Ықпалды Парламент құрудағы маңызды шешімнің бірі – Жоғары аудиторлық палата төрағасының Мәжіліс депутаттары алдында жылына екі рет есеп беруі енгізілгендігі. Бұл жаңашылдық Мәжілістің мәртебесін арттырып қана қоймай, республикалық бюджеттің сапалы орындалуына бақылауды күшейтуге мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасы Паламенті Мәжілісінің Түркістан облысынан сайланған депутаты Қайрат Балабиев «Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет» құру бастамасы саяси, әлеуметтік, экономикалық реформаларды жүзеге асыруда депутаттарға жауапкершілік жүктейді. Парламент есеп беретін Үкімет қалыптасуына ықпал етуге тиіс. Сол сияқты Парламент те, Үкімет те, атқарушы билік те халық үніне құлақ асатын мемлекет қалыптастыруға күш салуы қажет. Сонда Әділетті Қазақстан құрылады», – дейді.
Мәжіліс депутаты мандат иелерінің демалыс кездерінде де қарап отырмайтынын, бекітілген кестеге сай аудандарды аралап, үміт артқан халықтың ортасында жиі болатынын айтады. Парламент үйінің өзінде халықпен жиі қоғамдық қабылдау өткізіп, сайлаушылармен кездесу кезінде көтерілген мәселелер төңірегінде депутаттық сауалдар жолдап, оның тиімді шешілуіне барынша ықпал етеді. Тұрғындармен кездесу барысында Парламентте кездесіп жатқан заңдарға ұсыныс жинап, ал қабылданған заң нормаларын түсіндіру шараларын атқарып келеді. «Шын мәнінде, депутаттың бір күні бос емес. Парламент заң шығарушы орган болғандықтан, қарауға қабылданған құжаттармен жұмыс істейміз», – дейді Қайрат Рахымұлы.
Сондай-ақ Қайрат Рахымұлы Парламент мінберінде Түркістан облысында мектеп, ауызсу, жол мәселесін көтеріп, мәселенің оң шешімін табуына ықпал етті. Өңірдегі 15 аудан, 2 қалада 117 мектеп күрделі жөндеуді, ал апатты жағдайдағы 40 білім ордасы жаңадан салуды талап етеді. Осынау мәселе бойынша депутаттық сауал жолдаудың нәтижесінде республикалық бюджеттен облысқа 344 млрд 600 млн теңге бөлінді. Бұл қаржыға 2024-2025 жылдар аралығында 63 мектеп пайдалануға беріледі деп күтілуде. Сол сияқты су да, су жүйелері де жоқ 124 елді мекенде жүз мыңнан аса адам сапалы ауызсуға зәру. Осы 124 ауылға су жеткізу үшін Үкіметке депутаттық сауал жолдап, 2023-2025-жылдары 113 елді мекенге ауызсу жүргізіліп, бұдан басқа 204 ауылда ескірген су құбырлары жаңартылатыны жайлы жауап алған.
Мәжіліс депутаты екі сессияда 50-ге жуық депутаттық сауал жолдапты. Мәселен, былтыр Семей орманы өртенгенде төтенше жағдайлардың алдын алуға болатын бірқатар ұсыныс берсе, араға жыл салып жеті аймақты су басқанда қосымша тағы ұсыныс енгізді. Онда салаға заманауи өрт сөндіру техникасы, навигация, қар мен жаңбыр суын игеретін ирригациялық жүйелер мен каналдар жасау сияқты мәселелер шешілуге тиіс дүниелер бар. Бұдан бөлек, отандық фармацевтика, шұлық және ет өндірісін, мақта кластерін реттеу әрі қолдау бойынша сауал жолданған.
«Мақташылардың жыры жылда қайталана бермеу үшін мақта өскенше берілетін субсидияны оны өңдеуге де бөлуді сұрадым. Мемлекеттік қолдау болмағандықтан жалпы өңдеу ісі оңалмай келеді. Саланы саралай келе, Үкіметке ауыл шаруашылығын дамыту жоспарын терең талдау, жүйелі зерттеулер жүргізіп, өзгертулер енгізуді Министрлік жанынан ауыл шаруашылығын дамытуды талқылайтын әрі жетілдіру жолдарын қарастыратын ғалымдар мен мамандардан, кәсіпкерлер мен шаруалардан, сарапшылардан құралған кеңес құруды ұсындым. Сонымен қатар әкімдіктерден ауыл шаруашылығының жауапкершілігін алып тастауды, ауыл шаруашылығының аумақтық инспекциясының құзыретін кеңейтіп, құрылымдауды, ірілі-ұсақты ауыл шаруашылығына бағытталған кәсіпкерлікті қолдауды және бюрократиялық қысымдардан қорғауды және субсидиялау тәртібін жетілдіруді, қайта өңдеу ісін субсидиялауды да ұсынған болатынмын. Президент тапсырмасына сәйкес әр өңірдің географиялық ерекшелігіне қарай даму картасын бекітуді, ауылдарды жайылымдық жерлермен қамтамасыз етуді, тері, жүн қабылдау пункттерін ауылдық округтерде ашуды, асылтұқымды мал тұқымын будандастыруды жолға қоюды, таза тұқым, тыңайтқыштар, жемшөп даярлауға ғалымдарды жұмылдыруды, мал шаруашылықтарына қажетті ветеринар мамандарын бекітуді, оларды мардымды жалақымен қамтасыз етуді де маңызды деп санаймын. Сондай-ақ кедендік рәсімдерді жеңілдетуді ұсынамын. Себебі салаға қатысты арыз-шағым да, талап-тілек те маусым сайын көбейеді. Президент ауыл шаруашылығын субсидиялауды 2 триллионға жеткізгенімен, көздеген жерге жетпей жатыр. Жылда өнім өсірушілер егінін орып алғанымен, сата алмай қиындыққа тап болады. Егер өңдеу ісі жаппай қолдау тауып жолға қойылса, еңбек зая кетпес еді», – дейді Мәжіліс депутаты Қайрат Балабиев.
Түркістан облысында күркетауық етін өңдеуде көш бастап тұрған «Ордабасы құс» ЖШС екені белгілі. Кәсіпорын жылына 10 мың тонна ет және DAMDI ET сауда белгісімен күркетауық етінен 100-ден аса өнім түрін дайындайды. Оның 70 пайызы шетелдерге экспортталады. Сондай-ақ өз өндірісінің қажеттілігіне жарайтын құрама жем де өңдейді. Өзге де кәсіпорындарға құрама жем ұсынуға да мүмкіндіктері бар. Депутат импортты алмастыру үшін құрама жемнің қатарына жүгеріні қосу керектігін айтады. Алайда осы 100 түрлі өнім шығарып, 240 адамды жұмыспен қамтып отырған фабрика ауылшаруашылық тауарын өндірушілердің тізіміне енбей қалған. «Қазақстанда күркетауық өсірумен де, өнімдерін өндірумен айналысатындар саусақпен санарлық емес пе? Салығын төлеп, ішкі-сыртқы нарықты сапалы өніммен қамтасыз етіп отырған серіктестіктің тізімде болмауын қалай түсінуге болады? Салдарынан, «Ордабасы құс» ЖШС мемлекеттік қолдауға қол жеткізе алмай келеді. Ал бұл шикізаттың қымбаттауына, тиісінше сыртқы нарықта өнім бағасының арзандауына, ал Қазақстан нарығында шетелдік сапасыз еттің көбеюіне әкеп соғуда. «Ордабасы құс» ЖШС-ына қалыптасқан жағдайды негізге алып, Үкіметке ауылшаруашылығының басты дақылы саналатын жүгеріні пайдаланатындарды субсидияланатын ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілердің тізбесіне енгізуді сұрадым», – дейді тағы бірде мандат иесі.
Мәжіліс депутатының Үкіметтен Түркістан облысының газдалмаған елді мекендердегі 450 мың халықтың тұрмыстық қажеттіліктерін өтеу үшін және заңда көзделген қауіпсіздік шараларын қатаң сақтау, өрт пен жарылыстың алдын алу мақсатында газ баллондарды аккредиттелген мекемелерде сұйық газбен толтыру; газ баллондарын тұтынушыларға жеткізу мақсатында арнайы жабдықталған автокөліктер қызметін жандандыру бойынша тиісті іс-шаралар қабылдауды; өңірлердегі газ тапшылығын шұғыл шешуді, автогаз бекеттеріне тексеру тағайындауды; тек газбен жүретін көліктерді газбен қамтамасыз етуді қарастыру жөнінде депутаттық сауалы да бар.
Сондай-ақ балаларды балабақшамен қамту және ваучерлік қаржыландыру механизміне көшіру бойынша пилоттық жобаның шикіліктерін реттеу үшін бұл жобаны Үкіметтен уақытша тоқтатуды сұраған. Мандат иесі Парламент қабырғасында атқарылып жатқан жұмыстар бойынша өзінің жеке әлеуметтік желі парақшасында сайлаушыларды хабардар етіп, халыққа керекті заң жобалары Мәжілістің қарауына қабылданғанда, жұртшылықты таныстырып, өздерінің ұсыныс-пікірлерін білуге тырысатындығын жеткізді. Парламент заң шығарушы орган болғандықтан, заң жобаларын да депутаттар әзірлеуге тиіс.
Бүгінде ықпалды Парламент қағидаты осылайша өз деңгейінде жүзеге асып келеді. Оны елмен етене араласып, халық үніне құлақ асып, есеп беріп жүрген депутаттарды көргенде анық байқауға болады.
Назгүл НАЗАРБЕК