Карантиннен құтылар күн таяу ма?
Қытай атышулы Ухань қаласындағы карантинді жойғанда барша адамзат үшін жеңіс күні жақын қалды деген берік үміт пайда болғандай еді. Әйткенмен, өзге елдерде шектеу шараларын жою туралы сөз қозғау ерте. Мысалы, Испанияда бір айға енгізілген карантин аяқталуға жақындады. Алайда 26 сәуірде де ресми шектеулер жойылмайтын түрі бар. Сарапшылар испан елінде тек мамыр айында ғана эпидемиямен күресте ілгерілеу болуы мүмкін деп отыр. Әзірге коронавирустан көз жұмғандар саны жөнінен Испания әлемде Италиядан кейінгі екінші орында тұр. Мемлекетте қозғалыс барынша азайтылды: азық-түлік, дәрі-дәрмек сатып алуға, қарт ата-анаға күтім жасап және итті серуендету үшін ғана сыртқа шығуға рұқсат. Басқа тірлікпен көшеде сенделгендерді полиция аяусыз жазалауда: жарты миллиондай адамға айыппұл салынған, бұл ауырғандар санынан үш еседей көп. Кәсіпорындар жұмысының тоқтауы кесірінен Испанияда жұмыссыздар армиясы 3,5 миллионға жеткен. Испандықтардың жігерінің жаситын жөні бар. Испания тұрғындарының адамзаттың жалпы санындағы үлесі 0,6%-ды, ал эпидемиядан қаза болғандар санындағы үлесі 18%-ды құрайды. Оның үстіне, бұл ел дертке ұшыраған медицина қызметкерлері саны жөнінен дүниежүзінде бірінші орында: шамамен 20 мың ақ халатты абзал жан кесел жұқтырыпты. Испан ауруханаларында қорғаныш құралдары – респиратор, халат, санитарлық жабдық жетіспейді. Сарапшылардың байламынша, егер КВИ пандемиясын соғысқа теңесек, испан генералдары солдаттарды жауға қарсы қарусыз, каскасыз жіберген. Негізі, бүкіл планета көлемінде пандемия тойтарылмай, ешбір ел шектеу шараларынан бас тарта алмаса керек. Мысалы, Вашингтондағы Ақ үйде өткен брифингте коронавируспен күрес жөніндегі президенттік жұмыс тобы статистикалық модельді таныстырды: оған сәйкес, егер америкалықтар бір ай бойы каратин шараларын мүлтіксіз сақтамаса, маусым айының ортасына қарай АҚШ-та 100 мыңнан 240 мың адамға дейін көз жұмуы ықтимал. Президент Дональд Трамп елде 13 наурызда төтенше жағдай жариялады. Дегенмен бүкіл мемлекет көлемінде карантин енгізуден бас тартып, бұл құқықты әр штаттың құзырына қалдырды. Салдарынан, штаттардың бір бөлігі Қазақстандағыдай көшеге аса қажеттіліксіз шығуға тәулік бойғы шектеу қойса, қалған штаттар коменданттық сағатпен шектелген: яғни, таңнан кешке дейін сыртқа шығуға болады. Президенттік топ америкалықтарға үйлерінде оқшаулануға кеңес берді. Бұл ұсынымның заңды күші болмағандықтан, шектелгісі келмейтіндер оны құлағына да ілмейді. Сондықтан CNN бүкіл әлем жазылса да, Америка SARS-CoV-2 вирусын әрі қарай тарататын жаңа ошаққа айналуы ықтимал дейді. Бірқатар сарапшы Трамптың тірлігін ұлы депрессия кезіндегі президент Герберт Гувер саясатымен салыстырады: республикалық партия атынан сайланған президент өткен ғасырдың 30-жылдары федералдық деңгейде дағдарысқа қарсы шаралар енгізудің қажеті жоқ деп табандаумен болған. Нәтижесінде, алып елді жайрата жаздады.Үндістанның қаталдығы неге әлемді сүйсінтті?
Жаһандағы интернет пайдаланушылар Үндістандағы шараларға сүйсінуде: 1,3 миллиард адам тұратын елде 6 мың 771 адам ғана КВИ жұқтырды. Бұл мысалы, осыдан он еседей аз халқы бар Ресейдегіден екі есеге, 5 мыңға аз. Ғаламтор үнді полицейлерінің карантин режимін бұзғандарды үйлеріне дүрелеп, таяқпен қуып тығатыны туралы видеороликтерге толып кетті. Қатал тәртіп сақшылары тіпті қозғалысына рұқсат етілген журналистерді де аямайтындарын байқатты. Үндістан көшбасшысы – премьер-министр Нарендра Моди 24 наурызда барлық штатта қатаң шектеу енгізді. Үнді үкіметі жұртшылық алдында әрбір үндінің өмірін сақтауға уәде берген. Азиялық елдегі қаталдық өзін-өзі ақтады: халқы тығыз ел пандемияның кең жайлауына жол берсе, оның кесапаты барша әлемге тарамақ. Онсыз да қайыршысы басым Үндістан тұрғындары аман қалу үшін өзге елдерге жаппай босып, азық-түлік тапшылығы туындап, қылмыс өршуі мүмкін. Үндістан қаржы министрлігі үйлерінде оқшауланатын осал топтарға тамақ жеткізу үшін 22,5 млрд доллар бөлді. Бұл тұрмысы күнкөріс шегінен төмен 300 миллион адамға қанша күнге жетері белгісіз. Сонымен бірге саясаткерлер демократияға үйренген үнділердің үйде көп отыруға шыдамы жетпейтініне алаңдайды. Мысалы, Н.Моди дәрігерлердің ерлігіне тәнті болып, халықты кешкі сағат 5-те медицина мамандарына бір мезгілде қошемет көрсетіп қол соғуды сұрады: белгіленген уақытта барлық көше тұрғындары қол шапалақтап, мәз-мейрам болған. Осы орайда, еш карантин енгізбей күресіп жатқан Швецияның тәжірибесі қызықты. КВИ тізімінде Үндістанның алдында орналасқан осы мемлекетте инфекцияны жұқтыру оқиғалары біршама кеміпті. Нәтижесінде, оны Ресей, Израиль «басып озды». Сарапшылар ауқатты швед мемлекетінде азаматтар еш карантинсіз-ақ өз бетінше оқшауланып алғанын айтады. Кейінгі онжылдықтарда матриархат дәуірлеген Швецияда үлкен отбасылар тым аз. Жалғызбастылар басым. Адамдар бір-бірімен араласпайды. Скандинавияның өзге елдері де осы себепті індетпен табысты күресіп жатыр. Әрине, қонақжай қазақ халқына бұл үлгі бола алмас. Алайда бүгінде оқшауланудың маңызы зор. Өйткені ұрпақтар сабақтастығы тығыз, немерелері мен ата-әжесінің әр жексенбіде дастарқан басында кездесуі дәстүрінен көпке дейін бас тартпаған Испания мен Италия «саяқтарды» сүйетін вирустан қатты зардап шекті, қариялар қатары селдіреді. Бүгінде абзал ақсақалдар мен ақ жаулықты әжелерге жас ұрпақтың қамқорлығы – алыстан араласу, қашықтан көмек көрсету болмақ.Айхан ШӘРІП