Таяуда Үкімет арзан несиеге отандық автокөлік алуға тағы бір мүмкіндік беретінін хабарлады. Дегенмен жеңілдігі бар автонесие бағдарламасына көптің көңілі толмай отыр. «Маркасы сапасыз, құны қымбат» дегенді жиі естіп жүрміз. Рас па? Бұған дейін мұндай бағдарлама арқылы отандық көліктер жақсы сатылған еді. Шамасы, ел қазір утильалым мәселесі толық шешілмей тұрғанына өкпелі сияқты. Ал жауаптылар нақты шешім айтуға асықпай отыр.
Президенттің тапсырмасынан кейін ақыры жұрт аузында жүрген «ӨКМ Операторы» утилизация алымы үшін ақша жинау құқығынан айырылғанын білеміз. Кейін бұл функцияны мемлекеттік ұйым – «Жасыл даму» АҚ атқаратын болды. Утильалым мөлшерін төмендету жайын текке қозғамадық. Осының алдында Үкімет басшысы Әлихан Смайылов «Автокөлік пен ауыл шаруашылығы техникасына салынатын утильалым мөлшерлемесін айтарлықтай азайту жағы қайта қаралып жатыр», – деген болатын. Ал «алымның жаңа мөлшері қанша болу керек?» деген талқылаулар көп өтті. Ұсыныстар айтылды. Дегенмен соңғы шешімді айтуға тиіс Индустрия министрлігі әлі үнсіз отыр.
– «Жасыл даму» АҚ мемлекеттік ұйым болған соң министрлік шешімін бағып отыр. Экология министрлігі Индустрия министрлігі «не дейді» деп қарайды. Ал ол ведомство аузын ашпайды. Талай талқыладық, оңтайлы шешімдерді айттық, қорытындылап, ұсынып қойған едік, – дейді Нұраддин Садықов.
Қоғам белсенділерінің ұсынысы бойынша, қазіргі утильалым мөлшері 90 пайызға дейін төмендеуі қажет екен. Сонда қазіргі утильалым мөлшері 500 мың-3,5 миллион теңге аралығында болса, 90 пайызын шегерсек, бар болғаны 50-350 мың теңгеге төмендейді. Бірақ бұл іске асар дүние екеніне күмән бар. Кейбір мамандар экономикалық жағын ұмыт қалдырмау керегін айтады. Соның бірі – автосарапшы Олжас Оқас әзірге утильалымға қатысты нақты бірнәрсе айтуға асықпайды. Себебі мемлекет мәселеге байланысты нақты позициясын анықтаған жоқ.
– Мемлекет алым бойынша әлі шешім қабылдамағанын білеміз. Мұның экономикалық жағын да ескерген жөн. Түбегейлі жойып немесе тым азайту да керек емес шығар. Әзірге тек ұсыныстар айтылып жатыр. Сондықтан мәселеге нүкте қойылатын күнді күтейік, – деп қысқа қайырды Оқас.
ТҮЙІН:
Сонымен, утильалымның не болары беймәлім. Әйтеуір, мемлекет қолдауының арқасында отандық автоөндірушілер мен банктердің тағы «құдайы бермек». Сарапшылар автонесиелендіруден тек мемлекет пен қарапайым қазақстандықтар зардап шегуі мүмкін екенін талай айтқан. Шындығы сол, отандық өнім деп өзгенікін құрастырып бергенді абырой санап жүрміз.
© коллаж: Әсел Балтақызы[/caption]
Екіншіден, отандық көлік құрастырушы зауыттар біраздан бері бюджет есебінен күн көруге «үйреніп» алды. Тіпті, лоббистері мемлекеттік органдарға да ықпал етті. Мәселен, шетелде шығарылған автомобильдерді сатып алуға тыйым салынғаны – соның айғағы. Екі жыл бұрын Үкімет 2 жылдық мораторийге қаулы шығарды. Сол екі жылдық тыйым мемлекеттік қызметшілерге арналған қызметтік көлікті де шетелден алдырмауға септесті. Демек, кәсіпорындар бәсекеге қабілетті емес, осындай қолдаулардың арқасында ісін дөңгелетіп отыр. Оның үстіне, бұл көліктердің біреуі де түп тамыры өзімізде шыққан маркалар емес, біреуі – Жапония, енді бірі Оңтүстік Корея мен ресейлік нұсқалар.
Әйтсе де, автонесиеге қатысты көптің көзқарасы бірдей емес. Біреу қолдайды, біреу наразы. Автосарапшы Олжас Оқастың отандық көліктерді автонесиеге беруге қатысты пікірі басқа арнада. Оның айтуынша, бұл халық үшін тиімді болмақ екен.
– Егер автонесиенің пайызы расымен төмен болса, әрине ол халыққа тиімді болмақ. Бізде инфляция деңгейінің өзі 8 пайызды құрап отыр. Қазақстандықтар жаңа көлік алып, оны бірнеше жылда төлеп тастаса, бізге утилизациялық зауыт та керек емес болар еді. Көрші елдер сол көліктерді сәл арзан бағамен алып кетеді. Ал біз қайтадан жаңа көлік сатып ала аламыз. Мұндай саясатты қазір Біріккен Араб Әмірліктері ұстанып отыр, – дейді ол.
Автонесие беруде халықтың қалтасын қағатын қитұрқы әрекеттер жетерлік. Банк пен сақтандыру компанияларының жеңілдетілген кредитті беру тәртібін шегелеп, анықтап бермесе болмайды. Өйткені 4 пайыздық несие болғанымен, сақтандыру шарты әртүрлі. Кейбір банктер кредитті 7 жылға рәсімдеген жағдайда лезде 7 жылдық сақтандыру сомасын төлетеді. Сөйтіп, көлік алуға ниетті азамат тағы 1-3 миллион теңге аралығында шығынданады.