ӨҢІРЛЕР БОЙЫНША ШЕКТІ БАҒА ҚАНДАЙ?
Сонымен жергілікті әкімдіктер жіберген есеп бойынша жауапты министрліктердің әр өңірге қолайлы баға бекіткені белгілі болды. Демек, әр облыстағы азық-түлік қоры мен сатып алу мүмкіндігі, тұтыну нарығының көлемі тағы басқа критерийлер бойынша шекті баға ұсынылуда. Айта кетейік, әлеуметтік маңызы бар тоғыз түрлі азық бойынша барлық баға килограмға негізделген, ал жұмыртқаның шекті құны – 10 дана үшін деп есептелген. Мысалы, Нұр-Сұлтанда І сұрыпты ұннан дайындалған 1 келі нанның бағасы 150 теңгеден аспауы тиіс болса, Алматы мен Шымкентте 146 теңге деп бекітіліп отыр. Ең қымбат шекті құн – Маңғыстау мен Атырау облыстарында (164 теңге) болса, арзаны – Жамбыл облысы (138 теңге). Бұл тұрғыда бір келі нанның бағасы Ақтөбе облысында – 147 теңге деп көрсетілсе, Ақмола және Батыс Қазақстанда – 160, Қызылорда облысында – 139, ШҚО-да – 150, Павлодарда – 161, Алматы облысында – 144, Түркістан облысында 148 теңге. Ал Қарағанды облысы бойынша шекті баға елді мекендердің сұранысына қарай 142-160 теңге аралығында деп белгіленген.
Әйтсе де, бір бөлке нанның барлығы бірдей 1 келі тартпайды, 550 грамнан аспауы да мүмкін. Сол себепті өнімнің салмағы бойынша да есеп бекітілген. Ол бойынша Нұр-Сұлтанда бір бөлке нан 82,5 теңгеден аспауы тиіс болса, Алматы мен Шымкентте шекті баға – 80,3 теңге.
Бұйрыққа сәйкес сиыр етінің келісі елордада 2 113 теңгеден, Алматыда – 2 169 теңгеден, Шымкентте 1 904 теңгеден аспауы керек. Аталған қалалардағы базарлар мен дүкендерде жұмыртқа (10 дана) құны – 351, 367 және 305 теңге деп бекітілген.
БАҒА ҚАЛАЙ БАҚЫЛАНАДЫ?
Иә, бағаның қымбаттап кетпеуіне жергілікті әкімдер жауапты. Әсіресе, Үкімет бекіткен жоғарыдағы тоғыз тауардың құнын қолдан өсірген дүкендер мен сауда иелеріне айыппұл салынады. Оның көлемі 265 100 теңгеден 530 200 теңге аралығында. Оған қоса, ел тұрғындары да төтенше жағдай кезінде күнделікті ішіп-жеуге арналған отандық өнімді қадағалай алады. Ол үшін арнайы www.dosmart.kz веб-платформасы дайындалды. Яғни, азаматтардың аталған сайтқа кіріп, арыз-шағым қалдыруына мүмкіндік жасалған. Бағаны себепсіз көтерген сауда нүктесінің атын, мекенжайын және сатып алушы ретінде телефон нөміріңізді көрсетсеңіз болғаны, жауапты мекемелер сол бойынша жұмыс істейді. Айтқандай, платформа азық-түліктің тоғыз түрінен бөлек, барлық әлеуметтік маңызы бар 19 түріне бағаның негізсіз көтерілуін онлайн бақылауға мүмкіндік береді. Оған картоп, сәбіз, қант, тауық еті, айран және тағы басқа өнімдер кіреді. Сондықтан азық бағасын тұрақтандыруға арналған жүйенің дұрыс жұмыс істеуі тұтынушының белсенділігіне де байланысты. Мақсұт БАҚТЫБАЕВ, Қазақстан Ет одағының басшысы: – Еліміздегі әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына мал шаруашылығы өнімдері де кіреді. Яғни, халықтың күнделікті ішіп-жеуіне қажетті тағам өндірісінде ет пен сүт өнімдерінің, жұмыртқаның маңызы жоғары. Сондықтан бағаны тұрақтандырудың бір жолы – өнімді алдын ала (форвардтық) сатып алу, өндірушіге тікелей қаражат беру арқылы ықпал ету. Екіншіден, барлық азық-түлік тауарларының 25%-ы супермаркеттерде, 25%-ы үй маңындағы дүкендерде, 50%-ы базарларда сатылатыны белгілі. Демек, бағаны реттеу үшін базардағы сауда жолдарымен жұмыс істеу қажет. Өйткені көбінесе дистрибьюторлар дефицит жасап, бағаны қолдан өсіреді. Ол үшін баламалы сату жолдары (нарықтың 25%-нан кем емес) болу керек – фермерлік базарлар, жәрмеңкелер, павильондар. Фермерлер өз тарапынан тек жалдау құны мен тікелей шығынды өтейді. Мұндай пилоттық жоба қазір Нұр-Сұлтан қаласында жұмысын бастады. Енді осыны барлық облыс орталығы мен тұрғын саны көп қалаларға енгізген жөн. Бұл бір жағынан халыққа қажетті өнім бағасын арзандатады және отандық өндірушілер өнім көлемін ұлғайтып, импортқа тәуелділіктен құтқарады.
Бауыржан БАЗАР