Қалам тартуға түрткі болған кезекті кейіпкеріміз жас та, талантты музыка шебері – Әлібек Қайырбек. Балалық шағынан ән мен жырға, домбыраға әуес болған жігіт алғашқы қадамын музыкалық үйірмелерде бастап, кейін білімін шыңдауды Шабыт өнер университетінде жалғастырады. Бүгінде Көкше жерінен түлеп ұшқан жас домбырашы жігіт Астана қаласының Қазақ ұлттық өнер университетінің концерт бөлімінің басшысы әрі Қалибек Қуанышбаев театрының домбырашысы болып қызмет атқарады.
Кәрі құрлықта шыңдары көк тіреген Эльбрустың биік шыңына шығып күй шерткен Әлібек бұл өзінің бала кезден бергі асқақ арманы болғанын айтады.
– Мен Көкшетау өңірінде туып-өстім. Домбыраға деген қызығушылығым мені өнер жолына алып келді. Көкшетау қаласындағы Біржан сал атындағы музыка мектебінде Сакен Біржановтың шәкірті болдым. Кейін Астана қаласындағы Қазақ ұлттық өнер университетінде Меруерт Юсбековадан тағылымды білім алдым. Қазірде қазақ өнерінің қасиетті шаңырағы – Шабыт университетінде қызмет атқарып, өз өнерімді әрі қарай дамытып, ұлттық мәдениетімізді насихаттауға үлес қосудамын. Тау шыңында қазақтың қара домбырасымен күй төгілту менің бала кездегі асқақ арманым еді. Домбыраның әуені табиғатпен астасып, таудың биіктігінде ерекше естілердей көрінетін. Туған жерім Көкшетаудың табиғаты маған шабыт беретін. Өзімнің бала арманым ақыры зор мақсатқа айналып, іс жүзінде жүзеге асқаны мен үшін аса зор бақыт, – дейді Әлібек Қайырбек.
«Тұтас әлем қазақтың қасиетті домбырасының үнін естуге тиіс» деген Әлібек Эльбрустың ең биік нүктесінде «Адай» күйін орындаған. Теңіз деңгейінен 5 642 метрге дейін биіктікте альпинистермен бірге қиналмай шыққан қазақ баласы «Адай» күйін орындап, осылайша осыған дейін ешкімнің ойына да кірмеген іспен тарихқа енді.
Қазнетте Эльбрус шыңында көк туды желбіретіп қойып, «Адай» күйін домбырада нақышына келтіре әуелеткен бейнероликті желілерге салынған сәтте-ақ сан мыңдаған адам көріп, лүпіл басқан. Жүздеген адам оның ішінде шетелдік көрермендер де Әлібектің өнеріне тәнті болып, жағымды пікірлер қалдырған.
Әлібек тау шыңында күй орындау арқылы өз ұлты мен қазақтың қара домбырасын күллі әлемге таныту идеясынан туындағанын айтады.
– Эльбрустың шыңында «Адай» күйін орындау идеясы – менің бала арманыма байланысты. Мен әрдайым ұлттық құндылықтарымызды дәріптеп, оны өзімнің қолымнан келгенше жаңа деңгейде көрсетуге тырысатынмын. Таудың биігі мен күйдің рухы астасқанда, бұл ерекше символизмге ие болады деп ойладым. Осы қадамға түрткі болған – домбыраның құдіретін әлемге паш етуге деген құштарлығым еді, – дейді Әлібек Қайырбек.
Құзар шыңдары мен биік жартастары аса қауіпті шыңға қаймықпай шыққан жас жігіттің тауға шығып, экстремалды іске әзірленуіне де бала арманы мен сенімі, шыдамдылығы тәуекел етуге ықпал еткен.
– Әрине, альпинизмге арнайы дайындық қажет болды. Физикалық дайындықтан өтіп, шыдамдылық пен күшімді сынадым. Эльбрусқа көтерілер алдын жарты жыл дайындалдым. Қандай істі қолға алсам да ең алдымен барлығын жоспарлап жүретін адам болған соң, тауды толық зерттедім. Барлық мүмкіндіктер мен тәуекел-қатерлерді алдын ала біліп отырдым. Бірақ тауға шығуға деген ынтам және сенімім әлемнің ең биік нүктелерінің бірі – Эльбрусты бағындыруға деген қорқыныштан басымырақ болды, – дейді Әлібек.
Әлібек барлық қиындықтар артта қалып, шыңның ең төбесіне аман-есен шыққанда өзінің бойын айтып жеткізе алмайтын сезім билеп, әсіресе қазақтың қара домбырасымен күй орындаған кезінде арманының жүзеге асқан сәтін ерекше күйге бөлегенін айтады.
– Эльбрустың төбесіне көтерілген сәт бұл ерекше сезім болды. Домбыраның үні сол сәтте айналамен үндесіп, бір сиқырлы гармония орнағандай сезілді. «Адай» күйін орындау арқылы өзімнің түпкі мақсатымды орындап, рухани биікке көтерілгендей болдым. Әрі сол шыңның басында өз-өзіме уәде бердім. «Бұл тек қана бастамасы, әлі талай шыңдарда қазақтың ұлттық күйлері шырқалуы тиіс» деген қорытындыға келдім. Алла жазса, алдағы уақытта осы мақсат жолында жұмыс істейтін боламын, – дейді Әлібек Қайырбек.
Әлібек алдағы уақытта қазақтың қара домбырасын арқасына байлап, жеті бірдей тау шыңын бағындыруды өзінің мақсатына айналдырғанын жеткізді.
– Экстремалды әрі аса қауіпті болғанымен, мұндай сапарды одан әрі де жалғастыру ойымда бар. Қазір тағы бірін қолға алдым десем болады. Бірақ «Қандай тау, қашан шығасың?» деген сұрақтарыңызға қазір жауап бере алмаймын. Бір істі бітірмей жатып, жар салғым келмейді. Сондықтан бұйырса, тауда тағы да күй орындалғаны туралы ақпарат естісеңіз, мені есіңізге алсаңыз болады, – дейді күлімсіреп. – Мұны өте жақын арада іске асыратын боламын. Сұрағаныңыздай, қазақтың күйін әлемнің ең биік нүктелерінде орындау – менің басты миссиям деп білемін. Алда жеті шыңды бағындырып, әр шыңда қазақ күйлерін орындау жоспары тұр. Менің ойымша, ұлттық мәдениетімізді жаңа биіктерде таны-ту – біздің басты мақсатымыз болуы керек. Домбыра – қазақтың жаны, ал оның үні әлемге таралуға тиіс. Осындай жобалар арқылы өз мәдениетімізді наси-хаттап, жаңа белестерді бағын-дыра аламыз деп сенемін. Жас-тарға рух сыйлап, оларды шыңға жетелеу мен үшін үлкен қуаныш, – деп түйіндеді Әлібек Қайырбек.
Жас талантты музыканттың әлем елдерінде қазақтың атын шығаруға барынша күш салып, қазақтың қара домбырасын насихаттау миссиясын өзіне мақсат етуі – үлкен іс. Сондықтан талапты жастың болашағына сәттілік пен алға қойған мақсаттарының орындалуын біз де тіледік...
Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ,
Ақмола облысы