«2016 жылы Көкшетаудағы Азаматтық қорғаныс жоғары көпбейінді колледжді тәмамдаған соң осында өрт сөндіруші болып жұмысқа орналастым. Бала күнімде біздің үйдің тұсында үлкен қызыл гидрант бар болатын, соған келетін өрт сөндірушілерді қызықтап, бәріміз «өскенде солар сияқты өрт сөндіруші боламын» деп армандаушы едік. Бала арманыма адал болып, ақыры осы салаға келдім», – дейді ол.Бұл жұмыстың ең басты қиындығы сол – өрт кезінде өзіңнен гөрі өзгенің жағдайын бірінші ойлап тұруың керек.
«Бірде «Жағалау» жақтағы 24 қабатты үйден өрт шықты. Ғимараттың 14-қабатынан бастап жоғары қарай қаулаған өрт адам шошырлық. Қарауылмен бірге баспалдақпен көтеріліп бара жатқанымызда алдымыздан бір келіншек жүгіріп шықты. Дода-додасы шығып жылап тұр. Пәтерде бүкіл отбасы қалып қойған екен. Ішке кірсек, қою түтіннен түк көрінбейді. Айналамызды қарманып жүріп, үйдегі алты адамды таптық. Өзіміздің бетпердемізді шешіп, соларға кигіздік. Өзім өліп қаламын-ау деген ой ондайда басыңа кіріп те шықпайды. Бар уайымың – адамды тірі кезінде сыртқа алып шығу», – дейді өрт сөндіруші.Шұғыл қызметке кедергі көп Өрт сөндірушілер диспетчер дабылынан соң 1 минуттың ішінде «бес қаруын сайланып» машинаға отырып үлгеруі керек. Одан кейін өрт орнына жетуге 10 минуттай уақыт беріледі.
«Кейде кешігеміз. Әсіресе, кептеліс кезінде қиын. Сиренамызды қосып, апат орнына асығып бара жатқанымызды білдірсек те, көліктер жол бергісі келмейді», – дейді кейіпкеріміз.
Бірақ оқиға орнына уақытылы жетумен іс бітпейді. Аулаға келгенде шлагбаум жабық тұратын немесе гидранттарды таппай қалатын кездер де болады.
«Барлық үйде көршілердің чаты болады ғой. Біздің келіп тұрғанымызды көрсе де, соған хабар беріп, шлагбаумды ашқызайын деп асықпайды. Шлагбаумнан кіргенімізбен, гидрант таппай жүріп қалатын уақыттар да бар. Тұрғындар көліктерін гидранттың үстіне қоя салады. Сосын жүргеніміз әр машинаның астын қарап... Мұның бәрі, әрине уақытты алады», – деп қынжылды Абылай.Цистернадағы бес тонна су 12 минутта түгесіледі.
«Секундына жеті литр су шашамыз. Цистернадағы су әп-сәтте таусылады. Соған қарап көбі бізді өрт орнына бос келеді деп кінәлап жатады. Бірақ судың екпіні қатты болғандықтан, оның аз ғана уақытқа жететінін біле бермейді. Әдетте екі көлік болып барамыз. Біріндегі су таусылғанда, екіншісі іске кіріседі, ал бұл кезде бірінші машина су іздеп келеді», – дейді маман.Абылайдың айтуынша, бүгінде тұрғын үйлердегі өрттің шығуына көбіне адамдардың күнделікті электрлі құрылғыларды қолданудағы қауіпсіздік техникаларын сақтамауы себеп болады.
«Үйден шығарда электр құрылғыларды тоқтан суырмайды. Теледидар, ұялы телефон, үтік, плита, басқа да құрылғыларды қосулы қалдырады. Микротолқынды пештің тоғын суырмағаны үшін Төле би көшесіндегі үш бөлмелі үй түгелдей жанып кеткен. Кейбіреулер балконда тұрып темекі шегеді. Темекінің шоғы астындағы балконның терезесінен кілемге болмаса басқа бір затқа түсіп, өрт тұтанған кездер де болды», – дейді өрт сөндіруші.Айтпақшы, ол жуырда Қостанайдағы орман өртін сөндіруге де қолғабыс етіп қайтқан.
«Әуелі Әулиекөл маңындағы өртенген бес-алты үйді сөндіріп, үйінді астында қалғандардың бар-жоғын тексердік. Жарты тәуліктен соң бізді орманға жіберді. Орман өртімен өмірімде бірінші рет бетпе-бет келдім. Үйді сөндіргендей емес, ол әлдеқайда қиын шаруа екен. Желдің екпінімен жанған соң оны өшіруге біраз күш жұмсайсың. Кейде лап етіп сені қоршап алғанда, оттың ортасында қаласың. Адреналиннің әсері шығар, ондай шақта қарныңның ашқанын да, ұйқыңның келгенін де аңғармайсың. Екі тәулікте үш-ақ сағат ұйықтаппыз», – дейді табиғаттағы тілсіз жаумен алысқан маман.Жалақыға жарымайды Абылай алты жыл бұрын алғаш жұмысқа кіргенінде, жалақысы 37 мың теңге болған екен. Қазір ол қолына айына 172 мың теңге алады. ТЖМ мәліметінше, қазақстандық өрт сөндірушілердің орташа жалақысы бүгінде 145 мың теңгені құрайды. Жалпы, атқаратын қызметі мен жұмыс өтіліне байланысты олардың бір айлық еңбекақысы – 106 мың теңгеден 184 мың теңгеге дейінгі аралықта.
«Өкінішке қарай, қаржылық жағдайымыз мәз емес. Жалақы аз. Қосымша үстемеақы немесе шипажайға жолдама деген атымен жоқ. Оны айтасыз, тіпті униформаны өз ақшамызға сатып аламыз. Негізі, бізді жыл сайын жаңа формамен қамтамасыз етіп тұруы керек қой», – деп мұңын шақты кейіпкеріміз.Бүгінде бұл сала мамандарына ғана арналған мемлекеттік тұрғын үй бағдарламасы да жоқ. Жалақысы аз болғандықтан, өрт сөндірушілер ипотека рәсімдеуде қосалқы қарыз алушыны тартуға мәжбүр.
ТЖМ дерегінше, соңғы он жылда елімізде қызметтік борышын орындау кезінде 26 өрт сөндіруші қаза тапқан. Өрт сөндіруші қаза тапқан немесе мертіккен жағдайда оларға немесе отбасына төленетін заңмен белгіленген өтемақы мөлшері бар. Ал сау кезінде, әзірге қадірленбей тұр.
Ботагөз МАРАТҚЫЗЫ