Бүгінде әлем елдері мемлекеттік басқару саласында екі модельге сүйенеді. Бірі – мансаптық, екіншісі – позициялық. 2016 жылы қабылданған заң аясында Қазақстандағы мемлекеттік қызмет толық мансаптық модельге негізделген еді. Бұл туралы күні кеше Мемлекеттік қызмет істері агенттігінде БАҚ және қоғам өкілдері үшін ұйымдастырылған баспасөз турында айтылып, онда агенттік төрағасы Дархан Жазықбай мемлекеттік қызметке орналасу процестерін жеңілдету, талантты және креативті мамандарды тарту, бюрократиядан арылу бойынша қабылданып жатқан шараларға тоқталды.
«Бұрын мемлекеттік аппаратқа жұмысқа кіру «жабық каста» сияқты болды. Яғни, жоғары лауазымды иелену үшін төменгі лауазымнан бастап жұмысқа орналасу керек. Ал қазір біз осы екі модельді тең қарастыра отырып, қазақстандық модельді қалыптастырып жатырмыз. Қос модельдің де үздік тұстарын өзімізге енгізіп жатырмыз», – дейді Дархан Жазықбай.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев мемлекеттік қызмет саласына білікті әрі талантты жастарды тарту міндетін қойғаны белгілі. Осыған байланысты агенттік грант негізінде оқыған, GPA көрсеткіші 3.33 деңгейінен жоғары жастарға мүмкіндік ұсынды. Яғни, олар аудандық немесе ауылдық аппараттарда төменгі лауазымдарға конкурстық іріктеусіз, тікелей тағайындалады.
Жалпы, бүгінде ел бойынша 82 528 мемлекеттік қызметші сан салада еңбек етіп жүр. Олардың 56,8 пайызы – әйелдер.
«Биыл «Мемлекеттік қызмет туралы» заңнамаға біраз өзгеріс енгізілді. Қызметкерді басқа өңірге ротациялау кезінде тұрғын үй төлемдерін енгізу, нақты жобаларды іске асыру үшін келісімшарт бойынша жұмыскерлер тарту мүмкіндігі пайда болды. Өңірлік мемлекеттік органдардың кадрлық тапшылығын жою бойынша өңірлік резервтер құрылады. Өздеріңіз білетіндей, Мемлекет басшысы мемлекеттік қызметке кіру мен шығуды оңтайландыру бойынша тапсырма берген еді. Агенттік тиісті шараларды кезең-кезеңімен іске асырып келе жатыр. Біріншісі – агенттік келісімімен «Б» корпусын жоғары лауазымдарға конкурссыз, тікелей тағайындау қарастырылған. Бұл жеке сектордан білікті және салалық тәжірибесі бар мамандарды тартуға мүмкіндік береді. Заң қолданысқа енгізілгеннен кейін агенттікпен осындай 188 тағайындау келісілді», – деп баяндады агенттік төрағасының орынбасары Азамат Жолманов.
Былтыр Мемлекет басшысы агенттіктің алдына үлкен міндеттер қойғанын атап өткен Дархан Жазықбай осыған сәйкес қызметтің ашықтығын қамтамасыз ету, меритократия қағидаларын ұстану, агенттікті толық HR-институтқа айналдыру, сонымен қатар адамға бағдарланған сервистік аппарат құру міндеті тұрған жеткізді. Агенттік төрағасы бұл тапсырмаларға сай, нақты жұмыс қолға алынғанын айтты. Мәселен, былтырдан бері ведомство 4 заңға өзгеріс енгізген.
«Агенттік былтырдан бері 4 заңға өзгерістер енгізді. Оның ішінде мемлекеттік қызметке кіру және мемлекеттік қызмет көрсету заңдары бар. Сонымен қатар Әкімшілік құқықбұзушылық туралы кодекске өзгеріс енгіздік. Агенттік мемлекеттік қызмет туралы заңға бақылау жасап, оның орындалуын қадағалайды. Осы заң бойынша біз мемлекеттік органдардың мемлекеттік қызмет көрсету саласының сапасына толыққанды бақылау жүргіземіз. Оны бағалаймыз», – дейді төраға.
Тағы бір жаңашылдық – мемлекеттік қызметшілерді бағалау жүйесі өзгерді. Мәселен, қатарынан екі рет төмен баға алған жұмыскердің лауазымы төмендейді немесе жұмыстан шығарылады. Ал төрт рет жақсы нәтиже көрсеткендері жоғарылайды.
Сонымен қатар баспасөз туры кезінде БАҚ өкілдеріне мемлекеттік қызметке іріктеуді онлайн жүргізуге бағытталған «Е-қызмет» сыртқы порталының жұмысы көрсетілді. Қатысушылар прокторинг жүйесінің қалай жұмыс істейтінін және талапқа сай келмейтін фактілердің анықталу процесімен танысты.
Бұған қоса, агенттік өкілдері Президенттік жастар кадрлық резервіне іріктеудің бірінші кезең қорытындысын жариялады. Айта кетейік, 1 қыркүйекте резервке кезекті іріктеу басталды. Талапқа сәйкес, оған жасы 35-тен аспаған, жоғары білімі және 5 жыл жалпы жұмыс тәжірибесі бар, мемлекеттік тілді В1 деңгейінен төмен емес меңгерген Қазақстан азаматы қатыса алады. Іріктеу қорытындысы бойынша 50 кандидат резервке алынады.
Жобаның pkrezerv.gov.kz сайтында құжаттарды қабылдауға берілген өтініш негізінде бір айда 30 мыңнан астам адам тіркелді. Оның ішінде 6 404 қатысушы «Мәтіндік ақпаратпен жұмыс істеу қабілетін бағалау» тестілеуіне жіберілді. Кейін бірнеше кезеңнен сүрінбей өтіп, «Құзыреттерді бағалау» сатысына 244 үміткер жетті. Енді олар 19-24 қазан аралығында өз бақтарын сынап көреді.
Баспасөз туры аясында осы Президенттік жастар кадрлық резервіне енген азаматтарға арнап берілген кабинеттер таныстырылды. Мұнда олар мемлекеттік басқару саласын жетілдіруге қатысты өз ойларын ортаға салып, ұсыныстарын әзірлейді.
«Бұл – біз үшін үлкен мүмкіндік. Егер жиналыс жасау керек болса, біз осы жерге келіп, өз сұрақтарымызды ақылдасамыз. Президенттік жастар кадрлық резерві өз тарапынан ұсыныстар әзірлеп, мемлекеттік орган басшысына оны енгізе алады. Осындай қосымша мүмкіндіктеріміз бар», –деді Президенттік жастар кадрлық резервінің өкілі Бибігүл Құрманова.
Агенттік төрағасы Дархан Жазықбай білікті кадрларды даярлау, қызметшілердің білімін жетілдіру үнемі басты назарда екенін атап өтті. Оның сөзінше, кәсіби мамандар легін қалыптастыру жолында Мемлекеттік басқару академиясы әлемдік стандарттарға сай білім беруде.
«Академия тек оқытумен ғана шектелмейді. Сонымен қатар біз мемлекеттік органдарға, оның ішінде Президент Әкімшілігіне, Мемлекеттік қызмет істері агенттігіне арнайы қолданбалы зерттеу жүргізіп, талдау жазбаларын дайындаймыз. Академияның әрбір өңірде филиалы бар. Олар тікелей жергілікті атқарушы органдармен байланыста. Бізде 11 бағдарлама жұмыс істейді. Оның 8-і магистратура болса, үшеуі – докторантура. Академияның бағдарламалары тек Қазақстанда ғана емес, сондай-ақ шетелдерде аккредиттелген. Жақында ғана Еуропалық аккредиттеу орталығының рұқсатымен біздің төрт бағдарламамыз 2033 жылға дейін іске қосылды», – деп жұмыстардың нәтижесіне тоқталды Президент жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының ректоры Ерлан Әбіл.
Ал әдеп мәселелеріне тоқталған агенттік төрағасының орынбасары Салауат Мүксімов жыл басынан бері 90-нан астам маман мемлекеттік қызметтің атына кір келтіргенін айтты.
«Биыл 9 айдың қорытындысы бойынша, әдеп кеңестерінде мемлекеттік қызметшілерге қатысты 300-ден астам тәртіптік істер қаралған. Оның ішінде 92-сі мемлекеттік қызметке кір келтіретін теріс қылықтар жасағаны үшін түрлі жауапкершілікке тартылды. Ал Әдеп жөніндегі кодекстің нормаларын бұзған деген айыппен 73 мемлекеттік қызметші жауапқа тартылған. Әр іске байланысты өзіндік тергеу жүргізіледі. Жалпы, мемлекеттік қызмет саласында бақылау жүргізіледі», – деп түйіндеді Салауат Мүксімов.
Жиын соңында журналистер Агенттік төрағасына мемлекеттік қызметті дамытуға қатысты бірқатар сұрақтар қойып, пікірлері мен ұсыныстарын айтты.
Дархан Жазықбай мемлекеттік басқарудың «адамға бағдарланған» моделін қалыптастыру үшін мемлекеттік органдардың БАҚ өкілдері және азаматтық қоғаммен сындарлы диалогінің маңыздылығын атап өтіп, қатысушыларды одан әрі белсенді ынтымақтастыққа шақырды.
Анарыс АҚЫЛМАН