Сондай-ақ есірткі, психотроптық заттардың және олардың прекурсорларының заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл туралы заңды екінші оқылымда қабылдады. Бұдан бөлек, 2024-2026 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы заңға енгізілетін өзгерістерді қабылдап, бірқатар халықаралық құжатты ратификациялады.
Депутаттар алдымен күн тәртібіндегі негізгі мәселелердің бірі – «2024-2026 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» заңға енгізілетін өзгерістер мен толықтыруларды қарады. Құжат туралы Премьер-Министрдің орынбасары – Ұлттық экономика министрі Нұрлан Байбазаров, Қаржы министрі Мәди Тәкиев және Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов баяндама жасады.
Заң жобасы елдің 2024-2028 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамына бюджет және Ұлттық қордың 2024 жылға арналған параметрлерінің болжамын нақтылау мақсатымен әзірленді. Атап айтқанда, салық түсімдерінің 3,1 трлн теңгеге азаюы, ал салықтық емес түсімдердің 1,1 трлн теңгеге артуы болжанып отыр. Осыған байланысты республикалық бюджеттің нақтыланған кірістері 14,1 трлн теңгеге бағаланды, бұл бекітілген жоспардан 2 трлн теңгеге төмен.
Жұмыс тобының жетекшісі Еркін Әбіл нәтижесінде нысаналы трансферт түрінде Ұлттық қордан қосымша 2 трлн теңге тарту жоспарланып отырғанын, осылайша оның жалпы сомасы 3,6 трлн теңгені құрайтынын атап өтті. Қаражат өңірлік өсу деңгейін ұстап тұруға және ЖІӨ өсу қарқынының төмендеу тәуекелдері жағдайында әлеуметтік маңызы бар және стратегиялық маңызды инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыруға бағытталады.
Баяндамаларды тыңдаған депутаттар жауапты мемлекеттік органдардың өкілдеріне сұрақтарын қойды. Талқылау нәтижесінде мәжілісмендер заңды қабылдап, одан әрі Сенаттың қарауына жіберді.
Талқылауды қорытындылаған Мәжіліс Төрағасы Ерлан Қошанов Үкіметті экономикадағы келеңсіз салдарлардың алдын алу үшін барынша теңгерімді түзетулер жасауға шақырды. Ол бүгінгі бюджетті нақтылауды есепке алмағанның өзінде, оған 10 түзету енгізілгенін атап өтті.
– Түзету енгізе беру, ең алдымен, бағдарлама әкімшілерінің өзінің ынтасын жояды. Өйткені бюджетті жыл ішінде өзгертуге болатынын түсіну шығындарды жоспарлау сапасын төмендетеді. Сонымен қатар жиі түзетулер арқылы шығындарды оңтайландыру бағдарлама әкімшілеріне жыл соңында бөлінген қаражатты пайдаланудың қолайлы көрінісін жасауға мүмкіндік береді. Нәтижесінде, мұның барлығы ұзақмерзімді жоспарлауға кері әсерін тигізіп, экономикалық саясатты болжауды төмендетеді, – деді Ерлан Қошанов.
Сондай-ақ Мәжіліс есірткі, психотроптық заттардың және олардың прекурсорларының заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл мәселелері бойынша заңды екінші оқылымда қабылдады. Түзетулерді депутаттар Президенттің есірткі заттарын өндіруге жауапкершілікті барынша күшейту жөніндегі тапсырмаларын орындау мақсатымен ұсынды. Жұмыс тобының жетекшісі Дмитрий Колоданың айтуынша, есірткі, психотроптық заттар мен олардың аналогтарын өндіру мен сату арасында жауапкершілік белгіленеді.
– Қылмыстық кодексінің жеке жаңа 297-1-бабына есірткі құралдарын өткізу мақсатымен заңсыз дайындауды, қайта өңдеуді, өндіруді енгізу ұсынылады. Бұл бапқа сәйкес, есірткі өндіру үшін 15 жылдан 20 жылға дейінгі мерзімге немесе өмір бойына бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған. Жаңа нормалар есірткіні «жасау» және «өндіру» ұғымдарын нақты ажыратады, – деді депутат.
Бұл ретте есірткі құралдарын заңсыз сатып алу, сақтау, тасымалдау, сату мақсатымен жіберу немесе өткізу бұрынғыдай Қылмыстық кодекстің 297-бабымен реттеледі. Ең жоғары жаза – мүлкін тәркілеп, 20 жылға дейін бас бостандығынан айыру болады. Басқа ережелер есірткіні тарату, прекурсорлардың заңсыз айналымы және олармен жұмыс істеу ережелерін бұзғаны үшін жауапкершілікті күшейтуге бағытталған.
Бұдан соң Мәжіліс Су кодексі туралы заң жобасы мен оған су ресурстарын қорғау және пайдалану мәселелері бойынша ілеспе түзетулерді бірінші оқылымда мақұлдады. Түзетулер Мемлекет басшысының климаттың өзгеруі мен көршілес мемлекеттердің саясатын ескере отырып, су заңнамасын жетілдіру жөніндегі тапсырмасына сәйкес әзірленген. Заң жобалары туралы Су ресурстары және ирригация министрі Нұржан Нұржігітов баяндама жасады.
– Жаңа кодексте алдымен су ресурстарын сарқылудан және ластанудан қорғауға, содан кейін ғана экономикалық қажеттілікке назар аударылады. Бұл – жаңа Су кодексінің қазіргіден түбегейлі айырмашылығының бірі, – деді министр.
Ол су көздері сарқылуының алдын алу үшін өзен, көл және теңіз экологиялық жүйелерін сақтауға арналған және табиғатта қалдыруға жататын «экологиялық ағын» ұғымы енгізілгенін айтты. Жаңа талаптарға сәйкес суды пайдалануға рұқсаттар суды қайта пайдалану немесе айналымды сумен жабдықтауға кезең-кезеңімен көшу жоспары болған жағдайда ғана беріледі. Гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігі мәселесі жеке тарауда қамтылған. Барлық деңгейдегі мемлекеттік органның жауапкершілігі мен өкілеттіктерін анықтай отырып, су тасқыны мен құрғақшылықты басқару саясаты жетілдіріледі. Сумен жабдықтау жүйелерінің техникалық аудиті мәселелері алғаш рет заңнамалық деңгейде реттелді. Су шаруашылығын цифрландыру саласында Ұлттық ақпараттық жүйе құру жоспарланып отыр, оның жұмыс істеуін Су ресурстары ақпараттық-талдау орталығы қамтамасыз етеді.
– Жұмыс тобы су объектілерін жалға немесе сенімгерлік басқаруға беру ережелерін реттеуді, басқаруға қоғамның кеңінен қатысуын, бақылау-қадағалау функцияларын күшейтуді, баламалы су көздерін (нөсер, еріген және ағынды суларды) тартуды қамтитын мәселелерді әзірлеу бойынша үлкен жұмыс атқарды, – деді жұмыс тобының жетекшісі Павел Казанцев қосымша баяндамасында.
Сонымен қатар депутаттар қарыз туралы үш келісімді ратификациялады. Бұл келісімдер Азия даму банкімен, Азия инфрақұрылымдық инвестициялар банкімен және Халықаралық қайта құру және Даму банкімен жасалған.
Қаржы министрі Мәди Тәкиев құжаттарға сәйкес, Үкімет елдің әлеуметтік-экономикалық серпінді дамуы үшін тиісінше 52,3 млрд теңге, 52,7 млрд теңге және 84,9 млрд теңге қарыз алуды жоспарлап отырғанын айтты. Алғашқы екеуі бойынша өтеу мерзімі 15 жылды, оның ішінде үшжылдық жеңілдікті кезеңді, соңғысы бесжылдық жеңілдікті кезеңді ескере отырып, 11 жылды құрайды. Бұл шарттар Қазақстанға өзінің қаржылық міндеттемелерін тиімді жоспарлауға және бюджет тапшылығын бірден болдырмауға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар Мәжіліс «2025-2027 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы» заңға Парламент Сенаты ұсынған түзетулермен келісті.
Мәжіліс комитеттері жаңа заң жобаларын жұмысқа қабылдады. Олар – 2009 жылғы 9 маусымдағы Еуразиялық тұрақтандыру және даму қорын құру туралы шартқа өзгерістер енгізу туралы хаттаманы ратификациялау туралы; Қазақстан Үкіметі мен Сауд Арабиясы Корольдігі Үкіметі арасындағы жел электр стансасы жобасын іске асыру туралы келісімді ратификациялау туралы; Қазақстан мен Ресей үкіметтері арасындағы Қазақстан аумағының Көкшетау, Семей және Өскемен қалаларында көмір жағатын жылу электр орталықтарын салу жобалары жөніндегі келісімді ратификациялау туралы; Қазақстан мен Кипр арасындағы сотталған адамдарды беру туралы келісімді ратификациялау туралы заң жобалары.
Жалпы, отырыс соңында мәжілісмендер мемлекеттік органдарға өзекті әлеуметтік-экономикалық мәселелер бойынша 10 депутаттық сауал жолдады. Олар Мәжілістің ресми сайты мен Telegram-арнасында жарияланды.
Мейір ЖАСЫН