Жалпы Қызылорда облысы көлемінде 561 тарихи-мәдени мұра объектілері мемлекет қорғауына алынған. Оның ішінде 31-і республикалық, 256-сы жергілікті маңызы бар тарихи және мәдени ескерткіштер болса, 274 нысан тарихи-мәдени мұра объектілерінің алдын-ала тізіміне енгізілген. Қолданыстағы заңдылықтарға сәйкес мемлекет қорғауына алынған ескерткішке қорғау тақтасы орнатылып, төлқұжаттар, есеп карточкалары, қорғау міндеттемелері рәсімделген. Тарих және мәдениет ескерткіштерін теңгерімге алу жұмыстары толық аяқталып, олар қала, ауыл, кент әкімдіктерінің теңгеріміне берілген. Ағымдағы жылы республикалық және жергілікті бюджет есебінен бірқатар тарихи орындар мен ескерткіштерге реставрациялық жұмыстар да жүргізілген.
«2023 жылы ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі тарапынан республикалық бюджет есебінен Алтынасар, Сығанақ қалашықтарына, Ғанибай мешітіне, Молқалан, Төлегетай-Қылышты ата, Қарасопы кесенелеріне, Көтібар мұнарасына реставрациялық жұмыстар жүргізілді. Жергілікті бюджет есебінен Қалжан ахун сағанасы мен Абыла желдиірмені жөндеуден өтті. Сонымен қатар қорғау аймағы белгіленген 3 ескерткіш – Қорқыт ата ескерткіш кешені, Сығанақ, Жанкент қалашықтары толығымен қоршалды»,- дейді Қызылорда облысының мәдениет және спорт басқармасының Қызылорда облыстық тарихи және мәдени ескерткіштерді қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемесінің басшысы Ерғазы Алданазаров.
Жиын барасында партиялық бақылау комиссиясының төрағасы Нұркен Бақытбекұлы елімізде орын алып жатқан вандализммен күрес шараларын күшейту қажеттігіне тоқталды. Бүл тұрғыда тарихи мұраларға қасақана зиян келтіру, бұзу, заңсыз қазба жүргізу, петроглифтердің бетін сызып жазу, ескерткіш аумағын бүлдіру сияқты келеңсіз жағдайлар белең алып тұрғанын жеткізді.
Қызылорда облыстық тарихи және мәдени ескерткіштерді қорғау жөніндегі мемлекеттік мекемесінің басшысы Ерғазы Алданазаровтың айтуынша, осы кезеңге дейін археологиялық ескерткіштерде заңсыз қазба жұмыстарын жүргізген фактілері орын алмаған. Дегенмен, археологиялық ескерткіштер далалық жерде орналасқандықтан, ауа райының қолайсыз әсерінен және жайылып жүрген малдардың сүйкенуі әсерінен қорғау тақталарының құлап, сынып қалған жағдайлары болған. Тұрақты мониторинг жұмыстары нәтижесінде анықталған кемшіліктерге сәйкес жергілікті әкімдіктерге ұсынымдар беріліп, тақталар қалпына келтірілген.
Айта кетейік, вандализм әрекеттеріне байланысты Қазақстан Республикасының «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы», Қылмыстық Кодекстерінде жауапкершіліктер айқындалған.
Жиын соңында қатысушылар тарапынан тарихи - мәдени ескерткіштерді күтіп ұстау, қорғау, туризмді дамытуға байланысты ұсыныстар айтылды.
Ербақыт ЖАЛҒАСБАЙ, Қызылорда облысы