Соның ішінде жер қойнауын пайдалануда жөнсіздіктер жетерлік. Мәселен, облыстың мамандандырылған табиғат қорғау прокуратурасы заңсыз жер қойнауын пайдалануға қатысты 15 деректі анықтапты. Қазір ішкі істер органдары аталған заңсыздықтар бойынша ҚК-тің 334-бабымен (жер қойнауын өз бетінше пайдалану) 5 қылмыстық істі тергеуде. Осындай бұзушылықтар кесірінен қоршаған ортаға 4 млрд теңгеден астам шығын келтірілгені белгілі болыпты.
Прокурорлық қадағалау барысында пайдалы қазбаларды өндіруге лицензияларды заңсыз берудің 5 дерегі, келісімшартта қарастырылған аумақтардан тысқары жерлерге шығып кетудің 33 дерегі, су қорғау белдеулері шегінде пайдалы қазбаларды өндіру жөніндегі жұмыстарды жүргізудің 23 дерегі, жер қойнауын пайдаланғаннан кейін сол учаскелерді қайта қалпына келтіру жөніндегі міндеттемелерді орындамаудың 70 дерегінің бетін ашып, санитариялық-қорғау аймақтарының келісімінсіз және сақталуынсыз әрекет ететін 120-ға жуық жер қойнауын пайдаланушыны анықтаған.
Белгілі болған заңбұзушылықтар бойынша уәкілетті органдардың лауазымды тұлғалары тәртіптік жауапкершілікке шақырылып, 41 адамға 4 млн теңгеден астам сомаға айыппұл түріндегі әкімшілік жаза тағайындалған, 7 келісімшарт бұзылып, 30-дан астам жер қойнауын пайдаланушының жұмысы тоқтатылған. Лицензияларды қайтарып алу туралы 5 талап және жосықсыз жер қойнауын пайдаланушыларды жер қойнауын пайдаланудың зардаптарын жоюға мәжбүрлеу туралы 20 талап қойылған.
Сонымен бірге 24 жер қойнауын пайдаланушының 3 жылдан астам уақыт бойы пайдалы қазбаларды өндіру үшін жер учаскелерін пайдалануға берілген құқығын іске асырмағаны анықталды. Мұндағы мәселе кәсіпкерлерде жер қойнауын пайдалану құқығы бар екеніне қарамастан жергілікті атқарушы орган жер пайдалану құқығын беру жөнінде шаралар қолданбағанында болған екен. Атқарушы органдағы осындай салғырттық кесірінен жер қойнауын пайдаланушылар кәсіпкерлік қызметтерін дер кезінде жүзеге асыра алмаған және соның салдарынан орынсыз шығындарға ұшыраған. Прокуратураның ұсынысы бойынша облыс әкімдігі жер комиссиясын құрды, комиссия отырысында 13 кәсіпкердің жер қойнауын пайдалану бағытындағы жұмысын нысаналы мақсатқа сәйкестендіру және оларға жер пайдалану құқығын беру туралы мәселе оң шешімін тапқан.
«Бұзушылықтарды анықтау және көлеңкелі жер қойнауын пайдалану деректерінің жолын кесу жөніндегі қадағалау, талдау шаралары алдағы кезде де жалғаса бермек және олардың нәтижелері бойынша жер қойнауын пайдалануға байланысты процестің барлық қатысушысының іс-әрекеттеріне құқықтық баға берілетін болады», – дейді облыстық прокуратураның баспасөз қызметі.
Осыған орай өткізілген үйлестіру кеңесінің отырысы қорытындысында пайдалы қазбалардың заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл жөніндегі ведомствоаралық мобильді топ құру, пайдалы қазбаларды заңсыз өндіру деректері анықталған кезде қажетті материалдарды жинау және іс-қимыл тетігі бойынша құқық қорғау және мүдделі мемлекеттік органдардың қызметкерлері үшін алгоритм әзірлеу, жер қойнауын пайдалану саласындағы уәкілетті органдардың бақылау функцияларын күшейту үшін заңнамалық актілерге өзгерістер енгізу, мемлекеттік органдар мен жер қойнауын пайдаланушылардың анықталған бұзушылықтарды жоюдың жолдарын өзара бірлесіп қарастыруы, жер қойнауы заңсыз пайдаланылған орындардағы учаскелерді кен қазуға дайын кәсіпкерлер арасында конкурстық негізде бөлу туралы шешімдер қабылданды.
Болат АБАҒАН,
Алматы облысы