ҰҚШҰ емес, ЕҚЫҰ аралассын!
Жақында Сыртқы істер вице-министрі Ержан Ашықбаев журналистерге сұхбат бере отырып, Беларусь еліндегі жағдайға байланысты: «Қазақстан ұлттық мүдделеріне сәйкес келетін шешім ғана қабылдайды», – деп мәлімдеді. Яғни, әзірге еліміз бұл мәселеде уақытша үзіліс алып, жағдайды сырттай бақылап отырмақ. Ал Лукашенконың бұл ұсынысын Еуроодақ елдері сыни қабылдады. Тіпті, еуропалық елдердің басшылары Александр Лукашенконың олармен сөйлесуден бас тартып отырғанын, сол себептен Ресей президенті Владимир Путинмен сөйлесуге тура келгенін жеткізіп отыр. Германия канцлері Ангела Меркель Владимир Путинмен телефон арқылы сөйлесіп: «Еуроодақ басшыларының позициясы анық: Беларусь халқы өз тағдырын өзі шешуі керек. Билік пен оппозиция арасында диалог болуы керек, мәселен мұны ЕҚЫҰ-ның аясында неге жүзеге асырмасқа?!», – деп мәлімдеді. Франция президенті Эммануэль Макрон да Путинмен хабарласқан еді. Еуроодақ басшылары мен АҚШ президенттігіне үміткер Джо Байден Ресейді Беларусьтің ішкі ісіне араласудан бас тартуын талап етсе, Лукашенко Путин арқылы Батыс елдерінің басшыларына тура сондай сәлемдеме жолдапты. «Кремльдің ішкі мәселеге араласу» сөзін қалай түсінетінін Ресей президентінің баспасөз хатшысы Песков былай жеткізген: «Біз ең алдымен диалог Беларусь елінің өз ішінде жүзеге асуы керек деп ойлаймыз. Егер шет мемлекеттері, оның ішінде Ресей де оппозициямен диалог құрса, бұл нағыз елдің ішкі мәселесіне араласу болар еді». Әзірге Брюсселдің әрекеттері анық. Еуроодақ басшылары Минскідегі жағдайды талқылай отырып, сайлау ережелерін бұзған және халыққа қарсы күш көрсеткен Беларусь шенеуніктері мен күштік құрылым өкілдеріне қарсы санкциялар қабылдап үлгерді. Санкцияға түскен шенділердің тізімі жақын арада жариялануы керек. Егер Кремль Беларусь оппозициясы өкілдерімен кездесіп, диалог құрудан бас тартса, Еуроодақтағы Беларусь елінің көршілері Лукашенконың қарсыластарымен кездесіп, қолдау білдіріп жатыр. Елден аластатылған оппозиция көшбасшысы Светлана Тихановскаяны Литваның премьер-министрі қабылдаған. Ал Валерий Цепкало Польшаның СІМ басшысы және сенат спикерімен кездескен. ВВС мәліметіне сенсек, Кремль бұл кездесулерді беларусь елінің ішкі мәселесіне тікелей және жанама араласу деп бағалап отыр.Ұйымның араласуына негіз жоқ
– Ұжымдық қауіпсіздік шарт туралы ұйымның өз Жарғысы бар, оған сәйкес, егер сырттан әскери қауіп төнсе, онда ҰҚШҰ-ға мүше елге әскери көмек ретінде қолдау көрсетілетіні айтылған. Егер сырттан қауіп төнбесе, онда ешқандай да түрлі түсті революциялар, билік пен оппозицияның қақтығысы бұл міндеттеменің ішіне кірмейді. Бұл жерде ойланудың да қажеті жоқ. Мәселен, Қырғыз Республикасы, Арменияда түрлі түсті революциялар болғанда бұл елдердің бұрынғы басшыларының ешқайсысы да ҰҚШҰ-дан әскер кіргізіп, билікті құтқаруды сұраған жоқ. Сондықтан егер Беларусь аумағына НАТО әскері немесе басқа заңсыз әскери құрылым баса көктеп кірсе, онда Лукашенконың одақтас елдерден көмек сұрауының негізі болар еді. Ал елдің ішіндегі оппозициямен болып жатқан жағдай мүлдем бөлек. Әрине, сепаратизм, территориялық тұтастық пен саяси экстремизм мәселесі туындаса, басқа жағдай. Ал қазіргі әңгіме – билік пен оппозицияның қақтығысы! Бұл ҰҚШҰ-ның араласуына негіз емес. Ал Ресей–Беларусь жағдайына келсек, одақтас мемлекет аясында екіжақты келісімшарты бар. Шынын айтсам, бұл мәселенің қалай реттелетінін білмеймін, бірақ Ресейдің де бұл жағдайға араласуына терең саяси себеп жоқ. Қазақстан «жағдайды зерттеу керек» деп үзіліс алды. Меніңше, жағдай ұғынықты. Бұл Шарт ұйымы араласатынын жағдай еместігін жариялау керек. Екінші жағынан, түптеп келгенде, бұл Сыртқы істер министрлігінің мәселесі емес, бұл Қазақстанның ҰҚШҰ-дағы мүшелігімен айналысатын Қауіпсіздік кеңесі хатшыларының мәселесі ғой.Әскери қолдау көрсетуге болмайды
– Бұл – тәуелсіз елдің ішкі саясаты. Бұл жерде Александр Лукашенконың ҰҚШҰ-ға мүше елдер басшыларынан көмек сұрауы дұрыс емес. Себебі қазір беларусь халқы өз таңдауын жасап жатыр. Ұжымдық қауіпсіздік шарт ұйымының әскерін өз халқын басу үшін пайдалану – адамзатқа қарсы қастандық. Сондықтан оған қолдау көрсетуге болмайды. Екіншіден, бірқатар ел сайлаудың қорытындысы жарияланғаннан кейін бірден құттықтаулар жолдай бастады. Ал бұл кезде халық көшеде жүр... Бұл қисынға келмейді. Сондықтан әр нәрсенің ақырын күткен абзал. Беларусь елінде әлі өзгерістер болады. Әскер кіргізу халықаралық заң талаптарына қайшы. Егер халықаралық ұйымдар, мәселен БҰҰ шешімімен халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін кіргізетін болса, бөлек әңгіме. Бұл жерде жергілікті билік, шенеуніктерден елді қорғау үшін емес, тек қарапайым халықтың жағдайын жасау үшін БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі шешімімен әскер кіргізуге рұқсат. Жоғарыда айтқанымдай, «ҰҚШҰ әскерін кіргізіңіздер» деп сұраудың өзі халықаралық заң талаптарына сәйкес келмейді. Ал Польшада дайындық жүргізіп жүрген НАТО әскеріне келсек, бұл әскери ұйымның тек бұл елде емес, Балтық жағалауы елдерінде де базалары бар. Олар жоспарлы түрде әскери дайындықтар жүргізіп тұрады. Сол себептен қазір Беларусь елінде де әскери дайындық өткізу жоспарланып жатыр. Яғни, қазір беларусь халқының талаптарын орындау емес, әлі де болса билікті күшпен ұстап қалудың бар тетіктері қарастырылып жатқанға ұқсайды. Түптеп келгенде, Беларусь елін Ресей қолдаса, Польша, Украинаны АҚШ қолдайды. Яғни, бұл жерде Ресей, АҚШ сияқты алпауыт елдердің текетіресі де болуы мүмкін. Ал Беларусь Польша шахмат тақтасындағы алып мемлекеттердің кішкентай сарбазы ғана.Кәмшат ТАСБОЛАТ