» диагнозын қойған. Мектепте пандус, жеделсаты болғанда қатынап оқитын едік. Онда білім алуға деген ынтасы оянар ма еді? Қазір далаға әрең алып шығамын, тек жата бергісі келеді. Мүмкіндігінше баланы қатарға қосып, мектепте оқуына жағдай жасаса деймін. Мектепті үйтіп-бүйтіп бітіргеннің өзінде университеттерде де ерекше балаларға жеткілікті жағдай жасалмаған», – дейді М.Қаттабаева. Педагог-ассистент Жанна Қамбарованың айтуынша, «ерекше» балалар қатардағы оқушылармен бір сыныпта отырса да, басқалармен салыстырғанда мүмкіндігіне қарай жеңілірек тапсырмалар беріледі. Баланың диагнозына байланысты оқу бағдарламасы жасалады. Дегенмен болашақта ерекше қажеттілігі бар баланың барлығы дерлік оқуын үздік аттестатпен аяқтамаса да, жоқ дегенде дүкенге барып, керек-жарағын сатып алуы, айналасындағылардан қымсынбай көмек сұрай алуы тиіс.ӨЗЕККЕ ТЕППЕЙ, ӨЗІМСІНСЕ
– Ерекше балалардың білім алуында кедергі аз емес. Арнайы кітап, бағдарлама, жеделсатыдан бөлек психологиялық қысымды да ескерген жөн. Мұндай балалар мектепте оқыса, өзге оқушылар кемсітуі мүмкін. Баланы орта қабылдамаса, түсіністікпен қарамаса, психологиялық тұрғыдан ауыр тиеді. Қатарластарының мазақтауы, қорлауы тыйылмаса, ауыр күйзеліске алып келеді, – дейді психолог Динара Көпбасарова. Ұлыбританияда ерекше балаларды кемсіту, бөлектеудің алдын алу жұмыстары балабақшадан басталады. Мысалы, балаларға ойын барысында арнайы мүгедектік белгілері бар қуыршақ беріледі. Сонда кішкентайынан мүгедектік белгілерімен танысып өскен бала мектепке барғанда бір сыныпта отырған «ерекше» балаға таңғала қарап, мүсіркеп жатпайды. Сондықтан болар, бұл елде мүгедектігі бар балаларды, азаматтарды қоғамдық орындардан жиі кездестіруге болады. Ойды қорытындыласақ, дамуында ауытқуы бар, денесінде қандай да бір кем-кетігі болса да, әрбір бала қоғамның тең құқылы мүшесі. Олар да сапалы білім алуға құқылы.Наима НҰРӘЛІ