Олардың ізбасарлары бүгінде де бар. Солардың бірі – Дубайда жүріп Қазақстан атынан халықаралық додаларда тұлпарымен топ жарып жүрген Гүлім Аяғанова.
Гүлім Қанатқызы 1992 жылдың 25 ақпанында солтүстік Қазақстан облысы Айыртау ауданына қарасты шалғайда жатқан ат төбеліндей ғана Қарақамыс ауылында дүниеге келген. Бала кезінен жылқының құлағында ойнап өскен бұрымдылардың бірі. Тақымы тастай болып тайға мініп, ер балалармен қатар жүріп көкпар тартқан Гүлім қазір көптің арманы болған, биік ғимараттары көк тіреген Дубайда тұрады. Шетте жүрсе де елін жүрегінен бір сәтке де шығармаған қаршадай қыз қазір қазақтың намысын қорғап, халықаралық жарыстарда топ жарып жүргенін біреу білсе, біреу білмейді.
Гүлім ат үстінде қашықтыққа шабатын спортшы әрі Дубай қаласында әйгілі ALJIYAD ат қорасында атқа мінуді үйрететін кәсіби жаттықтырушы болып жұмыс істейді. Күні бүгінге дейін Біріккен Араб Әмірліктерінің ұлттық жарыстарында 100-ден астам жарысқа қатысып, 3 жұлдызды шабандоз атанған. Ат спортынан Қазақстанның халықаралық дәрежедегі спорт шебері, 3 мәрте тентпеггингтен халықаралық старттарда, 10 мәрте халықаралық ат жарыстарына қатысып жүлделі орындарға ие болған.
Жуырда Мәскеуде Қазақстан, Ресей, Беларусь, Қатар, Үндістан, Сирия, Кувейт және Иран сияқты 8 елдің шабандоздары бас қосқан халықаралық тентпеггинг жарысы өткен болатын. Құрамына Оман, Йемен, Мысыр, Ирак, Судан, Иордания, БАӘ және Ресейдің сарапшылары кірген халықаралық жарыста қазақ елінің намысын Наталья Долгих пен Гүлім Аяғанова қорғады.
Оқырманға түсінікті болуы үшін айта кетсек, «тентпеггинг» – бұл шабандоздан аса нақтылық пен батылдықты талап ететін спорттық найза мен қылыш, басқа да спорттық қару-жарақтар қолданылатын ат спортының түрі. Аталған жарыста Гүлім жекелей сында топ жарып, алтын медаль иеленді. Сонымен қатар қосарлап шабу сайысында Гүлім Аяғанова мен Наталья Долгих күмістен алқа тақты.
Гүлім елде жоғары оқу орнын бітірген соң көңілі қалаған жұмыс таппай, өз қалауымен осыдан сегіз жыл бұрын Дубай асқан. Бала кезінен жылқы малына үйірсек болып атқа мінуі кәдеге жарап оның болашақ тағдырының бір-ақ сәтте өрге басуына басты себепкер болыпты.
– Бір күні Дубайда жүріп жақын араласқан достарымның бірінен мұндағы ат қоралар жайлы естіп, қатты қызықтым. Содан салып ұрып сол ат қораға барып, бір атты сұрап алып қарғып мініп, шауып көрдім. Менің атқа мініп жүргенімді көзі шалып қалған сол жердің иесі, қазіргі бастығым – Али Аль Марзуки бірден өзінде жұмыс істеуге ұсыныс жасады. Келісімімді беріп іске кірістім. Қазір осы жерде содан бері жұмыс істеп келемін. Барлық кадрлық таңдау да менің қолыма көшті, – дейді Гүлім Аяғанова.
Гүлім жұмыс істейтін атқорада араб, ағылшын-араб, испан тұқымды 200-ден астам ат бар. Түрлі жарыста олжа салып, біліктілігімен көзге түскен Гүлімнің өзінің жеке басында ғана төрт тұлпары бар екен. Ешқайсысын сатып алмаған. Бәрі түрлі жарыста сыйға беріліпті. Айтуынша, мұнда кадрлардың қызметіне аса жоғары мән беріледі. Мамандар үшін арнайы жеке үй салынған. Жұмысшылардың қызметі үшін барлық жағдай жасалады. Тек жұмысыңды білсең болғаны. Күнделікті жұмысы жылқымен байланысты болған Гүлім әр жылқының мінезінен бастап, қыр-сырын бес саусағындай біледі.
– Жұмыс таң азанда басталады. Таңертең аттарды тамақтандырып, жуып-тазалап, алаңға жаттықтыруға шығарамыз. Жарысқа әзірлеу үшін аяқтарын қалпына келтіріп, түрлі дәрумен береміз. Аттарды ветеринар дәрігерлер үнемі қадағалап отырады. Ат күтімі ең басты орынға қойылған. Бір атап өтерлігі, мұндағы жылқылар біздің елдің жылқыларына қарағанда нәзіктеу келеді. Дегенмен жылқы малына жасалған жақсы күтім мен күнделікті аса мән беріп қараудың арқасында жылқылары аса мықты. Жалпы, мұнда ат спорты аса қатты дамыған. Дубайда арнайы ат жарыстарына қатыстырылатын жылқыларды баптайтын атқора да өте көп. Жарыстарда жиырмаға дейін жүлделі орындар белгіленеді. Жалпы жүлде қоры кемінде 40 миллион теңге көлемінде болады. Жарысқа 200-300 аттан қатысады, – дейді Гүлім Қанатқызы.
Спортшы қыз елдегі ат спортына мүлде мән берілмей кенжелеп қалғанына қынжылыс білдірді. Айтуынша, елде шетелдерде аса жоғары бағаланатын ат жарысы, тентпеггинг сияқты спорт түрлеріне мүлде жағдай жасалмаған. Тіпті, аталған спортқа дайындайтын арнайы орындар да жоқ.
– Елде ат спортына қолдау мүлде жоқ десе де болады. Халықаралық жарыстар мүлдем өтпейді. Аттар шабатын халықаралық талаптарға сай арнайы жарыс орындары, тентпеггинг, ат жарыс сияқты жарыстарды өткізу орындары жоқ. Бұл жылқыны алғаш қолға үйреткен еліміз үшін үлкен сын дегім келеді. Өз елімізде осындай жағдай жасалса, өзге елге барып нем бар еді, – дейді Гүлім.
Спортшы қыз сондай-ақ ат спортынан шетте жүрсе де қазақ елінің намысын қорғағанымен, ешқандай қолдаудың болмағанына налитынын ашына жеткізді. Тіпті, Қазақстанның атынан жарысқа қатысу үшін ғана қомақты сомада жарна төлейтін болып шықты.
– Қазақстан ат спорты федерациясы тарапынан, жалпы спорт министрлігі тарапынан ешқандай көмек қолдау болған жоқ. Тіпті, Дубайда жарысқа еліміздің атынан қатысу үшін жыл сайын Қазақстанның ат спорты федерациясына 100 мың теңге сомасында жарна төлеп келемін. Тек сонда ғана Қазақстанның Туымен жарысқа қатыса аламын. Осыған дейін өткен барлық халықаралық жарысқа өз қаржыммен қатысып келемін. Ат спортын дамытпаса да, елдің намысы үшін халықаралық додаларда жарысқа қатысып тер төккенім үшін қолдау танытса риза болатын едік қой, – дейді Гүлім Аяғанова.
Сонау Дубай қаласында жүрсе де Гүлім өзінің туған елін, аядай ғана Қарақамыс ауылын аңсап, жыл сайын сағынып келетінін айтады. Шетте жүріп елінің Туын көтерген Гүлімге бастығы Али Аль Марзуки де дән риза болып, елге арнайы бірнеше мәрте қонақ та болып қайтқан екен.
– Бастығым Али Аль Марзуки – өте кеңпейіл, жаны жайсаң адам. Әкеммен аса қатты дос болып алған. Ата-анамды ылғи қонаққа шақырып, өздері біздің елге барып тұрады. Жыл сайын Айт мейрамы кезінде міндетті түрде туған ауылымның жағдайы төмен отбасыларына қаржылай көмек беріп көрсетіп тұрады. Өзім де қолдан келгенше көмегімді беруге тырысамын, – дейді Гүлім.
Шекара асып, шетте жүрсе де елін ойлаған, қарапайымдылық пен қайырымдылықты бойына жиған қазақтың Гүлімі әлі талай жарыста Қазақстан Туын асқақтата көтеретініне сенім мол. Бұл орайда бағзы заманнан жылқы мінезді халық атанған біздің елде ат спортына еш көңіл бөлінбей жатқаны көңілге мұң ұялатады. Тиісті құзырлы министрліктер мен Ат спорты федерациясы, сондай-ақ Ауыл шаруашылығы басқармалары мен облыс әкімдіктері арнайы жоба жасап, істің тетігін білетін Гүлім сияқты мамандарды елге алдырып, арнайы қаржы бөліп, халықаралық талапқа сай жағдай жасаса, қазақтың да бұл спорттан бағы жанар ма еді?! Бір жағынан шетелден қазынаға қаржы құйылса, екіншіден бабалардан мұра болып қалған ұлттық спортымыз жанданып, әлем көкпар, аударыспақ сияқты ұлттық спортымызды насихаттауға да мүмкіндік болар ма еді? «Арқа жайлы болса, арқар ауып несі бар» демекші, Гүлім сияқты талантты қыздарымыздың өзге елге кетуіне де осындай немқұрайдылық себеп болмады дей алмаймыз. Сондықтан өркениет көшінде өзге елден қалыс қалмас үшін күмбір-күмбір кісінеткен жылқымызды қолға алып, дүбірі төрткүл әлемді таңғалдыратын тұлпарларды додаға салуға күш салатын кез жеткен сияқты.
Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ,
Ақмола облысы