Ата Заңға енгізілген өзгерістерден соң жерді толықтай ел игілігіне асыруға қатысты нақты шаралар қолға алынып, бірқатар жұмыс жүзеге асырылды. Алайда кезінде жүздеген, мыңдаған гектар жерді түрлі жолмен меншігіне қаратып алған латифундистер ұлан-ғайыр алқаптардың қызығын не өзі көрмей, не халыққа қимай отырғаны да рас. Соның салдарынан ауылдарда тұратындар жайылым мен шабындыққа жарымай, егіншілер егістікке қол жеткізе алмай отырғаны да шындық.
Мемлекет басшысы халыққа арнаған «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» атты биылғы Жолдауында жер ауыл шаруашылығы саласына инвестиция тартудың басты кепілі екенін және оны тиімді пайдаланудың маңызын ерекше атап өтті. Ауыл шаруашылығына арналған жерлерді түгендеуді және қараусыз қалған, заңсыз берілген алқаптарды мемлекетке қайтаруда батыл қадамдар қажеттігін қадағалап тұрып айтты. Осы орайда Жетісу облысында «Заң бойынша жер» пилоттық жобасы іске асырылатын болды. Ауыл шаруашылығы жерлерін бөлудің барлық процедурасы цифрландырылатын бұл жобаны әділдік пен ашықтықты қамтамасыз ету мақсатында облыс прокуратурасы мен облыстық Жер қатынастары басқармасы бірлесіп қолға алмақ.
Жоба республикада бірінші болып пилоттық режимде алдағы қараша айында Сарқан ауданында жүзеге асырыла бастайды. Егер ол өз тиімділігін көрсетсе, келесі жылдан бастап барлық ел аумағында іске қосылады деп жоспарланған.
– Жергілікті жерде кемінде 5 жыл тұрған азаматтар мен кәсібін бастағанына үш жылдан аспаған кәсіпкерлерге артықшылық беріледі. Оған қоса егістік жерлер үшін техникаларының қуаттылығы, жайылым жерлер үшін мал басының саны, соның ішінде техника мен малдың кемінде он екі ай бұрын тіркелгендігі есепке алынады. Тіпті, шаруашылықтағы қызметкерлер саны, олардың зейнетақы мен салық аударымдарының болуы да ескеріледі. Осының бәріне белгілі деңгейде балл беріледі. Бұл түптеп келгенде ауыл шаруашылығын тиімді дамытуға бағытталып отыр, – дейді Жетісу облыстық Жер қатынастары басқармасының басшысы Ермек Әпеков.
Басқарма басшысының айтуынша, электронды конкурстың өткізілу процесіне жергілікті атқарушы органның қызметкерлері қатыспайды. Және онда бұрынғыдай инвестиция көлемі ескерілмейді. Оған қоса ірі жер көлемінің бір қолда шоғырлануына жол бермеу де қарастырылған. Сондай-ақ конкурсқа қатысушылар түрлі анықтама мен құжаттар жинап әуреленбейді, себебі цифрлық жүйе Ауыл шаруашылығы, Әділет, Қаржы, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрліктерінің деректер базасымен интеграцияланған.
Қазіргі қолданыстағы конкурс тікелей комиссия мүшелерінің қатысуымен, яғни адам қолымен атқарылатындықтан, онда жемқорлық тәуекелдері жоқ дей алмаймыз дейді облыстық прокуратура өкілдері. Олар талдау барысында ауыл шаруашылығы жерлерін бөлу мәселесі қоғамда жиі көтерілетінін анықтаған.
– Бұл орайда біз Жер қатынастары басқармасымен бірігіп, конкурс өткізудің цифрлық жүйесі жобасына кірістік. Бұл қадам жерді бөлудің ескірген тәсілінен бас тартып, оны толық автоматтандыруға қол жеткізуге бағытталған. Конкурсқа рейтингтік-балдық жүйе енгізіліп, оның қорытындысы адамның қатысуынсыз бірден жарияланады. Заман талабына сай енгізілген жаңалықтар жемқорлықтың алдын алуға, бизнесін жаңа бастаған және әлеуметтік бағыттағы кәсіпкерлерді қолдауға, бизнес өкілдерінің өз ісін ашық жүргізуін ынталандыруға, шаруа қожалықтарында істейтін жұмысшылардың құқығын қорғауға оң ықпалын тигізеді деген сеніміміз бар, – дейді облыс прокуратурасының Қоғамдық мүдделерді қорғау басқармасы бастығының орынбасары Б.Ерұзақов.
Жобаны жүзеге асырудың сынақ алаңы ретінде Сарқан ауданының таңдалуына келер болсақ, Жер кодексіне сәйкес облыста нысаналы мақсаты мен пайдаланылу режимi бойынша жер аумағы 7 санатқа толыққанды бөлінген алғашқы аймақ осы аудан болғандықтан, пилоттық жобаға алғашқы қатысушы ретінде таңдалыныпты. Жерді аумақтарға бөлу қазір тағы 4 ауданда: Ақсу, Көксу, Ескелді, Кербұлақ аудандарында жүргізіліп жатыр.
Жалпы, Жетісу облысында биылғы жылдың басынан бері жер бөлуге қатысты 28 конкурс өткізілген. Оған 659 адам қатысып, оларға 84 мың гектардан астам жер бөлініп беріліпті.
Болат АБАҒАН,
Жетісу облысы