Қақпақ жымқырғандар
Бұл қылмыс алдымен әлеуметтік желілерден белгілі болып, кәсіпорын иесі полицияға хабарлаған. Ол қаскөйлер келтірген материалдық шығын шамамен 500 мың теңгеге бағаланып отыр. Ұрлықты ашу үшін, бейнебақылау жүйесін қарап шыққан полиция өкілдері жазба арқасында үш күдіктіні анықтап, қамауға алады. Олар Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданының 27-37 жас аралығындағы тұрғындары болып шықты. Ұрланған затты сату орны да анықталды. Қаланың Алатау ауданында орналасқан металл қабылдау орны екен.– Жауап алу кезінде ұсталғандар ұрланған қақпақтарды 60 мың теңгеге сатқанын және оларды өзара тең бөлгенін айтты. Айыпталушылар қамауға алынды. Қазіргі уақытта сатып алушыны анықтау және ұрланған заттарды тәркілеу бойынша шаралар қабылдануда. Сонымен қатар ұсталғандардың жеке басы, осыған ұқсас қылмыстарға қатысы бар-жоғы тексерілуде, – дейді Жетісу аудандық Полиция басқармасының бастығы, полиция полковнигі Дархан Мұсанов.Дәл осындай ұрылардың кесірінен қаншама адам өмірі қиылды. Олардың ішінде балалар да бар. Ал металл қабылдау орындары бүгінгі күнге дейін қақпақтарды қабылдауды тыймай отырғаны да күдік туғызады. Әлде оларға адам өмірі емес, қалтаға түсер ақша қымбат па? 2017 жылы бес-алты ай ішінде елордада 190 кәріз қақпағын ұрлау фактісі бойынша 17 қылмыстық іс тіркелген. «2018 жылы қақпасыз жатқан люктер жайлы 2 800 өтініш түскен. 21 адам құдыққа түсіп кеткен, 1 адам қайтыс болды. Ал 2019 жылдың екі айының өзінде 500 шағым түсті. Елімізде металлл қабылдау және өткізу орындарының қызметі реттелмеген», – дейді Мәжіліс депутаты Сергей Симонов Премьер-Министрге жолдаған сауалында. Сондықтан ол жоғарыда айтылғандарды заңға тәуелді актілер деңгейінде реттеуді сұраған еді.
– 2000 жылдардың басында кәріз құдықтарының қақпалары, телекоммуникациялық сымдар, су құбырлары жаппай ұрланатын. Сол кезде Үкімет түрлі-түсті және қара металлдарды өткізуді заң деңгейінде реттей алатын шаралар қабылдады. Нәтижесінде, ондай жағдайлар аз болды. Алайда 20 жыл өткен соң мұндай ұрлықтар қайта жасала бастады, – деді депутат.Алайда бұл шара да өз нәтижесін бермесе керек. 2019 жылы ақпанда 13 жастағы астаналық бала құдыққа құлап қайтыс болды. Өрімдей жасты үш күн, үш түн іздеген еріктілер мәйітті құдықтан тапқан. Тіпті, баланың канализациялық құбырда 3 тәулік жатқаны да анықталды. Құқық қорғаушылар мен Ұлттық ұлан сарбаздары, еріктілерден құралған 300-ден астам адам Бақдәулет Омарханды тоқтаусыз іздеді. Ол жұдырығын қысып, қабырғаға сүйенген күйі өлі табылған. Ал шілде айында Қостанай облысында 3 жасар қыз құдыққа құлап көз жұмған болатын. Қыз кәріз құбырындағы суға тұншығып қайтыс болған. Бүлдіршін ата-ана қарауынсыз болған екен. Құдық жеке тұрғын үй секторының ауласында орналасқан. Алайда металл қабылдау орындары мұны құлаққа да қыстырмай отыр. Өйткені кәріз қақпағы ғана емес, оқ-дәрі қабылдау да тыйылмай тұр.
Қыршынынан қиылды қайран ғұмыр
Қапшағайда металл қабылдау пунктінде жарылыс болып, бір адам қаза тапты. Қорғаныс министрлігінің баспасөз қызметінің мәлімдеуінше, оқиға 14 наурызда болған. Жарылыс салдарынан металл сынығын саралаушы қаза болды. «Қабылдау пункті иесінің айтуынша, 13 наурызда кешке белгісіз үш адам (қазіргі уақытта ұсталған) металл сынықтарын алып келгені анықталды, металл арасында жарылмаған оқ-дәрілер болған. Оқиға дерегі бойынша тексеру жүргізіліп, барлық жағдай анықталып жатыр. Металл сынықтарын әкелгендер ұсталды», – деді Қорғаныс министрлігі. Бұл снарядтар «Қазақстан» жаттығу полигонынан заңсыз алынған болуы мүмкін. Онда жылына бес мыңға жуық зымыран атылады. Әр оқу кезеңінен кейін (сәуір-мамыр және қазан-қараша айларында) инженер-сапер тобының құрамы полигонды жарылмаған оқ-дәрілерден тазалап шығады. Дегенмен жеке фрагменттер басқа жерге түсуі мүмкін.– Қабылданған шараларға, тыйымдар мен белгілерге қарамастан, жекелеген «металл сынықтарын жинаушылар» тыйым салынған аумаққа заңсыз кіріп, оқ-дәрілер жинайды. Өз кезегінде, жинау пункттері әскери полиция органдары тарапынан жүргізіліп жатқан түсіндірме жұмыстарына қарамастан, оларды заңсыз алады, – дейді ведомство өкілдері.Министрлік бірнеше рет тұрғындардың өмірі мен денсаулығына зиян келтіретін (бүлдіретін) металл сынықтарын, өзге де әскери және басқа заттарды қабылдауға тыйым салатын заңнамаға өзгертулер енгізгенін атап өтті. Қазіргі уақытта қызметтің осы түрін лицензиялау бастамасы бойынша мүдделі мемлекеттік органдармен келіссөздер жүргізіліп жатыр, бүгінде ол әлі реттелмегені белгілі болды. Сырдың суы тобығынан келмейтін ұрылар мен металл сынығын қабылдаушылар айылын жияр емес. Оларды төтенше жағдай да сабасына түсірер түрі көрінбейді. Заң бар, оны орындау да бар екенін білсек-ші!
Әдебиет БЕЛГІБАЙҰЛЫ