Біріншіден, Қытай экономикасы қалпына келіп, жақсарып келеді. 2023 жылы Қытай экономикасы сыртқы қысымға төтеп беріп, ішкі қиындықтарды жеңіп, жыл сайынғы 5,2 пайыздық өсу қарқынымен кеңейіп, жаһандық өсім болжамы 3 пайыздан жоғары болып, әлемнің ең ірі экономикаларының қатарына енді. ЖІӨ өсімі 6 триллион юаньнан асып, бір жылдағы орташа елдің жалпы экономикалық өніміне тең болды, әрі дүниежүзілік экономикалық өсудің 30 пайыздан астамын құрады.
Қытай экономикасы әлемдік экономиканың қозғаушы күші болып қала береді. Биылғы көктем мейрамында Қытай 474 миллионнан астам ішкі турист саяхат жасап, 2022 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 34,3 пайызға артып, ішкі туристер 632 миллиард 687 миллион юань жұмсап, өткен жылмен салыстырғанда 47,3 пайызға өсті. Фильмдердің кассалық кірісі 8 миллиард 160 миллион юаньға жетіп, көктем мерекесінде жаңа рекорд орнатты, фильмдерді 163 миллион көрермен тамашалады. 2024 жылдың қаңтар-ақпан айлары аралығында Қытайдың өнеркәсіптік кәсіпорындарының белгіленген мөлшерден жоғары қосылған құны өткен жылдың желтоқсан айымен салыстырғанда 0,2 пайыздық тармаққа жеделдеп, 7%-ға өсті; Тұтыну тауарларының жалпы бөлшек саудасы бір жылмен салыстырғанда 5,5%-ға артты. Жылдық негізде негізгі капиталға салынған инвестиция жалпы өткен жылмен салыстырғанда 1,2 пайыздық тармаққа жеделдеп, 4,2%-ға көтерілді. Бұл жетістіктер бағалауға лайық мазмұнға толы және Қытай экономикасына сенімді арттырып, жақсы дами беруі үшін берік негіз қалады.
Екіншіден, Қытайдың экономикалық өсу әлеуеті шексіз. Қытай кейбіреулер айтып жүргендей «келесі сәтсіз экономикаға» айналған жоқ, ал Қытай экономикасы кедергілерді жеңіп, батыл алға жылжуын жалғастыруда: 2020 жылы 1 триллион юаньмен «белгіленген кезеңнен» өтті; сол кездегі індет аясында да 110 және 120 триллион юань деңгейінен асты; ал 2023 жылы экономиканың жалпы ішкі өнімі (ЖІӨ) 126 триллион юаньды еңсерді. Қытай экономикасы жаңашылдыққа ұмтылысын нығайтып, түрлендіру мен жаңаруды ілгерілетуде, жаңа өндіргіш күштердің қалыптасуын жеделдетуде және тұрақты өсу үшін орасан зор әлеуетке ие болып, белгісіздікке толы әлемдік экономикаға қандай да бір «оң қуат» әкелді. Қазіргі уақытта Қытай экономикасы тұрақты қалпына келтіру және негізгі құрылымдық түзету кезеңінде, жеткілікті ішкі энергияға ие, енді жалғыз критерий ретінде ЖІӨ деңгейін қабылдамайды, экономика редукторларын ауыстырады және баяулайды, бірақ даңғыл жолдан шықпайды. Шамамен 5 пайыздық экономикалық өсу жоспары орындала береді. Келесі «қытайлық үлгідегі өсу кереметі» әлі де Қытайға тиесілі болады.
Үшіншіден, Қытай экономикасында ішкі сұранысқа үлкен кеңістік бар. 1,4 миллиард халқы бар, жан басына шаққандағы ЖІӨ 12 000 доллардан асатын және орташа табыс тобы 400 миллионнан асатын Қытай әлемдегі ең перспективалы ірі нарық болып саналады. Статистика көрсеткендей, 2023 жылы Қытайдың жалпы тұтыну тауарларының бөлшек саудасы бір жыл ішінде 7,2 пайызға өсіп, соңғы тұтынудың экономикалық өсімге қосқан үлесі 82,5 пайызға жетті. Үстіміздегі жылдың наурыз айында Мемлекеттік кеңес «Үлкен көлемдегі жабдықтарды жаңарту және тұтыну өнімдерін сату бағдарламалары бойынша іс-шаралар жоспарын» ұсынды. Алдын ала бағалаулар бойынша, жабдықты жаңарту жылдық құны 5 триллион юаньнан асатын үлкен нарықты білдіреді. Ал автомобильдер мен тұрмыстық техниканы жаңарту триллиондаған доллар нарық кеңістігін тудырады. Бұл Қытайдың ішкі сұраныс нарығының өміршеңдігін одан әрі ынталандырады. Қытайдың экономикалық дамуы үшін тұтынудың қолдаушы рөлі маңыздырақ. 2023 жылы Қытайдың сауда тауарларының импорты 17,99 триллион юань болып, 5 триллион юаньнан астам ауқымды тауарлар, 3 триллион юаньға жуық электронды бөлшектер және 2 триллион юань тұтыну тауарлары импортталып, 160 миллион тонна астық өзге елге жөнелтілді. Бұл әлемде ауылшаруашылық өнімдерін импорттауда, дүниежүзіндегі компанияларды кең нарық кеңістігімен және ынтымақтастық мүмкіндіктерімен қамтамасыз етеді.
Төртіншіден, Қытайдың сыртқы саудасы тенденцияға қарсы өсуде. 2023 жылы геосаяси қақтығыстар, сыртқы сұраныстың баяулауы, сауда протекционизмі мен біржақтылықтың өсуі, импорттың жалпы құны мен экспорты 41,76 триллион юань болып, алдыңғы жылмен салыстырғанда 0,2%-ға өсті. Бұл өсім 2021 жылғы 21,4 пайыздық өсу қарқынына негізделген. 2022 жылы өсу қарқыны 7,7 пайыз болды, бұған жету оңай емес.
ДСҰ мәліметтері бойынша, Қытайдың халықаралық нарықтағы экспорттық үлесі 2023 жылы 14% шамасында қалды. 2024 жылдың алғашқы екі айында Қытайдың тауар импорты мен экспортының жалпы құны өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 8,7%-ға өсті. Оның ішінде экспорт 10,3%-ға артып, өсу қарқыны одан әрі жеделдеді. Қытайдың сыртқы сауда кәсіпорындары жеткілікті қуатқа ие, олардың өнімдерінің бәсекелестік артықшылықтары күшті, экспорттық динамикасы қарқынды. 2023 жылы Қытайдың импорт және экспортпен айналысатын сыртқы сауда кәсіпорындарының саны рекордтық көрсеткішке жетіп, 645 мыңды құрады. Оның ішінде, жеке кәсіпорындардың импорты мен экспорты 22,36 триллион юань болып, 6,3 пайызға артып, импорт пен экспорттың жалпы құнының 53,5 пайызын құрады. Қытай 13,92 триллион юандық механикалық және электротехникалық бұйымдарды экспорттап, жалпы экспорт құнының 58,6%-ын қамтыды. «Жаңа үштіктің» жалпы экспорттық көлемі, атап айтқанда, электр көліктері, литий-иондық аккумуляторлар және фотоэлектрлік өнімдер жалпы экспорттық 1,06 триллион юаньға жетіп, алғаш рет триллион юань белгісінен асып, 29,9 пайызға артты.
Қазіргі уақытта Қытай әлемдегі ең ірі тауар өндіруші және 140-тан астам ел мен аймақтың негізгі сауда серіктесі ретінде тұрақты және оңтайлы сыртқы сауда құрылымын белсенді түрде алға жылжытуда, дүниежүзіндегі елдермен экономикалық-сауда ынтымақтастығы байланыстарын нығайтып жатыр.
Бесіншіден, Қытай жаһандық инвестицияның қайнар көзі болып қала береді. Қытай экономикасы нарыққа бағдарланған, заңды және бірінші дәрежелі халықаралық бизнес ортасына ие және әлемдік іскер қауымдастықтың жоғары сеніміне кірген. 2023 жылы Қытайда 53 766 жаңа шетелдік инвестицияланған кәсіпорын құрылып, бір жыл бұрынғымен салыстырғанда 39,7%-ға өсті. Шетелдік инвестицияның нақты пайдаланылуы 1,1 триллион юаньды құрап, ауқымы бойынша 2021 және 2022 жылдардан кейінгі екінші, тарихтағы үшінші орында және әлемдегі ең үздіктер қатарынан берік орын алды.
Қытайдың инвестициялық құрылымы оңтайландыруды жалғастыруда: жоғары технологиялық салалар жалпы көлемнің – 37,4%. Биыл қаңтар айында Қытайда 4 588 жаңа шетелдік инвестицияланған кәсіпорынның іргетасы қаланды. Бұл өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 74,4%-ға өскенін көрсетеді. Салалық тұрғыдан алғанда, жоғары технологиялық өндірісте пайдаланылған шетелдік капиталдың нақты көлемі 40,6%-ға өсті. Қытайда ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық орталықтар құруға шешім қабылдаған трансұлттық компаниялар көбейіп келеді. Қытайдың жетінші халықаралық импорт көрмесінде әлемнің 500 жетекші компаниясының 200-ге жуығы келісімшартқа қол қойды. Қытайдағы KFC дүкендерінің саны 10 мыңнан асты, бұл АҚШ-тағыдан көп. Airbus-тың алғашқы толық өмірлік циклі бойынша әуекемелеріне техникалық қызмет көрсету жобасы Еуропадан тыс Чэнду қаласында қызметке енді, трансұлттық компаниялар өзара тиімділікке қол жеткізіп, Қытай нарығымен «екіжақты ізденіске» қол жеткізді.
Қытайдың 1,4 миллиард халқы қолдайтын алып нарығы сыртқы әлемге жол ашады. Шетелдік кәсіпорындар үшін «дөңгелек үстел» жүйесін құру, шетелдіктердің Қытайға кіруін жеңілдету шаралары, мобильді төлем мәселелерін шешу және визасыз елдердің ауқымын кеңейту сияқты жұмыстар бірінен соң бірі жүзеге асырылуда. Қытайға инвестиция салу жақсы болашақты таңдау дегенді білдіреді және бұл әлемдік бизнес қауымдастығының консенсусына айналды. «Қытайдағы инвестициялық ортаның нашарлауы» және «шетелдік капиталды шығару» туралы сыңаржақ, жалған піікірге ешқандай негіз жоқ.
Дүниедегі жағдай қалай өзгерсе де, Қытай сыртқы әлемге ашылып, әлеммен белсенді түрде мүмкіндігін бөлісіп, басқа елдермен ортақ дамуға ұмтылу тұжырымдамасын ұстанады. Қытайды ренжіту сөзсіз кері нәтиже береді. Ал Қытайды қате бағалау жіберіп алған мүмкіндіктерге әкеледі.
Қытай мен Қазақстан тату көршілер және тұрақты жан-жақты стратегиялық әріптестер ғана емес, сонымен бірге адамзат тағдыры ортақ, игіліктер мен қиындықтар ортақ қоғамдастықта тоғысқан. Қытай Қазақстанмен екіжақты қарым-қатынастарды дамытудың тарихи мүмкіндігін пайдаланып, «Бір белдеу, бір жол» бірлескен жоғары сапалы құрылысының келесі «алтын онжылдығын» мүмкіндік ретінде қабылдауға, бір-бірін толықтыратын экономикалық артықшылықтарымызды белсенді түрде пайдалануға, өзара тиімді ынтымақтастықты прагматикалық түрде ілгерілетуге дайын.