«Жеткізіп беру» құтқарды
Карантин кезінде республика қалаларындағы тұрғындардың көбі тағам түрлерін такси арқылы алдыртып жатыр. Қазақстанда «Яндекс.Такси» желісінде «Яндекс.Еда» сервисі бар. Қазір бұл сервистің дәурені жүріп тұр деуге болады. Бұған дәлел – карантин басталған соң аталған платформаға қосылғысы келетін мейрамханалардың саны артқан. Кафелер мен дәмханалар табысы төмендеген соң қолайлы жаңа сатылымның түрін іздей бастағаннан соң осы платформаға жүгінуге мәжбүр. Наурыз айының соңында Нұр-Сұлтан мен Алматы қаласында «Яндекс.Еда» платформасына қосылғысы келетін мейрамханалардың саны 4 есеге өскен екен. Осы жағдайдан кейін «Яндекс. Такси» компаниясы жеткізу қызметі үшін курьер жұмысшыларды көбірек тартуға дайын екенін хабарлаған болатын. Елдегі жұмыссыз қалған даяшыларды жұмыспен қамтуға бұл да бір көмек болғаны анық. Өз кезегінде мейрамханалар да қамсыз қалмады. Түрлі платформалардың көмегіне жүгінбей-ақ жеткізу қызметін өздері атқара бастады. Ол үшін әлеуметтік желінің пайдасы көп тиді. Желіге кіре қалсаңыз мейрамханалардың жарнамасынан көз сүрінеді. Көбі жеткізу қызметі үшін ақы сұрамайды. Бұрынғымен салыстырғанда тағам бағасы да сәл төмендеген. Яғни, карантин жағдайы кәсіпкерлерді барынша мүмкіндікті пайдаланып, тұтынушылардың сұранысын қанағаттандыруға үйретті деп айтсақ артық емес. Осы тұста мейрамхана иелерінен жұмыс режимі жайлы сұраған едік. – Қазір мейрамханамыз жабық. Кофе дайындау мен пабтың жұмысын тоқтаттық. Бірақ фастфуд өнімдерін тапсырыс арқылы өзіміз жеткізіп береміз. Тапсырыс беру үшін ешқандай платформаның қажеті жоқ, әлеуметтік желідегі парақшамыз арқылы тағам түрін таңдап, қоңырау шалса болғаны. Қызметкерлердің ешбірін жұмыстан шығармадық, алайда 70 пайызын еңбек демалысына жіберуге мәжбүр болдық. Карантин кезіндегі жұмыс кестесіне төселіп қалдық, сол себепті табысымыз ортайған жоқ. Ал карантиннен кейінгі шаққа жоспар әзірлемедік, бұрынғы жұмыс режиміне қайта оралатын шығармыз, – дейді Papa Sergio мейрамханасының иесі, кәсіпкер Барлыбай Сержан. – Қазір карантин болған соң тойхана жұмысын түгел тоқтатты. Барлық қызметкер қысқарды. Төтенше жағдай енгізілмей тұрған кезде айына 7-8 той өткізетінбіз. Әр тойға адам басына 8 мың теңгеден. Орташа есеппен бір тойдан мейрамхана басшылығы даяшы мен өзге де шығындардан бөлек 2 млн теңге табыс табатын. Одан бөлек, ұжымдық отырыстар мен шағын туған күн мерекелері тағы бар. Онда адам басына 15 мың. Қазір мейрамхана басшылығы миллиондаған табысының бәрінен қағылып отыр, – дейді «Сахил» тойханасының әкімшісі болып жұмыс істеген Рақымбек Ерікұлы.
Карантин басталмай тұрып көшеде төртбұрышты сары дорба асынған адамдарды көп көретінбіз. Бұл Glovo тағам жеткізу платформасының қызметкерлері еді. Платформа қазіргі кезде күнделікті 9.00-22.00 уақыт аралығында тапсырыс қабылдап, мейрамхана мәзіріндегі қалаған тағамыңызды жеткізіп береді. Дегенмен бұл платформаға қосылғысы келетін мейрамханалар «Яндекс.Еда» платформасына қарағанда аз сыңайлы. Жеткізіп беруші қызметкердің сөзінен аңғарғанымыз осы болды.
– Карантин басталмай тұрып күніне оннан астам тапсырыс берушіге тамақ жеткізетінмін. Алғашында карантин жайлы хабарланып жатқанда тапсырыс көбейді. Бірақ қазір көшеде жүруге шектеу бар. Сол себепті көлігі бар адамдарға ғана тапсырыс жеткізу оңайырақ. Оның үстіне, қазір мейрамханалар біз секілді мекемелердің қызметін пайдаланбай-ақ өздері жеткізіп беретін болған. Бүгінгі күні осы себептерден тапсырыс көп түсіп жатқан жоқ, – деді Жасұлан Әбдіғалымов.
Індет кедергі емес, заң кедергі
Кейбір мейрамхана иелеріне карантин де кедергі болмады. Әңгіме заң бұзған кәсіпкерлер жайында. Төтенше жағдай талабын бұзған мейрамханалар азаяр емес. Еліміздің кез келген өңірінде анықталып жатыр. Тойдан түсетін қыруар табыс адам саулығынан да бағалы дерсіз. Оларға Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 476-бабы, 6-тармағына сәйкес 10 тәулікке қамауға алып, айыппұл салу қарастырылған. Шағын кафе иелерінен де айла асып жатқан жоқ. Терезесін қараңғылап, есігін іштен іліп келушілерге қызмет көрсеткен дәмханалар да бар. Осы секілді мейрамхана иелерінің кесірінен сәуір айына дейін бір ғана Нұр-Сұлтан қаласында төтенше жағдай ережесін бұзған 113 адам анықталған екен.Әлемдегі жағдай қандай?
Пандемия жағдайында әлем елдерінің түгелі дерлік біз атап отырған мейрамханалар мен кафелерге тыйым салды. Дегенмен дүниежүзі тұрғындарын үйден шықпауға шақырып жатқан тұста Швеция мұндай қадамға асыға қоймады. Қазіргі кезде мұнда дәмханалардың басым бөлігі жұмысын тоқтата қойған жоқ. Бұл елде азаматтарды үйден жұмыс істеп, мүмкіндігінше оқшаулануға үндеу жарияланған. 27 наурызда Швеция билігі 50 адамнан асатын қоғамдық шараларға тыйым салды. Алайда бұл шектеу мейрамханаларға кедергі келтіре қоймасы анық. 10 млн-нан астам халқы бар Швецияда қазір 8,5 мыңнан астам адам коронавирусқа шалдыққан. Билік шектеулерді енді ғана қатаңдатуға көшіп жатыр. Әуелде көптеген ел Швеция секілді саясат ұстанғысы келгенімен, індетке шалдыққандар көбейген соң мейрамханаларға тыйым салған болатын.Түйін: Елдегі төтенше жағдай кезінде мейрамханалардың тыныс-тіршілігі жайлы азды-көпті баяндадық. Кафелердің жабылуы бірінші кезекте қоғамның саулығы үшін қажет болса, екінші кезекте кәсіпкерлердің қолына тұсау болғаны анық. Алайда адам саулығы бірінші орында екені анық.
Мадияр ТӨЛЕУ