Дамыған елдер жасанды интеллект көмегімен өндірісті автоматтандырып, енді бірі жасанды жолмен жауын жауғызып жатқанда, әлемдік нарыққа жылына 80 миллион тоннаға дейін қара алтын экспорттап отырған Қазақстан үшін апатты вагондар проблемасын әлі күнге дейін шеше алмай отыруы – үлкен сын.
Ольга Борисова – жиі жол жүретін атыраулық. Жақында ғана ол жазғы демалысын отбасымен Шымкентте өткізіп келген.
– Қапырық пойыздағы жағдай демалысымның шырқын бұзды. Біз 14 шілде күні №30 «Алматы – Атырау» пойызымен үйге оралдық. Купе класындағы 7-вагонға міндік. 1982 жылы шығарылған ескі вагон екен. Салқындатқыш жүйесі жоқ. Ми шыжғырардай ыстықтан қайда барып жан сақтарымызды білмедік. Балаларымен жолға шыққан жолаушыларға тіпті қиын болды. Атырауға жеткенше жолаушылар әжетхана мен ыдыс жуатын жерге кезекке тұрып келдік. Жолсерік берген орамалдарды сулап басымызға жауып келуден басқа амал болған жоқ. Жолаушылардың наразылығы туралы айтпасам да болады. Үйге жеткенше уақыт санаумен келдік. Пойыздағы азапты сөзбен жеткізу мүмкін емес, – дейді Ольга Борисова.
Осындай қапырық вагондардың зардабын тартып жүргендердің қатарында «Атырау – Дина Нұрпейісова» бағытындағы пойыздың жолаушылары да бар. «Атырау – Астрахань (РФ)» бағытындағы автожол құрылысы әлі күнге дейін жалғасып жатқандықтан, шекараға жақын орналасқан құрманғазылықтар үшін облыс орталығына қатынау өз алдына бір қылкөпір болып тұр.
– «Атырау – Құрманғазы» арасындағы такси жүргізушілері билет құнын 5 000-6 000 теңге, тіпті мереке күндері 10 мың теңгеге дейін аспандатып жібереді. Халық амалсыздан пойызға мінеді. Пойыздардағы қапырық вагондар туралы айту мүмкін емес. Оны тек көзбен көріп, сезіну керек. Вагонға кірген бойда қара терге малынып, діттеген жерге жеткенше тұншығып отырамыз. Жағдайды бақылауға алатын атқамінерлеріміз қайда? Олар өздері пойызға мініп көрді ме екен, – дейді атыраулық Самал Өтепова.
Жол азабын тартып жүрген жолаушылардың жанайқайын әсіресе әлеуметтік желілерден жиі кездестіруге болады. Бірақ сыни пікірлердің бәрі бірдей құзырлы органдардың назарына іліге бермейді.
Жақында Атырауға Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрі Марат Қарабаев жұмыс сапарымен келді. Министрмен кездескен журналистер сол кезде қапырық вагондар мен вагон жетіспеушілігі мәселесін көтерген болатын. Соның бірі – жыр болған «Атырау – Маңғыстау» бағытындағы пойыз.
Министр Марат Қарабаев аталмыш бағыттағы пойыз вагондары әзір жаңартылмайтынын кесіп айтты.
– Вагон жетіспеушілігі жолаушылар вагондарының тозуына байланысты туындап отыр. 2023 жылы Қазақстан темір жолы үшін 57 вагон сатып алынады, оларды Петропавл қаласындағы отандық қазақстандық ЗИКСТО зауыты шығарады, ал 2024 жылы тағы 100 вагон сатып алу жоспарда тұр, – деді министр.
Егер қаржыландыру мәселесі шешілсе, жоғарыда аталған 100 вагоннан басқа тағы 157 вагон сатып алынады. Бірақ бұл – оптимистік сценарий ғана.
«Қазақстан темір жолы» ұлттық компаниясының мәліметіне қарағанда, 2023 жылдың II тоқсанындағы жағдай бойынша, елімізде пайдалану мерзімі 30 жылдан асатын вагондардың саны 578 екен. Компания меншігінде қазір 2000-нан астам вагон бар. Кеңестік жолаушылар вагондарының негізгі көлемін қолданыстан шығару 2030 жылға қарай жоспарланып отыр. Қалған бөлігі 2035 жылы толықтай қолданыстан шығарылады.
Ақпарат үшін айта кетсек, 2010-2022 жылдар аралығында 1 224-тен астам вагон, оның ішінде 676-дан астам «Тальго» вагоны сатып алынған.
Саралап келе айтарымыз, қазақстандық жолаушылардың қапырық вагондардан толық құтылуы үшін әлі 10 жылдан астам уақыт күте тұруына тура келеді. Сондықтан әсіресе жазғы маусымда жолға шығарда дымқыл орамал мен желпуішті пана етуден басқа амал болмайын деп тұр.
Баян ЖАНҰЗАҚОВА