Қытай Халық Республикасының Қазақстандағы Төтенше және өкілетті елшісі Чжан Сяо БҰҰ Бас Ассамблеясының 2 758 резолюциясы мен «бір Қытай» қағидасының мызғымас маңыздылығын атап өтті. Елші АҚШ сияқты кейбір елдердің халықаралық тәртіпті қайта қарау және Тайваньды Қытайдың ажырамас бөлігі ретінде мойындауды күмәнға салу әрекеттеріне алаңдаушылық білдірді. Чжан Сяо сондай-ақ Қазақстан мен Қытай арасындағы достық және стратегиялық қатынастардың беріктігін атап өтіп, олардың егемендік пен аумақтық тұтастықты өзара қолдау мен құрметтеуге негізделгенін айтты, – деп хабарлайды Aikyn.kz.
Соңғы уақытта АҚШ сияқты кейбір күштер 1971 жылы Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы қабылдаған резолюцияға қарсы шығып, оны әдейі бұрмалап жүр. Бұл резолюция Қытай Халық Республикасының барлық құқықтарын қалпына келтіріп, оның үкімет өкілдерін Біріккен Ұлттар Ұйымындағы Қытайдың жалғыз заңды өкілдері деп тануды және Чан Кайши өкілдерін дереу орнынан алуды қарастырады. Кейбір күштер Тайваньның «анықталмаған мәртебесін» насихаттап, Тайваньның БҰҰ-ның отырыстары мен іс-шараларына қатысуын қолдайды. Бұл БҰҰ Бас Ассамблеясының 2 758 резолюциясын және «бір Қытай» қағидатын жоққа шығаруға тырысу, бұл тарихтың кері қайтуын білдіреді. Бұл әрекеттер тек Қытайдың егемендігі мен аумақтық тұтастығына ғана емес, сондай-ақ халықаралық әділдік пен ар-намысқа, сонымен қатар соғыстан кейінгі халықаралық тәртіпке қарсы келеді. Бұл – әрі абсурд, әрі әділетсіз.
Біріншіден, Тайваньның Қытайға тиесілі екені тарихи факт және халықаралық келісім. Тайвань ежелден Қытай аумағының ажырамас бөлігі болды. БҰҰ Бас Ассамблеясының 2 758 резолюциясы қабылданғанға дейін-ақ Тайваньның Қытайға тиесілі екені тарихи факт және халықаралық келісім ретінде танылған. Бұл БҰҰ Бас Ассамблеясының 2 758 резолюциясын қабылдаудың маңызды саяси алғышарты болды. 1943 жылғы «Каир декларациясы» және 1945 жылғы «Потсдам декларациясы» Жапония қытайлықтардан тартып алған барлық аумақтарды, соның ішінде Тайваньды Қытайға қайтаруды нақты көрсеткен. 1945 жылдың қазан айында Қытай үкіметі «Тайвань үстінен егемендігін қалпына келтіретінін» жариялады. Халықаралық құқықтық күші бар бірқатар құжат арқылы Қытай заңды түрде және іс жүзінде Тайваньды өзіне қайтарды.
1949 жылы Қытай Халық Республикасының Орталық халық үкіметі құрылып, Қытай Республикасының үкіметін алмастырып, Қытайдың жалғыз заңды үкіметі және халықаралық деңгейде Қытайдың жалғыз заңды өкілі болды. Бұл іс жүзінде халықаралық құқық субъектісінің тұрақтылығын сақтай отырып, ескі билікті жаңасымен алмастыру болды. Мұндай ауысу Қытайдың мемлекеттік егемендігі мен аумағын өзгертпейді, сондықтан Қытай Халық Республикасы үкіметінің Қытайдың барлық егемендік құқықтарына, оның ішінде Тайвань үстінен егемендік құқықтарына ие болуы және оларды жүзеге асыруы заңды және табиғи нәрсе. Қытайдағы азаматтық соғыстың жалғасуы және сыртқы күштердің араласуы салдарынан Тайвань бұғазының екі жағында ерекше дұшпандық жағдай қалыптасты. Дегенмен Қытайдың егемендігі мен аумағы ешқашан бөлінген жоқ, ал Тайваньның Қытай аумағының бір бөлігі ретіндегі мәртебесі ешқашан өзгерген жоқ.
Екіншіден, БҰҰ Бас Ассамблеясының 2 758 резолюциясы Қытайдың, оның ішінде Тайваньның БҰҰ-дағы өкілдігі туралы мәселені біржола шешті. Ол сондай-ақ БҰҰ-да Қытайды тек Қытай Халық Республикасы ғана ұсына алатынын анықтады. Қытай Халық Республикасын БҰҰ-дағы бүкіл Қытайды білдіретін жалғыз заңды үкімет деп тану Тайвань билігінің БҰҰ-да өкілдік ету құқығынан бір уақытта бас тартуды білдіреді. Резолюция саяси, құқықтық және процедуралық тұрғыдан Қытайдың, оның ішінде Тайваньның, БҰҰ-дағы өкілдігі туралы мәселені түпкілікті шешті. Онда әлемде тек бір ғана Қытай бар екені және Тайваньның Қытайдың ажырамас бөлігі екені, жеке мемлекет еместігі нақты көрсетілген. Құжатта Қытайдың БҰҰ-да тек бір орынға ие екені және Қытай Халық Республикасы үкіметінің өкілі Қытайдың БҰҰ-дағы жалғыз заңды өкілі екені айтылған, бұл «екі Қытай» немесе «бір Қытай, бір Тайвань» болу мүмкіндігін жоққа шығарады.
50 жылдан астам уақыт бойы Қытайдың БҰҰ-ға және басқа да халықаралық ұйымдарға мүшелік жарналары Тайваньның жалпы ішкі өнімін ескеріп отырды. АҚШ-та және басқа елдерде кейбір адамдар БҰҰ Бас Ассамблеясының 2 758 резолюциясы «Тайвань мәртебесін шешпейді» және «Тайвань» сөзі аталмайды» деп қасақана қате пікір таратады. Мұндай мәлімдемелер негізсіз және БҰҰ-ның мүше мемлекеттерінің басым көпшілігімен қабылданбайды. Ескі мәселелерді қайта көтере отырып, АҚШ іс жүзінде Тайвань тәуелсіздігін жақтайтын сепаратистік әрекеттерге қолдау көрсетеді.
Үшіншіден, «бір Қытай» қағидаты – халықаралық қауымдастықтың ортақ келісімі болады және халықаралық қатынастардың негізгі нормаларын сақтаудың негізгі элементі. БҰҰ Бас Ассамблеясының 2 758 резолюциясы БҰҰ Жарғысына сәйкес өз міндеттерін орындау мақсатында қабылданған шешім. Барлық мүше мемлекеттер оны орындауға міндетті екеніне ешқандай күмән жоқ. Бұл БҰҰ Жарғысының талабы және БҰҰ-ға мүше болған кезде барлық елдер жазбаша түрде алған міндеттемелер. «Бір Қытай» қағидаты сонымен қатар Қытайдың басқа елдермен қарым-қатынасты орнату және дамыту үшін негізгі саяси негіз болып саналады. Тайвань – Қытайдың провинциясы, ол тәуелсіз мемлекет емес. Оның тек егемен елдер ғана қатыса алатын БҰҰ сияқты халықаралық ұйымдарға қатысуға ешқандай негізі, себебі немесе құқығы жоқ.
Әлемде тек бір Қытай бар және Тайвань – Қытай аумағының ажырамас бөлігі. Қытай Халық Республикасының үкіметі бүкіл Қытайды білдіретін жалғыз заңды үкімет болып саналады, бұл – «бір Қытай» қағидатының толық және нақты көрінісі. «Кастомизацияға» ешқандай себеп жоқ. Егер «бір Қытай» қағидаты қабылданатын болса, онда бұл қағида нақты саясат пен практикалық іс-шаралар арқылы жүзеге асырылуы тиіс.
Әйтпесе, бұл Қытайдың ішкі істеріне өрескел араласу, бұл сөзсіз Қытаймен саяси өзара сенімділікті бұзады және екіжақты қарым-қатынастардың негізін әлсіретеді.
Қытай мен Қазақстан – достық қарым-қатынастағы көршілер және мәңгілік жан-жақты стратегиялық серіктестер. Екі тарап әрқашан егемендік, тәуелсіздік және аумақтық тұтастық сияқты негізгі мүдделерге қатысты бір-бірін берік қолдап келді.
Биылғы жылдың шілде айында Қытай төрағасы Си Цзиньпин Қазақстанға сәтті мемлекеттік сапар жасады. Екі елдің басшылары «Қытай Халық Республикасы мен Қазақстан Республикасы арасындағы бірлескен мәлімдемеге» қол қойып, жариялады, онда Қазақстан «бір Қытай» принципін берік қолдайтынын, яғни әлемде тек бір ғана Қытай бар екенін атап өтті.
Жаңа тарихи кезеңде Қытай-Қазақстан қарым-қатынастары кезекті «алтын отыз жылдыққа» аяқ басып, түрлі салалардағы ынтымақтастық жаңа және елеулі жетістіктерге жетіп, екі халыққа тұрақты пайда әкелуде. Екі тарап мемлекет басшылары дипломатиясының стратегиялық басшылығын толық пайдалануды жалғастырып, саяси өзара сенім мен әртүрлі салалардағы өзара тиімді ынтымақтастықты тереңдетіп, бір-бірінің негізгі мүдделерін берік қолдайтын болады және мәңгілік достықпен, жоғары сеніммен, ортақ игіліктермен, қайғы-қасіреттермен және жалпы өркендеумен сипатталатын бірлескен қытай-қазақстандық тағдыр қауымдастығын құруға бірлесіп жұмыс істеп, халықаралық тәртіптің неғұрлым әділ және ұтымды бағытта дамуына ықпал етеді.