2024 жылғы 6 тамызда ҚР жаңа Салық кодексі жобасының жекелеген мәселелерін талқылау бойынша жиын өтті.
«Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер палатасының алаңында жетекші сарапшылар мен бизнес өкілдері жиналып, еліміздің салық жүйесін жетілдіруге бағытталған негізгі өзгерістер мен жаңалықтарды жан-жақты қарастырды.
Күн тәртібінде бірінші кезекте ЭШҚ-ның автоматтандырылған бақылау («e-Tamga» жүйесі) мәселесі қаралды.
Мемлекет басшысы 2023 жылғы 1 қыркүйектегі Жолдауында: «Кәсіпкерлер қосымша құн салығын қайтару рәсімінің күрделі екені жөнінде орынды мәселе көтеріп, шағымданып жүр. Бұл жайт еліміздегі инвестициялық ахуалға кері әсерін тигізеді. Үкімет көптен бері түйіні тарқамай келе жатқан осы мәселені шұғыл шешуге тиіс» деген болатын. Алайда Салық кодексі жобасындағы салықтық әкімшілендіру блогы одан да қатаң сипатқа ие болды.
Соның жарқын мысалдарының бірі – электронды шот-фактураларды (ЭШФ) беруді басқарудың автоматтандырылған «e-Tamga» жүйесін енгізу және ҚҚС қайтару тәртібін қайта қарау.
Мамандар ынталандырудың аздығы мен қатаң шаралардың бар екенін де атап өтті. Мемлекеттік кірістер органдары ЭШФ көшірмелерін автоматтандырылған блоктауды енгізу кезінде барлық ҚҚС төлеушілер үшін тексерусіз ҚҚС дебеттік қалдығын автоматты түрде қайтаруды енгізу жоспарлары туралы хабарлады. Бұл тәсіл ҚҚС бойынша алаяқтықтың алдын алуды көздейді, яғни ҚҚС дебетінің әмбебап автоматты түрде қайтарылуын енгізуді қисынды етеді.
Алайда Салық кодексінің жобасында ҚҚС-ты әмбебап автоматты қайтару ережелерінсіз «e-Tamga» жүйесі енгізілген, бұл жаңа тәсілдің тиімділігін төмендетеді.
Сонымен қатар Салық кодексінің жобасында ҚҚС есептеу тәртібін айқындау жөніндегі уәкілетті органды Қаржы министрлігіне беру қарастырылған. «e-Tamga» жүйесі салық төлеушілердің қызметіне әсер ететін жаңа салық міндеттемелерін енгізе отырып, олардың айналымынан қаражатты бұруды талап етеді.
ҚР Конституциясына сәйкес, салық салудың негізгі принциптері мен нормалары заңмен белгіленуі тиіс. Алайда Салық кодексінің жобасы «e-Tamga» жүйесін реттеу құқығын Қаржы министрлігіне береді, оның ішінде:
автоматтандырылған бақылауға жататын салық төлеушілердің санаттарын анықтау;
қаражаттың сақталуына және бюджетке аударылуына жауапты автоматтандырылған бақылау операторын тағайындау;
салық есебін жүргізу және салықтың қалдық сомасын есепке алу тәртібін белгілеу;
салық шотын толтыруды және салық төлеушіге қаражатты қайтаруды реттеу.
Бұл ережелер ҚҚС есептеу және төлеу тәртібін айтарлықтай өзгертеді. Жиынға қатысушылардың айтуынша, бұл мәселе қосымша зерттеуді қажет етеді.
«Атамекен» ҰКП салық кеңесшісі Дастан Казиевтің пікірі бойынша, бұл салықтық реттеудің ашықтығы мен болжамдылығына кепілдік бермейді. Сондай-ақ өкілеттіктерді министрлік деңгейіне ауыстыру салық төлеушілер үшін елеулі өзгерістерге әкелуі мүмкін.
Сондықтан осы мәселелерде «Атамекен» ҰКП Салық кодексі жобасының ЭШФ көшірмелерін автоматтандырылған блоктау туралы нормаларын алып тастауды және ағымдағы проблемаларды жою мақсатында жекелеген мәселелерді нақтылауды ескере отырып, артық ҚҚС қайтарудың қолданыстағы тәртібін сақтауды ұсынады.
Жобаға сәйкес ҚҚС қайтаруын алу үшін нөлдік айналымды 70 пайыздан кем емес деңгейде ұстау қажет. Сондай-ақ бизнесмендер үшін ықтимал қолайсыздықтар, тіпті тәуекелдер туралы алаңдаушылық туғызатын оңайлатылған қайтару процедурасы үшін тәуекелдерді басқару жүйесін (ТБЖ) пайдалану жоспарлануда.
Жалпы, сарапшылық бизнес пулы одан әрі талқылауды және нақтылауды қажет ететін көптеген мәселелер мен проблемаларды анықтады.
«Атамекен» ҰКП басқарма төрағасының орынбасары Тимур Жаркенов:
«Палата Үкіметке де, Президент Әкімшілігіне де кодекс толықтыруды қажет ететінін айтып, өтінішхат жолдады. Бизнес қауымдастық мұндай маңызды құжаттың Мәжіліске осы қалпында жіберілуіне наразылығын білдіреді», – деп мәлімдеді.
Жалпы бөлімді қолданыстағы редакцияда қалдыру қажет не кодексті әзірлеу мерзімін кейінге қалдыру керек», – деді Жаркенов.
Ол Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, жаңа Салық кодексі едәуір жақсаруы тиіс екенін еске салды. Бүгінде Палата жобадағы олқылықтар мен кемшіліктер Қазақстан экономикасының дамуына кедергі келтіретінін атап өтті.
«Үкімет алдында, жалпы мемлекет алдында барлығымыз бірге осы мәселелердің барлығын пысықтау қажет екенін мәлімдеймін. Мемлекет пен қоғамның мүдделерін ескеріп, бизнеске кері әсерін тигізбеуі керек», – деді Жаркенов.
Еске салайық, Салық кодексінің жобасын алғаш рет маусым айында «Атамекен» ҰКП алаңында Ұлттық экономика вице-министрі Азамат Әмрин мен Қаржы вице-министрі Ержан Біржанов таныстырған болатын.
Сол кезде кәсіпкерлер мен түрлі бірлестіктердің өкілдері палатаның жаңа Кодексте бизнес ұсыныстарының 70 пайызын қорғағанын атап өткен болатын. Дәлірек айтсақ, жаңа құжаттың құрылымы салық жүйесін жеңілдетуге бағытталған ұлттық палатаның бастамаларына негізделген.