Ол үшін бюджеттен 21 млрд қаржы бөлінген. «Сырым» өткізу пунктін қайта жаңғырту жұмысы 1 жыл 6 айға деп жоспарланған. Бұдан бөлек, Ресей мен Қазақстан арасын жалғап тұрған шекара пунктері бар. Олар –Тасқала, Шаған, Жәнібек, Сайхын, Ақсай өткізу пункттері. Бұл пункттердің ішінде халықаралық өткізу бекеті саналатын Тасқала, Шаған және Сырым өткізу пункті. Осылардың ішінде «Сырым» өткізу пункті – ең ірі халықаралық шекара өткелі. Бұл жерден ТМД мемлекеттерінің ауыр жүк көліктерінен бөлек, Еуропадан тауар таситын жүк көліктері өтеді. Атап айтсақ, Аустрия, Белгия, Болгария, Венгрия, Германия, Кипр, Испания, Нидерланды елдерінен келетін жүк көліктері де осы «Сырым» өткізу пунктінен өтеді. БҚО Кірістер департаменті бұл өткелмен жылына шамамен 500 мыңдай көлік өтеді, соның 250 мыңдайы ауыр жүк көліктері деп отыр.
– «Сырым» өткізу пунктінің күрделі жөндеуге жабылуы БҚО үшін қиынға соғады. Себебі біздің облыстан ештеңе өңдірілмейді. Біз бәрін сырттан тасимыз. Егер өткізу бекеттері жабылып, ауыр жүк көліктерінің саны қысқарса онда облысқа кіретін азық-түлік пен құрылыс материалдарының бағасы аспандап кетеді, – дейді кәсіпкер Тұрарбек Тілемісов.
Облыс аумағындағы кәсіпкерлер «Сырым» өткізу бекетін түгел жаппай жартылай жабуды ұсынып отыр. Себебі басқа өткізу бекеттері осыншама жүк көліктерін қабылдай алмайды. Олар – тек шағын өткізу бекеттері.
БҚО-дағы «Сырым» өткізу бекеттеріне шағым өте көп. Себебі бұл жерде фуралар 2-3 тәуліктеп кезекке тұратын кездер болады. Жоғарыда атап өткеніміздей, көлік нөпірі көп, ал тексеретін аймақ – біреу. Содан келеді де 300-400 жүк көлігі тізіліп кептелісте тұрады. Мұны батысқазақстандықтар өте жақсы біледі. Мың қайтара журналисттерді шақырып, шу көтерсе де, бір шешілмей жүрген түйткіл еді. Енді Үкімет қомақты қаржы бөліп, «Сырым» өткізу пунктін кеңейткелі жатыр.
– «Сырым» өткізу пункті қазір 6 жолақты. Қайта жаңғыртудан кейін 12 жолақты болады. Біз сол кезде 6 бағытқа ары өткізіп, 6 бағытта бері қабылдай аламыз. Жаңғыртудан кейін ол жерде үлкен әкімшілік ғимараты болады. Жаяу жүргіншілер сол әкімшілік ғимаратының ішімен өтетін болады. Ал көліктер өтетін бөлек өткел саламыз. Ол жерде көліктің ішін түгел тексеретін рентген аппараты қойылады. Сол жерден салмағы өлшеніп, жүк тексеріліп толық тексерістен өтетін жағдай жасалады. Құрылыс жұмыстары негізі ақпан айының басында басталады деген болатын. Бірақ қазір мердігер компаниялар өзара соттасып жатыр. Тендерден ұтылып қалған компания шешіммен келіспей ұтқан компанияны сотқа берді. Енді соттың шешімі шықпай, біз құрылыс жұмыстарын бастай алмай отырмыз, – деп атап өтті «Қазаавтожол» ұлттық компаниясының БҚОФ директоры Асылбек Мардан.
Атамекен кәсіпкерлер палатасында өткен кездесуде жүк тасымалымен айналысатын кәсіпкерлер өткізу пунктін түгел жауып тастауға қарсы екенін айтты. «Кәсіпкерлер өткізу пунктін жартылай жауып, жөндеу жүргізу қажет» дейді. Ал егер түгел жауып тастаса, Ресей арқылы өтетін барлық көлікке жол жабылады. Бұлардың ішінде жолаушылар автобусы да бар. Кәсіпкерлер «егер шекараны толық жауып тастаса, бұл біздің облыстың экономикасына ауыр соғады» деп отыр.
– Қазір айына екі рет шекараны кесіп өтемін. Ауыр жүк көліктері арқылы Еуропадан зат тасимын. Егер шекараны түгел жөндеуге жауып тастаса, біздің жағдайымыз не болады? Бұл облыс экономикасына өте ауыр тиеді деп ойлаймын. Себебі біз бәрін Ресейден, қала берді Ресей арқылы Еуропадан тасып отырмыз ғой, – дейді кәсіпкер Рустам Сайфуллин.
Ал кәсіпкер Тұрарбек Тілемісов болса, Ресеймен шекараны уақытша жабу бағаның қымбаттауына әкеліп соғады деп есептейді.
– Біздің Оралда ештеңе өндірілмейді. Ертең жазда жүк көліктерінің саны артады. Нағыз жұмыстың қайнайтын уақыты. Жол құрылысы, үй құрылысы басталады. Ал біз бәрін Ресейден тасып отырмыз. Сонда жолға, құрылысқа қажетті заттар қымбаттайды деген сөз. Бұдан бөлек, қажетті азық-түлік, киім-кешек бағасы да қымбаттайды. Себебі енді шекараны жапса, жүк көліктері ай сайын қатынай алмайды. Олар 2-3 айда бір рет тасымалға шығуы мүмкін. Ол шығынды жаппайды, содан келеді де баға өседі. Біздің кәсіпкерлердің жалғыз өтінішіміз бар. Шекараны жөндеу қажет. Қолдаймыз. Бірақ толық жаппасын. Жартылай жүк көліктері қатынайтын жол қалдырып, қалғанын жөндей берсін деген тілегіміз бар, – дейді кәсіпкер Тұрарбек Тілемісов.
2024 жылы БҚО-на Польша, Түркия, Молдова, Әзербайжан, Иран елдерінен келген жеміс-жидектердің айналым құны 11 294,3 мың АҚШ долларын құрапты. Бұл біз келтіріп отырған бірлі-екілі мысал ғана. Бұл ақпаратты бізге БҚО Кәсіпкерлік және индустриялық-инновациялық басқармасы берді. Ал осы БҚО-на кіретін барлық тауар сол «Сырым» өткізу пункті арқылы өтеді.
Кәсіпкерлердің өткізу пунктін түгел жабуға қарсы болып, ойбайлап жатқаны – осыдан. Бұдан бөлек, облыстан Ресейге ем іздеп баратын жан көп. Оларда шекара түгел тоқтаса, емімізді қалай жалғастырамыз деп уайымға салынып жатыр.
Қазір тиісті органдар шекараны қашан жөндеуге жабатынын және қалай жабылатыны талқылануда. Ал әзірге нақты жауап жоқ.
Жанат ҚАЙЫРҒОЖИНА,
Батыс Қазақстан облысы