Астанада Қазақстанда атом электр стансасын салу мәселесі бойынша қоғамдық пікірталастар циклін жабатын жария талқылау аяқталды.
Бұған дейін мұндай іс-шаралар еліміздің барлық өңірлерінде өткен болатын.
Талқылауға атом саласының сарапшылары, мемлекеттік органдардың, жұртшылық пен азаматтық сектордың өкілдері қатысты. Іс-шараны Қазақстан Азаматтық альянсының президенті Бану Нұрғазиева мен Астана қаласы Қоғамдық кеңесінің төрағасы, саяси ғылымдар докторы, доцент Зулфухар Гаипов жүргізді.
ҚР Энергетика министрлігі Атом энергетикасы және өнеркәсібі департаменті директорының орынбасары Гүлмира Мұрсалова өз сөзінде Қазақстанда электр энергиясының 70%-ы көмір стансаларында өндірілетінін, олардың орташа тозуы 70%-дан асатынын атап өтті. Оның айтуынша, бұл стансалардың кейбірі келесі 10 жыл ішінде пайдаланудан шығарылуы керек. Ал елімізде электр энергиясын тұтынудың жыл сайынғы өсімі шамамен 3%-ды құрайды. Ең жоғары сағаттарда Қазақстан шекаралас елдерден электр энергиясын жоспарлы түрде сатып алады.
«2023 жылдың қорытындысы бойынша, тұтынылған 115 млрд кВт саға энергияның 2 млрд кВт сағатынан астам көлемі Ресей Федерациясынан жоспарлы түрде сатып алынды. Болашақта бұған жол бермеу үшін біз қазірдің өзінде тиісті шаралар қабылдауымыз керек. Қазіргі уақытта көптеген елдер АЭС салуда. Қытайда 26 реактор салынып жатыр, Беларусь пен Біріккен Араб Әмірліктері өзінің алғашқы атом электр стансаларын салды, Түркия атом электр стансасын салуда, ал көршіміз – Өзбекстан шағын атом стансасының құрылысы туралы жариялады», – деп атап өтті Гүлмира Мұрсалова.
«Қазақстандық атом электр стансалары» ЖШС бас директоры Тимур Жантикин Қазақстанның солтүстігінде электр энергиясы тапшылығы әзірге байқалмайтынын атап өтті. Алайда оңтүстікте жағдай күрделі. Солтүстік-оңтүстік желісі қазіргі уақытта 2 100 мегаваттқа дейін өткізеді, бұл оңтүстік аймақтарды қамтамасыз ету үшін жеткіліксіз.
Тимур Жантикин бұған дейін 13 түрлі АЭС жобасы ұсынылғанын, оның төртеуі таңдалғанын атап өтті. «Қазақстандық атом электр стансалары» ЖШС басшысының айтуынша, атом электр стансасының құрылысы ел экономикасы мен өнеркәсіптің жанама салаларын дамыту үшін елеулі мультипликативтік әсер береді, сондай-ақ жаңа жұмыс орындарын құруға ықпал етеді.
Қазақстанда АЭС салу үшін бір-бірін сәтті толықтыратын және өзара алмастыратын пассивті және белсенді қауіпсіздік жүйелері бар III және III+ буынының барынша қауіпсіз реакторлары ұсынылуда. «ҚР Ұлттық ядролық орталығы» РМК бас директоры Эрлан Батырбековтің айтуынша, мамандандырылған физикалық кедергілер мен апатқа қарсы әрекет ету шараларының жиынтығы қазіргі заманғы АЭС-тің терең эшелондалған қорғауын құрайды. Бұл ретте қазіргі заманғы реакторлардағы пассивті салқындату жүйелері оператор тарапынан толық әрекетсіздік кезінде үш тәулік ішінде авариялық реактордан жылуды дербес бұруға қабілетті.
«Ядролық физика институты» РМК бас директоры Саябек Сахиев бұл институтта ВВР-К зерттеу реакторы, сыни стенд (нөлдік қуаттылық реакторы) және зарядталған бөлшектердің алты үдеткіші кешенін қамтитын бірегей инфрақұрылым бар екенін хабарлады. Институттың 23 зертханасында ядролық және нейтрондық физика, қатты дененің радиациялық физикасы, радиоэкология және радиохимия саласында іргелі және қолданбалы зерттеулер жүргізіледі. Институтта сонымен қатар заманауи аналитикалық және сынақ жабдықтарымен қамтамасыз етілген үш ғылыми-техникалық орталық бар. Барлық орталықтар Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттіктің (АЭХА) қолдауымен құрылған.
Спикерлер сөз сөйлегеннен кейін талқылауға қатысушылар сұрақтар қойып, атом электр стансасының құрылысы туралы өз пікірлерін айта алды.
Айнагүл Хаметова, ЕҰУ 3-курс докторанты, Л.Гумилев, атом энергетикасы саласында тоғыз жылға жуық жұмыс істейді. Жас ғалымның айтуынша, АЭС құрылысы жаңа жұмыс орындарын құруға және өңірлерді дамытуға ғана емес, ғылымның дамуына да оң әсер етеді.