Олар сондай-ақ пластик қалдықтарды қайта өңдеуге арналған шеберлік сабақтарын да өткізеді.
Киттің оқиғасы қатты әсер етті
Саида мен Динаның бұл жобамен айналысуына интернеттегі бейнежазба түрткі болған екен.
– Осыдан бес жыл бұрын Facebook-те су жағасында өлім аузында жатқан киттің видеосын көрдім. Мамандар әлгі киттің ішінен 300 пакет алып шыққан екен. Кит осы пакеттерден ас қорыта алмай қиналып, жағаға жүзіп келіпті. Сол уақытқа дейін пластиктің қайдан келіп, қайда кететінін зерттеп көрмеппін. Жаңағы видеодан кейін, пластик қалдықтарды табиғатқа зиян тигізбейтін етіп өңдеудің жолдарын қарастыра бастадым. Іздеп жүріп Precious Plastic жобасын тауып алдым. Жоба авторы пластик өңдейтін кішкентай көліктер ойлап тапқан. Мен де осы жобаға ұқсас бір дүние жасағым келді, – дейді жоба авторы Саида Ыбышева.
Бастапқыда Саида мен Дина бұл жобаға грант бағдарламаларын іздестіреді. Бірақ түрлі бағдарламаға өтініш бергенімен, нәтиже болмаған.
– Түрлі бағдарламаға өтініш беріп көрдік. Бірақ ешкім қаржы бергісі келмеді. Қазақстанда мұндай іске бөлген ақша ақталмайтынын айтып қайтарды. Сосын әзірге басқа не істеуге болатынын ойладық. Jasyl jurek осылай өмірге келген еді, – дейді Дина.
Қалдықты өңдеу – күрделі жұмыс
Жоба авторлары бастапқы кезде өнімдерін өз таныстары арасында ғана өткізген. Әлеуметтік желідегі жобаның парақшасы ашылмай тұрып, өз парақшаларында бұйымдарын салып жүрген. Осылайша, достарының қолдауымен бұйымдар жан-жақты сұранысқа ие бола бастапты. Алғашқы жұмыстары пакеттен жасалған сырға болыпты. Авторлар полиэтилен пакеттерінен бұйым жасау сырт көзге оңай көрінгенімен, оның да машақаты көп екенін айтады.
– Шкафта толып жататын пакеттерді алып, сырға жасап көрдік. Ол кезде жобаның арнайы парақшасы жоқ еді, жеке парақшамызға салып жүрдік. Достарымыз мақтап, керемет идея екенін айтып, қолдады. Кейін пакеттерден фотосурет салатын рама жасай бастадық. Бірақ бұған көп уақыт пен көп пакет керек екен, – дейді Саида
Мәселен, бір рама істеуге шамамен
1 500 пакет кеткен. Қалалық көрмелердің біріне қою үшін раманың үлкендеу өлшеміндегі 10 данасын арнайы тапсырыспен жасаған. Оларды істейтін кезде шикізат таппай қиналғандарын айтады.
– Сол 10 раманы істегенде қатты қиналып, жобадан сәл шаршап қалғандай болдық. Себебі бұл – өте күрделі жұмыс. Әуелі пакет жинап, керегін пергамент қағаздардың ортасына қойып үтіктейміз. Кейін оның бәрін өзімізге қажет пішінмен жинап, тұмшапешке салып, күйдіреміз. Ол еріген соң, рама шығады, – деді Дина.
Жобаның YouTube желісіндегі арнасында бұйымдардың жасалу жолдарын көруге болады. Онда жоба авторлары пластикалық пакеттерді қайта өңдеу арқылы көркем заттарды жасауды үйренемін деушілерге шеберлік сабақтарын өткізген.
Алғашқы жәрмеңке аптығымызды басып тастады
Бастапқы кезде жобаны барлығы дерлік қолдамаған, сынап-мінегендер де табылған. Дина Ыбышева алғаш жәрмеңкеге қатысқан күні қатты сынға қалғанын айтты.
– Тақырыптық жәрмеңке болған соң онда сауатты, экологияға бей-жай қарамайтын адам көп болады, біздің жұмысты солардан асып ешкім бағалай алмайды деп барған едім. Ашыла салысымен, бір ер адам келіп, жұмыс туралы, нені қалай жасайтынымызды сұрады. Мен де қызығып жатыр деп ойлап қуанып, бәрін айтып бердім. Бір кезде «Онда мен үйдегі қолданылған дәретхана қағаздарын да сендерге әкеп берейін, соны өңдеп беріңдер» деп күлді. Бетімнен шапалақпен салып қалғандай болды. Қатты ренжіп, көңілім түсті. Оның үстіне, ол мұны бәріне естірте айтты. Содан кейін көп уақыт Instagram парақшаға да ештеңе салмай кеттім. Бәрі сол адам сияқты ойлайтындай көріне берді, – дейді Дина Ыбышева.
Саида да осындай жағдайлардың көп болғанын растады.
– Сол жәрмеңке бізді көпке таныстырған алғашқы шара болған соң жадымызда қатты сақталды. Бір әйел ұлын шақырып, «Қарашы, қандай әдемі заттар, бірдеңе сатып алайық» дегенде баласы бізге естіртіп: «Қойшы, ақша төлеген соң «нормальный» зат алсақ қайтеді, қоқыс үшін ақша төлейміз бе?» деп кетті.
Осындай пікірлер жанымызды жабырқататыны бар, – деді ол.
Өнімдердің бағасы аса қымбат емес
Jasyl Jurek жоба өнімдері қолжетімді бағада сатылады.
– Егер АҚШ-та болсақ, сырғалар үшін халық әлдеқайда жоғары баға ұсынар еді. Біз жасаған сырғалардың ең қымбаты – 5 000 теңге. Басында әдемі болсын деп табиғи тастарды да қосатын болған соң солай қымбаттау шығатын. Ал қазір пластиктен-ақ жап-жақсы сырғалар жасап жүрміз. Бағасы – 1 000-1 500 теңге, – дейді жоба авторы Дина Ыбышева.
Jasyl Jurek-те сырғамен қатар, кардхолдер, сөмке де сатылады. Әрі кітап арасына қоятын бетбелгілер де бар. Жоба өнімдерінен киімдерді де кезіктіруге болады. Авторлар бұл киімдерді секондхенд дүкендеріндегі қолданысқа жарамай қалған ескі маталардан жасалған. Киімдердің бәрі де ерекше дизайнмен тігілген.
Авторлардың айтуынша, халықтың, оның ішінде жастардың жоба өнімдерін тұтынуға деген қызығушылықтары біртіндеп өсіп келеді. Демек, бұл жоба адамдардың экологиялық проблемаға көзін ашып қана қоймай, қалдықтарды қайта өңдеп, оларға жаңа өмір сыйлаудың мүмкіндігін де қоса көрсете алғандай...
Жанель ҚҰТТЫБАЙ