«Бурабай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің аумағында орналасқан мыңнан астам жер учаскесінде орналасқан тұрғындар ұрпақтан-ұрпаққа ауысқан жерінен айырылып қалуы мүмкін. Дабыл қаққан тұрғындар меншікті жерлері ұлттық парктің иелігіне кететіні жайлы хабарды жақында ғана естіген. Бейқам жатқан халықтың ащы наразылығын туғызған оқиғадан кейін халықтың көңіл күйі түсіп кетті.
Қолдағы бар байлығы – баспаналары орналасқан жердің «Бурабай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің меншігіне өткелі жатқаны жайлы суыт әрі жайсыз хабар осыдан бір айдан астам уақыт бұрын ғана елді дүрліктірген. Тұтас жергілікті мемлекеттік органдардың қатысуымен үй-үйді аралап өткен комиссиядан ғана алғаш рет жерден айырылатындары жайлы хабар естіген халық өзінің қолда бар байлығы – жер үлестеріне заңды құқықтары барын айтып, бұл күмәнді шешімнің алынып тасталуын талап етіп отыр.
Тұрғындардың облыс әкіміне жолдаған ресми өтінішіндегі мәліметтеріне сенсек, жергілікті билік «Бурабай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің меншігіне кезінде ұлттық парктен халыққа сату үшін алынған мыңнан астам жер учаскесін кері қайтарға тиіс. Бірақ тұрғындардың бұл шешіммен ешқашан келіскісі жоқ. Олар бұл жерге толықтай заңды құқықтары бар екенін, сондықтан соңына дейін күресіп билік органдарынан болған жағдайға ресми жауап беруін өтінеді. Облыс әкіміне жолданған хатта тұрғындар халықтың конституциялық құқығының бұзылғанын алға тартады.
– Біз, қарапайым халық бұл шешіммен келіспейміз әрі өз жеріміз үшін биліктің заңсыз әрекетімен жерімізді тартып алуына мүмкіндік бермеу үшін соңына дейін күресуге әзірміз. Қалыптасқан жағдайға түсініктеме беруді сұраймыз. Меншік иелеріне хабарламастан әрі олардың келісімінсіз қандай негізде халықтың тағдыры шешілмек? Бізге бермей отырған тізім қалай құрылған? Конституцияның 26-бабында жекеменшік мүліктің заңмен қорғалатыны және оған қол сұғылмайтыны тайға таңба басқандай көрсетілген. Ешкім өз мүлкінен сот шешімімен айырылмауы тиіс. Сізден прокуратураның шешімінің күш жойғызып, біздің жер учаскелерімізді, үйлерімізді, шаруашылық құрылыстарымызды Щучинск шипажайының бас жоспарына кіргізуді өтінеміз. Тізімде тұрған барлық меншік иелерін қалыптасқан жағдаймен таныстырып, Щучинск қаласы, Бурабай кенті, Светлый, Щучинский шипажайларының шекарасының күшін жою туралы мәслихат шешімі мен прокуратура қаулысын халыққа ұсынуды сұраймыз, – делінген хатта.
Облыс әкіміне жолданған өтініште тұрғындар Ақмола облысы прокуратурасы өзінің әрекетімен ондаған жыл бойы жекеменшікте тұрған Бурабай, Щучинский, Светлый және Щучинск қаласының бір бөлігіне дейінгі жер учаскелерін біржақты шешіммен тартып алынатыны туралы хабар алғанын жазған.
– Осы жылдың 15 қазанында түскі үзілісте жұмыстан үйге келдім. Үйдің алдында сегіз адамдық комиссияның келгенін көрдім. Құрамында «Бурабай» МҰТП-ның бас инженері, жергілікті орманшы, БТИ қызметкерлері және аудандық Жер қатынастары комитетінің басшысы болды. Қастарына барып мән-жай сұрадым. Жерлеріміз Бурабай МҰТП-ның меншігіне аударылатынын, осы жерлерді тексеру үшін келіп тұрғанын айтты. Әрине, мұндай суыт жаңалық төбемнен сұп-суық суды құйып жібергендей әсер етті. Қолдарында жүрген тізім өте үлкен. Бізді онымен танысу үшін де көрсетпеді. Дәл келесі күні-ақ Бурабай ауданы әкімінің қабылдауына жазылдым. Ұйымдасып хат жазып, шұғыл түрде бетпе-бет кездестік. Бастапқыда әкім біздің уәжімізбен келіскен ыңғай танытқанымен, кейін бірден пікірін күрт өзгертіп алды. Тізімді кім жасағанын, мұндай шешім қалай шыққанын, шипажай ашылғалы бері жекенменшік сектор болған жердің неге осылай өтетіні жайлы барлық мәліметті сұрадық. Әкім нақты жауаптан жалтарып, тексеріс жүргізілетіндіктен, ешқандай құжат берілмейтінін, жердің «Бурабай» МҰТП меншігіне өтетінін жеткізді. Мұнымен қоса, қазанның 17-сі күні жазған хатыма әлі жауап берген жоқ. Күнде «ертеңмен» тойдырып жүр. Біз одан кейін «Бурабай» МҰТП басшысымен де барып әңгімелестік. Олар бұл тексерісті өздері жасамағанын айтып ақталды. Біз заңды түрде жерді ала алмайтынын, бірақ құпия жасалған карта барын, ал жер басқа картамен мәслихат арқылы берілгенін айтады. Олар осы мәслихат шешімінің күшін жоймақ. Осылайша, жергілікті атқарушы орган да ештеңе істей алмайды. «Егер тізімде өз тегіңіз бар-жоғын білгіңіз келсе, Бас прокуратураға жүгініңіздер» дейді. Ал осынша халық Бас прокуратурадан өзінің тегі бар-жоғын қалай анықтамақ? – дейді БАҚ өкілдеріне пікір білдірген Щучинский шипажайы тұрғыны Сымбат Темірбекова.
Тұрғындардың айтуынша, олар өз еркімен жерлерінен бас тартып, кейін дәл сол жерді «Бурабай» МҰТП-дан жалға алу керек екен-мыс. Комиссия прокуратура елді мекендердің бас жоспарының күшін жойып, ерікті түрде жер учаскелерінен бас тартпаса, сот арқылы тартып алынатынын түсіндіру үшін келген.
Сонымен, «қара тізімге» ойда-жоқта жері шұрайлы курорттық аймақта тұратын 1 060 адамның жер учаскелері еніп кеткен. Бұл учаскенің әрқайсысында тұрғындардың жылдар бойы салған құрылыстары бар. Оның бәрі бір-ақ сәтте бұзылып, алғашқы берілгендей «иесіне» толықтай қайтарылуы тиіс болып шыққан.
Тұрғындар өздері тұратын шипажайларда ешқандай кәріз де, ауызсу да жоқ екенін алға тартты. Сондай-ақ абаттандыру да жергілікті биліктің есінен шығып кеткен.
– Бізде су да, кәріз жүйесі де жоқ. Жергілікті биліктен жалынып сұрап жүріп осыдан бес жыл бұрын жылу жүйесіне әрең қосылдық. Әр жер учаскесінде тұратын адамдар шағын монша, душ, әжетхана салып алған. Осындай жағдайда өмір сүруге мәжбүрміз. Осының өзін тартып алғылары келеді. Бұл жерлер бізге тұрғын үйге қызмет көрсету үшін берілген ғой, – дейді Бурабай ауданының тұрғыны Татьяна Неведрова.
Жергілікті сәулет және қала құрылысы бөлімінің басшысы құжаттарды облыстық прокуратурадан алуға болатынын айтады.
– Бізге күн сайын жер учаскелерінің игерілген яки игерілмегенін анықтау жөнінде мониторинг жүргізу туралы тапсырма түседі. Ол жерде қонақүй, тұрғын үй, басқа да нысандардың бар-жоғы тұрғындардың тұратын немесе тұрмайтыны жөнінде қазір мониторинг жасап жатырмыз. Әзірге соңғы нәтиже шыққан жоқ. Қазір біз жауап күтіп отырмыз. Тізім облыстық прокуратураның тексерісі кезінде жасақталды, – дейді Бурабай аудандық сәулет және қала құрылысы бөлімінің басшысы Жасқанат Дүйсенов.
Тұрғындар көтерген шудан кейін түйткілді мәселеге арнайы жауап беру үшін Ақмола облысы прокурорының орынбасары халықпен кездесіп, арнайы жиын да ұйымдастырды.
Жиын жүргізген облыс прокурорының орынбасары Марат Бақтыбекұлы тізімнің тек тексеріс жүргізу үшін жасақталғанын атап өтті.
– Бұл тізімге сіздердің жерлеріңіз қосылған немесе қосылмағанында ешқандай айырмашылық жоқ. Бұл тек тексеріс үшін жасалған. Яғни, тиісті орган, яғни біз қарсылық білдіріп ұсыныс жасаймыз. Жергілікті атқарушы орган осы тізім бойынша тексеріс жүргізеді. Егер жер учаскелері бос болса, онда ол мемлекеттің пайдасына тәркіленіп алынады. Егер жер учаскесі жекеменшікте болып, онда құрылыстар салынса, ол жер учаскесін ешкім тартып алайын деп отырған жоқ, – дейді Ақмола облыстық прокурорының орынбасары.
P.S.
Қоғам арасында аса үлкен әлеуметтік резонанс тудырған курортты аймақтағы жер дауы прокуратура өкілдері барып қайтқанымен, әлі тыншыған жоқ. Қазір аталған іс бойынша сот процестері басталған. Істің қалай шешілетіні әзірге беймәлім. Түйткілді мәселені шешуде бірінші кезекте тараптар арасында өзара келіссөз жасалу қажет сияқты...
Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ,
Ақмола облысы