Шыңжаң – ежелгі Жібек жолының орталық аймағы. Ол ежелден Шығыс пен Батысты байланыстыратын маңызды түйін болды. Шыңжаң мен Қазақстан арасындағы түрлі саладағы алмасулардың ұзақ жылғы тарихы бар. ШҰАР жаңа дәуірінде экономикалық және әлеуметтік дамуда үлкен жетістіктерге қол жеткізілді. Шыңжаң мен Қазақстанның іс жүзіндегі ынтымақтастығы өркендеп, «Бір белдеу, бір жол» құрылысының жоғары сапалы бірлескен жұмыстары ілгерілеуге ерекше серпін беруде. Шыңжаң Қытай мен Қазақстан арасындағы мәңгілік жан-жақты стратегиялық серіктестік пен екі елдің әртүрлі салалардағы ынтымақтастығын дамытуға «Шыңжаң үлесін» қосуда.
Шыңжаң үздіксіз дамып келеді
ШҰАР Қытайдың солтүстік-батысында, Еуразияның бел ортасында орналасқан. Шыңжаңның ауданы – 1 миллион 664 мың 900 км². Бұл – Қытайдың ең үлкен провинциялық әкімшілік ауданы, Қытай жерінің шамамен алтыдан бір бөлігін құрайды. Ол сегіз мемлекетпен шектеседі, соның ішінде Ресей, Моңғолия және Қазақстан мемлекеттері бар. Осынау әсем де құнарлы өлкеде 56 халық бірлік пен ынтымақта өмір сүруде.
Қытай Халық Республикасы құрылғанына 75 жыл өтсе де, әсіресе, жаңа дәуірде Шыңжаңның экономикалық және әлеуметтік дамуы тарихи жетістіктерді ілгерілетуде. 2023 жылы Шыңжаңның жалпы ішкі өнімі 6,8%-ға өсті және көптеген экономикалық даму қарқыны бүкіл елдегі ең жылдам көрсеткіштердің қатарында болды. Жаңа астық өндірісі 3,057 млн тоннаны құрады. Бұл республикалық өсімнің 34,4% құрайды.
Жалпы, мақта өндірісі елдегі жалпы өнімнің – 91%. Мұнай мен газ баламасы үшінші жыл қатарынан елде бірінші орында тұр. Шикі көмір өндіру 457 млн тоннаны құрап, өсу қарқыны бойынша республикада бірінші орынды иеленді. «Шыңжаң көмірінің экспорты» 100 миллион тоннадан асып, «Шыңжаң электр қуатының экспорты» 126,3 миллиард киловатт сағатқа жетті. 2023 жылы Шыңжаңның импорт-экспорт көлемі 45,9 пайызға артып, 357,33 миллиард юань болды. Оның ішінде Шыңжаң мен «Бір белдеу, бір жол» бастамасына қатысушы елдер арасындағы импорт пен экспорт көлемі 47,8 пайызға өсіп, Шыңжаңның сауда көлемінің 94 пайызын құраса, Шыңжаң мен Орталық Азия елдері арасындағы импорт пен экспорт көлемі 53 пайызға өсті. Бұл Шыңжаңның сауда көлемінің 80%-дан астамын құрайды. Шыңжаң арқылы 14 397 Қытай-Еуропа (Орталық Азия) пойыздары өтеді, бұл елдегі үлестің жартысынан астамын құрап, жыл сайынғы 8,5%-ға өскенін көрсетеді. Ал Шыңжаңнан жөнелтілетін Қытай-Еуропа пойыздарының саны 1 518-ден асып, өткен жылғы 5,4%-ға жетті.
2024 жылдың алғашқы екі айында Шыңжаңның экономикалық және әлеуметтік дамуы қарқынды түрде жалғасуда. Стандарттан жоғары өнеркәсіптік қосымша құн бір жылда 9,4%-ға, ал негізгі капиталға инвестиция 13,2%-ға артты. Шыңжаңның дүниежүзіндегі 186 ел және аймақпен сауда байланысы бар, жалпы сыртқы сауда көлемі 63,69 миллиард юань болып, бір жыл бұрынғыдан 51,4 пайызға артып, бүкіл елдің өсу қарқынынан 42,7 пайызға жоғары болды. Шыңжаң мен Орталық Азияның 5 елінің импорты мен экспортының көлемі 43 миллиард 740 миллион юань болып, өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 33 пайызға өсті.
Шыңжаңның экономикалық және әлеуметтік дамуындағы зор жетістіктер Қытай Коммунистік партиясы Шыңжаңды басқару стратегиясының арқасында және бүкіл ел халқының жанқиярлық көмегімен тығыз байланысты, бұл – бірлескен жұмыстың нәтижесі. Шыңжаңдағы барлық халықтардың күресі.
Шыңжаң Қытай мен Қазақстан ынтымақтастығына маңызды үлес қосуда
Мемлекет басшыларының дипломатиялық стратегияларын басшылыққа ала отырып, дипломатиялық қарым-қатынастар орнағаннан бергі 30 жыл ішінде Қытай-Қазақстан қарым-қатынасы мәңгілік жан-жақты стратегиялық әріптестік ретінде тарихтағы ең жоғары деңгейге көтеріліп, ілгері дамып келеді. Қазақстан Қытайдың Шыңжаңды басқару саясатын табанды түрде қолдайды және Шыңжаңға қатысты мәселелерде әрқашан Қытайдың пайдасына шынайы сөйлейді. Шыңжаң Қазақстанмен жан-жақты ынтымақтастыққа үлкен мән береді. Қытай мен Қазақстан қарым-қатынастары мен әртүрлі салалардағы ынтымақтастықты дамытуға белсенді қатысушы және үлес қосушы болып саналады. Соңғы жылдары ШҰАР мен Қазақстан экономика және сауда, көлік, инвестиция, ауыл шаруашылығы, білім, ғылым, техника және мәдениет салаларындағы ынтымақтастықты жан-жақты дамыту үшін саяси келісімді нығайтып, жеке басымдықтарын белсенді түрде пайдаланды. ШҰАР мен Қазақстан «Бір белдеу, бір жолды» жоғары сапалы бірлесіп салуда жемісті табыстарға қол жеткізді. Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы партия комитетінің хатшысы Ма Синруй, ШҰАР Халық үкіметінің төрағасы Еркін Тунияз 2023 жылдың наурызында және 2024 жылдың наурызында Қазақстанға сәтті сапармен келген делегацияларды бастап барды. Бұл өңірлер арасындағы ынтымақтастықты одан әрі дамытуға үлкен серпін береді.
2023 жылғы қазанда «Бір белдеу, бір жол» халықаралық ынтымақтастық жөніндегі 3-форумына қатысқаннан кейін Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қытай Халық Республикасының Шыңжаңына арнайы сапармен барып, Қазақстан мен Шыңжаң арасындағы достық алмасулар мен практикалық ынтымақтастықты тереңдету мәселелерін талқылады. Қазіргі уақытта Шыңжаң мен Қазақстанның 7 жұп тұрақты порты, 5 шекаралық мұнай-газ құбыры және 2 шекаралық теміржолы бар, осылайша өзара байланыстың терең интеграциясын жүзеге асыруда. Қытай-Еуропа (Орталық Азия) пойызы – Шыңжаң мен Қазақстан арасындағы «Бір белдеу, бір жол» бірлескен құрылысының алтын әріпті белгісі. Бүгінде Қытай-Еуропа (Орталық Азия) бойынша барлығы 100-ден астам пойыз желісі жұмыс істейді. Биыл алғашқы екі айында Шыңжаң мен Қазақстан арасындағы импорт-экспорт саудасының көлемі бір жыл бұрынғымен салыстырғанда 79,5 пайызға артып, көлемі жағынан Орталық Азиядағы бес елдің ішінде бірінші орынға шықты. Қытай мен Қазақстан арасындағы өзара визасыз саяхат туралы келісімнің күшіне енуімен Шыңжаң мен Қазақстан арасындағы үшінші Қытай-Қазақстан теміржолының құрылысын жеделдету, кедендік рәсімдерді жеңілдету және басқа да кадр алмасу шаралары, сонымен қатар экономикалық және сауда тараптар арасындағы алмасулар қолайлы болады және әртүрлі салалардағы ынтымақтастық жаңа тарихи мүмкіндіктерге жол ашады.
Шыңжаңның дамуы – Қытай үлгісіндегі модернизацияға ұмтылудың көрінісі. Шыңжаңның қауіпсіздігі, тұрақтылығы, дамуы мен өркендеуі – Қытай үлгісіндегі модернизация арқылы қытай ұлтының ұлы жасаруын жан-жақты ілгерілетудің маңызды бөлігі. Қытай Қазақстанмен екіжақты қарым-қатынастарды дамытудың тарихи мүмкіндігін пайдаланып, Шыңжаң мен Қазақстан арасындағы әртүрлі салалардағы алмасулар мен ынтымақтастықтарды белсенді түрде ілгерілетуге және Қытай мен Қазақстанның мәңгілік жан-жақты стратегиялық дамуына «Шыңжаң үлесін» қосуға дайын.
Айта кетейік, бұған дейін Қытай Халық Республикасының Қазақстандағы Төтенше және өкілетті елшісі Чжан Сяо «Бір белдеу, бір жол» – экономиканы дамытуға таптырмас мүмкіндік» екенін айтқан болатын.