Ұлт – тобыр емес. Алғашқы қажетін қанағаттандырумен шектелетін адамдар жиынтығы емес. Бұл – өткені бір, түсінігі ортақ, дүниетанымы ұқсас, құндылықтары мен салт-санасы қалыптасқан, бағыты мен бағдары айқын жұмылған жұрт. Ұлттың сапасы сын сәтінде байқалады.
Бұл деректер бір ұлтты ұлықтап, басқасын кемсіту үшін жазылған жоқ. Соғыс барысында, айталық жапон әскерінің көршілеріне көрсеткен азабы аз болмады. Алайда ХХІ ғасырдағы жағдай басқа. Заманауи түрлі сынаққа әлем халықтары түрліше жауап қатуда. Біреуі сәтті пайдаланып, қара басының қамын күйттесе, басқасы «көппен көрген ұлы той, сабыр» ережесін ұстанды. Әрине, бұл әр халықтың менталитетіне, түсінік-танымына, салт-дәстүріне, терең тарихына, өмір философиясына тікелей байланысты. Бұл жерде біреудікі жақсы, басқанікі нашар деген ұғым жоқ. Дегенмен қазақ «үйрен де жирен» дейді. Елде алғаш рет республика бойынша төтенше жағдай жарияланғанда, біз өзімізді қандай ұлт ретінде көрсетеміз? Өзгеге емес, өзімізге. Ұлт – тобыр емес. Алғашқы қажетін қанағаттандырумен шектелетін адамдар жиынтығы емес. Бұл – өткені бір, түсінігі ортақ, дүниетанымы ұқсас, құндылықтары мен салт-санасы қалыптасқан, бағыты мен бағдары айқын жұмылған жұрт. Ұлттың сапасы сын сәтінде байқалады. Оның мысалдарын жоғарыда келтірдік. Бүгін де біраз мысалды байқауға болады. Коронавирус біраз мемлекетті әбігерге салды. Осы тұста ақпанның 20-да Қытайдан келген украиндықтар өз еліндегі Жаңа Санжар елді мекенінде санаторийге карантинге орналасу керек еді. Алайда жергілікті тұрғындар өз отандастары ауру тасиды деп үрейленіп, олар отырған автобусты таспен атқылады. Осыған ұқсас жағдай Иранда да тіркелді. 29 ақпанда Бендер-Аббас қаласының тұрғындары коронавирус жұқтырған науқастардың жергілікті ауруханаға жатқызылуына наразылық ретінде сол аурухананы өртеп жіберді. Бұдан бөлек, ауру шарпыған Иранда вирустан аман қаламыз деп түрлі арақ-шарап, басқа да химиялық сұйықтық ішкен 40 адам қайтыс болды.
Емі қиын дерттің көпті шошытқаны рас. Алайда өз отандастарын жамандыққа қиып, науқастанғаны үшін оларға шабуыл жасау – тобырлық әрекет. Бәлкім, осындайда «әр қазақ – менің жалғызым» дейтін Сабыр Адайдың сөзін еске түсірген абзал шығар. Бірақ кей кездері әр қазағымыз да қазақылық танытпайды. Осыдан бірнеше жыл бұрын жолаушы тасыған автобус Жамбыл облысында жолда қар құрсауында қалғанда жергілікті ауыл тұрғындары ас-сусыз қалғандарға бір нанды 1 000 теңгеден сатып, адамгершіліктен алшақтағаны есімізде. Ал жақында ғана Алматы қаласында коронавирусты жұқтырған Б. есімді азаматша кіммен байланысқа түскенін қасақана айтпай жүргені мәлім болды. Бірақ уақыт өткен сайын етек-жеңіміз жиылып, ел болып жатқанымыз рас. Елдікті де танытып жатырмыз. Елордада да қыс мезгілінде ауа райы минус 40-қа жақындағанда көшеде автобус не такси күткендерді жүзі жылы азаматтар көлігіне отырғызып, керек жеріне жеткізіп жатты. Немесе Арыстағы оқ-дәрі қоймасы жарылғанда бас сауғалап қашқан жұртты айналасындағы ауылдар мен Шымкент қаласының тұрғындары бір атаның балаларындай қарсы алып, қолынан келген көмегін берді. Көп өтпей бүкіл Қазақстан халқы гуманитарлық, басқа да көмегін жөнелтті.
Адамдық борышың –
Халқыңа еңбек қыл.
Ақ жолдан айнымай
Ар сақта, оны бiл. Президент республика бойынша төтенше жағдай жариялағанда Шәкәрімнің осы бірауыз сөзі халыққа нұсқаулық секілді. Себебі адам қазір өзі мен өзгенің денсаулығы, қауіпсіздігі үшін көптеген нәрседен бас тартуына тура келеді. Сыртқа келіп-кетер әуе рейстері қысқарып, жолаушы жолынан қалды. Кәсіпкерлер ісін уақытша тоқтатып, шығын көреді. Той-домалақ өтпей, туысқан көріспейді. Наурыз, Абайдың 175 жылдығына орай жоспарланған ірі қоғамдық шараларға да «тұсау салынады». Мұның барлығы халықтың денсаулығы, тіпті аман қалуы үшін десек те болады. Өйткені коронавирустан адамның көм жұмуы кәдуілгі тұмаудан 30 есе жоғары болып тұр. 16 наурыз күні ең дамыған елдің бірі Италияда бір күнде осы дерттен 368 кісі бұл дүниемен қоштасты. Яғни, төнген қауіптің қатері орасан. Сондықтан осындай сын сәтінде елдің ережені сақтап, санитарлық талапты орындап, артық сапарын қысқартуы, үйінде қалуы аса маңызды. Мұны бұған дейін коронавирусты ертерек жұқтырып, онымен күрескен елдердің тәжірибесі дәлелдеп берді.
«Ат басына күн туса, ауыздығымен су ішер,
Ер басына күн туса, етігімен су кешер» дегендей, карантинде қалған Еуропа елдерінің азаматтары әрқалай амал жасауда. Біреулері азиат көрсе, алыстан қашып жатыр. Ал белгілі футболшы Криштиано Роналду өзіне қарасты барлық қонақүйлерін коронавирусты жұқтырған науқастарды емдеуге арналған аурухана ретінде қолдануға келісімін берді. Италия, Испания тұрғындарының басым бөлігі үйден шықпай, таңертең балкондарында тұрып, бірге жаттығу жасап, кешке дәрігерлердің еңбегіне қол шапалақтауда. Тіпті, кейбір жезтаңдай әншілер үйінің балконынан бүкіл ықшамауданға дауысы жеткенше ән шырқап жатыр. Яғни, әркім қолынан келгенше сабыр сақтап, ұлттық нұсқаулықты орындап, бір-бірін алыстан қолдауға тырысып бағуда. Бәлкім, бұл да әр ұлттың сапасын көрсетер.
«Тәртіпке бағынған құл болмайды» деп батыр Бауыржан текке айтпаған. Ел амандығы үшін бізге де төзімділік танытып, басқа түскен жағдайдан абыроймен шығуға тура келеді. Басқа жол жоқ, себебі коронавирус жұқтырған адам саны бүгін онға жетті.
Нұрмұхамед БАЙҒАРА