Еліміз әлемдегі тәуелсіз 200 елдің бел ортасынан ойып тұрып орын алды. Содан бері ел Тәуелсіздігінің тарихын бейнелеп, айбынын асыратын дүние көбейді. Қазір елімізде бас-аяғы 40-қа тарта республикалық маңызға ие ескерткіш бар.
Еліміздің абыройын асқақтатып тұратын ескерткіштердің алғашқысы – Алматы қаласындағы «Тәуелсіздік монументі». Көк аспанға қарай шаншыла орналасқан ескерткіш биіктігі – 180 метр, орта тұсында көне тарихи жазбалары бар ұзындығы 28 метр тақта орналасқан. Орталық діңгектің ұшар басы қауызы ашылмаған қызғалдақ тәрізді жұмырланып мүсінделген әрі оған Қазақстанның Елтаңбасы ойылып түсірілген. Үстіңгі бетіндегі қоладан құйылған қанатты барыстың үстіне дулығалы жас сарбаз орнатылған. Оның оң қолында қыран құсы, сол қолында садағы, белінде қанжары, асынып алған қорамсағындағы сауыты мен жебелері бар.
Шымкенттегі тәуелсіздік тұғыры әрі қаланың шынайы мақтанышы – «Жер Ана» Тәуелсіздік монументі. Ордабасы ауданында орнатылған ескерткіштің биіктігі – 34 метр. Бұл ескерткіште азаттықты аңсаған ата-баба арманы қазіргі кездің мақсат-мүддесімен үйлестіре бейнеленген. Діңгек тастың ұшар басында әйел бейнесіндегі Жер-Ананың мүсіні асқақтап тұр. 8 метр биіктікке тең әйелдің бір қолы әсем иіліп, төмен түсірілсе, екінші қолымен күн-шеңберді көкке созып тұр. Күн-шеңберде қарлығаштар бар. Ол самғап, еркін ұшудың символы. Ал үш қырлы діңгек тас – халқымыздың бірлігінің нышаны. Діңгек тастың әр бетіне ұлы билердің даналық сөздері қашап жазылған.
Бас қалада тәуелсіздіктің 20 жылдығы қарсаңында «Мәңгілік ел» салтанат қақпасы ресми түрде ашылған еді. Аспанмен таласқан зәулім ғимараттың биіктігі – 20 метр. Қақпаның сол жақ қапталында «Ақсақал» мүсіні орнатылған. Бұл – халықтың ойы мен рухани өлшемінің көрінісі, даналықтың символы. Оның қазақы ерекшелігін ұлттық киімінен аңғаруға болады. Сол жақ қапталында Әйел-Ананың мүсіні орнатылған. Мүсіндердің әрқайсысының астында қазақтың «Мәңгілік» дара таңбасы орын тепсе, үстінде Елтаңба орналасқан. Сыртқы бөліктің жоғарғы жағында «Мәңгілік ел» сөзі жазылған.
Ақтөбе қаласындағы «Тәуелсіздік тұғыры» аталатын тұтастай сапалы бетоннан құйылған айрықша архитектураның биіктігі – 20, ені – 2,4 метр. Оның бір жақ қырында Әнұранның мәтіні, екінші жақ бетінде Әнұранның нотаға түсірілген музыкалық нұсқасы, ал үшінші жақ қырында мемлекеттік рәміздердің авторлары туралы мәліметтер нақышталып берілсе, төртінші қырында «Ақтөбе» деген сөз жазылып, осы қаланың нышандық белгісі – қызғалдақ көрініс тапқан. Тәуелсіздік тұғырының ең ұшында орналасқан Елтаңба екі жаққа бірдей көрінеді. Оның салмағы 250 келі болса, диаметрі – 215 см. Сондай-ақ мұнда зооморфтық және геометриялық элементтер мен өсімдік сипатындағы ою-өрнектер бейнеленген. Ал тұтастай сәулет өнері туындысының түсі ұлы даламыздың сипатына жақындайды.
«Тәуелсіздік» ескерткіші Қарағанды қаласында да бой көтерген. 47 метрлік ескерткіштің ұшар басында алтынмен апталған, шапағын шашқан күн мен қыран тұр. Олар егемендікті білдірсе, стелланың төрт бұрышындағы 4 пырақ еркіндікке ұмтылған ел нышаны. Бұл ескерткіш – өткен күннің белгісі ғана емес, қазақ елінің тәуелсіздік жылдарында қол жеткізген зор табысының, оның жарқын болашаққа ұмтылысының белгісі іспеттес.
Ел тарихындағы көптеген дәуірлік оқиға мен оның қалыптасу кезеңдерін бейнелейтін Тәуелсіздік монументі Шығыс Қазақстан облысында 2 жыл бұрын бой көтерген. Монументтің биіктігі – 15,7 метр, диаметрі – 10,9 метр. Төбесінде Қазақ хандығының негізін қалаушылар – Керей мен Жәнібектің мүсіндері, төменгі бөлігінде Қазақстанның даму тарихы бейнеленген барельеф орнатылған. Монументтің орталық бөлігінде үш жоғары бидің – Төле би, Қазыбек би және Әйтеке би мүсіні орналасқан.
Тараз қаласында Қазақстан Тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай биіктігі 14 метр, көлемі 3,5 метр болатын «Тәуелсіз Қазақстан» монументі ашылған. Монумент бастапқыда триумфалды арка пішінде жоспарланған. Ал монументтегі шаңырақ мемлекеттің түп негізі – отбасының бейнесі ретінде бедерленген. Сондай-ақ сегіз бұрышты жұлдыз Қазақстанды болашаққа бастайтын жол іспетті жобаның мағынасын аша түседі. Арканың ортасында жер тәріздес шар орнатылып, Қазақстанның картасы бейнеленген.
Тәуелсіздікке арналған сан алуан ескерткіш пен монумент еліміздің әр өңірінен бой көтеріп жатқаны белгілі. Биікке ұмсынған ауқымды ескерткіштер болашақ ұрпаққа тарихымызды қадірлеу мен ұлы тұлғаларымызды құрметтеуде айрықша мәнге ие болмақ.
Сымбат БАУЫРЖАНҚЫЗЫ