Былтыр Президент пәрменімен әр баланы тегін үйірмемен қамтамасыз етуді көздейтін бағдарлама іске қосылған. Жоба жалғасын тапса да, былығы бітер емес. Ұртын «майлағысы» келгендер үйірмелерге бірде-бір рет бармағанды да «барды» есебінде тіркеп, мемлекет қаржысын қалтасына басып отырған. Бірінде студенттер сабақ берсе, енді бірінде «өмірде жоқ» адамдар қызмет алушылардың қатарында жүр. «Шала» жоба атанған Аrt-sport жемқорлардың жемтігіне айналды ма?
ӘП-ӘДЕМІ ӘН ЕДІ, ПҰШЫҚ ШІРКІН ҚОР ҚЫЛДЫ
Иә, әп-әдемі бағдарлама еді, алайда балалар үйірмесіне бөлінген 28 млрд теңге қолды болды. «Әділдік жолы» республикалық қоғамдық бірлестігінің басшысы Дидар Смағұлов Қазақстанда балалар үйірмелеріне бөлінген қаражат жымқырылып жатқанын мәлімдеген еді. Елде Президенттің тапсырмасымен 5 984 өнер үйірмесі мен 3 289 спорт үйірмесі тегін құрылды. Ол үшін биыл 28 млрд теңге бөлінген. Талдаудың алғашқы күні қаражаттың бір бөлігі ұрланғаны анықталған.
Түсіндіріп өтсек, https://artsport.edu.kz/ сайты бар. Сол сайтқа үйірмелерді ұйымдастыратын кәсіпкерлер тіркеледі. Одан кейін ата-ана тіркеліп, мекенжайын көрсетіп, қалаған үйірмені таңдайды. Сабақ кестесі болады. Арнайы оқу бағдарламасы әзірленеді. Барлығы электронды табельге белгіленеді. Мәселен, футбол үйірмесін таңдасаңыз, балаңыз сол үйірмеге 1 ай қатысқаннан кейін барған-бармағанын растап, белгі қоясыз. Растап, белгі қойғаннан кейін операторға келіп түседі. Келіп түскен соң төленетін ақшаның сомасы анықталады. Соған сәйкес, жергілікті бюджеттен ақша төленеді. Үйірмелер мен секцияларға 4-17 жастағы балалар тегін қатыса алады. Бір балаға заң бойынша екі үйірмеге дейін немесе екі спорт секциясына дейін жазылуға мүмкіндік қарастырылған. Осылай іске асуы керек еді. Ал шынында оңай олжа тапқысы келгендер Шымкентте жалған құжат жасап, оқу жоспарын өзгеден ұрлап алған. Балалар мен жаттықтырушылар санын қағаз жүзінде көбейткен. Порталға 35 837 бала (ваучер) тіркелсе, оның 30 пайызына қатысты заңбұзушылықтың болғаны анықталды.
Атап айтқанда, art-sport порталында ата-ананың телефон нөмірі ретінде мүлде бөтен адамдардың нөмірі көрсетілген. Қате электронды пошталар енгізілген. Тіпті, көптеген баланың ата-анасының нөмірі ретінде бір адамның телефон нөмірі тіркеуде тұрған болып шықты. Баланың үйірмеге қатысу табеліне қол қою қажеттілігі туралы біраз ата-ана мүлде бейхабар. Қызмет көрсетушілер бір үйірмеге жазылған баланы екінші үйірмеге рұқсатсыз тіркеген. 4 жастағы бала мен 17 жасар жеткіншекті бір топта оқытқан. Аптасына 3 рет, айына 12 рет келуі тиіс баланы қатарынан 12 күн келді деп белгілеуі секілді өзге де өрескел заңбұзушылықтар болыпты. Айтпақшы, Шымкентте осы жағдайдан кейін Мәдениет басқармасы басшысы жұмыстан өз еркімен шығып кетті. Бірақ маман жұмыстан кеткенімен, мәселе шешілмеген секілді. Мемлекеттің қаржысы қайтарылуы тиіс
БЫЛЫҒЫ ҚЫЛАҢ БЕРІП ЖАТЫР
Тексеру жұмыстары өзге де қалаларда жүргізіледі. Ендігі кезек астанада. «Әділдік жолы» республикалық қоғамдық бірлестігінің басшысы Дидар Смағұлов «Бүгінде тексеру жұмыстарын жүргізу үшін елорда әкімдігіне жіберілген хатқа жауап берілуін күтіп отырмыз», – дейді.
«Жауап бермесе де, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет, прокуратура арқылы құжаттарға қол жеткізіп, түбінде тексереміз. Жалпы, мұндай мәселелер бойынша жергілікті Мәдениет басқармасына жүгіну қажет. Сонымен қатар жемқорлыққа қатысы бар болғандықтан, біз де жауап береміз. Бірақ арыз жазуға дайын болса ғана. Себебі бізге жағдайды айтып хабарласқанмен, арыз жазғысы келмейді. Ал ондайда тексере алмаймыз. Сондықтан бізге жүгінсе, әділін анықтап, тегін көмек көрсетеміз», – деді Д.Смағұлов.
Бас қалада қоғамдық кеңестер тексеру жүргізеді. Алайда «Үйірмелер санының көп болуынан бәрін тексеріп біту өте ұзақ процесс» деп отыр жауаптылар. Елордалық Ботагөз Паратхан үйірме жетекшісі баласының жеке сәйкестендіру нөмірін жазып алып, артынан хабарсыз кеткенін жеткізді. https://artsport.kz/ru/checkticket сілтемесі бойынша тексерсе, баласы екі үйірмеге ақпан айынан бастап тіркелген болып шықты. Сонда кәсіпкерлер құжат жүзінде үйірмелерге «барып жүр» деп көрсетіп, ауадан ақша жасап отырған сияқты. Кәсіпкер А.Ибрагимоваға хат жолдап, түсініктеме беруін сұрадық. Алайда ол бәрін жоққа шығарып, үйірмеге тіркелген баланың бәрі түгелімен қатысып жүргенін айтты. Кейін тіркеуде тұрғанын және бірде-бір рет үйірмеге қатыспағанын дәлелдегенде, «Үйірмелер кестесін анасына ескертуді ұмытыппыз, арыз жазбаңыздаршы» деп жыларман болды.
Артынша кәсіпкер А.Ибрагимова баланың анасына хабарласып, тіркеуден шығару туралы өтініш жазуын өтінген. Оның өзінде өздерін «сүттен ақ, судан таза» етіп көрсету мақсатында «үйірмелерге наурызға дейін қатыстық. Сәуір айынан бастап тіркеуден шығарып тастауды өтінемін» деп жаздырып алғысы келген. Бізден жасырғанмен, баланың анасына қайта-қайта қоңырау шалып, арыз жазбауын өтініп, соған жауапты маманды жұмыстан шығарамыз депті. Әйтеуір, арада әлсізін тауып, соны «құрбан ету» біздің қоғамның тағы бір дерті секілді. Тіпті, «үйірмеге қатысты деп жазылған күндер үшін өз қалтамыздан қаржы шығарып, қолыңызға ұстатамыз» деп жең ұшынан жалғасқан жемқорлыққа итермелеген. Бір ғана ата-ананың мәселесіне үңілгенде осындай олқылықтардың бетін аштық. Қазбалай берсек, тағы біраз шикіліктің қылаң беретіні анық.
ҚАЙДА АРЫЗДАНУ КЕРЕК?
Сіз де балаңыздың https://artsport.kz/ru/checkticket сілтемесі арқылы тегін үйірмеге тіркелген немесе тіркелмегеніне көз жеткізе аласыз. Ол үшін жеке сәйкестендіру нөмірі мен аты-жөнін теру қажет. Егер балаңыз ешқайда бармаса, алайда ваучер бар деп көрсетілсе, біреу ақша ұрлап жатыр деген сөз. Заңды бұзу фактілері анықталса, 8 702 67 66 555 нөміріне хат жолдаңыз. Бұл – «Әділдік жолы» қоғамдық бірлестігінің байланыс нөмірі.
Бағдарламаның міндеті мінсіз болғанымен, дұрыс қадағаланбады. Ата-аналар балаларын сайт арқылы үйірмелер мен спорттық секцияларға тіркегенімен, қатыса алмады. Бірі топ жасақталмады десе, екіншісі оқытушыларға төлейтін қаражаты жеткіліксіз болып шыққан. Бұдан бөлек, бөлінген бюджеттің мерзімі бітпей, таусылып қалғаны тағы бар. Кәсіпкерлер жұмысын қайта жалғастыру үшін қанша қаражат сұрағанмен, олардың өтініші қабылданбайды. Қабылданбаған соң олар жалдау құнын төлей алмайды, қызметкерлер ақшасын ала алмайды, ал балалардың үйірмелері мен спорттық қосымшалары тоқтайды. Қаржыландыру көлемі әр облыста әртүрлі. Қазірдің өзінде бағдарламаны жүзеге асыруға бөлінген қаражат жыл соңына дейін жеті аймақта жетпей қалған. Ал Түркістан облысы балалардың бос уақытын өткізуге ел бойынша ең аз сома бөлген. Ал бұл өңір бала туу мен көпбалалы балалар саны бойынша көшбасшы облыстардың бірі. Бірақ жергілікті жердегі атқамінерлердің үнемшілдігі балалардың бос уақытын тиімді жұмсауға тұсау болды. Тегін үйірмелер бойынша мәселелердің барын Мәдениет және спорт министрі Дәурен Абаев та мойындап отыр.
«Тек 2-3 облыста өтінімдердің көп келуінен проблема туындады. Үйірмеге қатысқысы келетіндердің саны жоспардағыдан көп болып шыққан. Бұл жерде мәселені шешудің бір жолы ғана бар. Біз қаржыландыру көлемін ұлғайтамыз. Бағдарлама әрі қарай жұмыс істей береді» деп мәлімдеген министр.
Осыдан 6-7 жыл бұрын мемлекеттік-жекеменшік серіктестік аясында да балабақшалар көптеп ашылды. Бағдарлама басталғанда үлкен үміт күттік. Бірақ тексеріс кезінде құжатта бар бала ол жерге мүлдем келмегені, тіпті балабақшаның орнында ескі сарай тұрғаны жайлы деректер анықталды. Тегін үйірмелер бағдарламасы да солай сұйылып барады. Бала үйірмеге барғанның өзінде нақты білікті мамандар оқыта ма, әлде өзін кәсіпкер деген кез келген адам қызмет көрсете ме, қадағаланса дейміз. Оқыту орындарда бейнебақылау камераларының болуы міндеттелсе, тағы да біраз шикіліктің барына куә болар едік. Сол үйірмеге апару, одан әкету де – ата-ананың міндеті. Ендеше баланың деректерін бергенде оның қандай мақсатта жазып алғанын неге сұрамады? Себебі жауапкершілік аз, мән бермейді.
Түбінде желге ұшып жатқан мемлекеттің қаржысы. Ал шын мәнінде бұл салық төлеушілердің ақшасы. Біздің қоғам немқұрайдылықтан арылса, бюджеттен бөлінген қаражатты баз біреулердің қалтасына бағыттауға жол бермес едік.
