Қандай істі қолға алсаң да, оның өрге басуы алдымен өзіңе байланысты. Жолын тапсаң, кез келген жұмысты жандандыруға болады. Ол үшін тынымсыз тірлік ету керек. Қазақтың жанына жақын мал шаруашылығымен, соның ішінде сиыр бағумен айналысатын кәсіпкер Дәулет Жүнісовтің өмірлік қағидасы осындай. Ол ата кәсіпті жандандыру үшін шетелде жұмыс істеуден бас тартқан. Осылайша, ауылда отырып-ақ кәсібінің нәсібін көрген кәсіпкермен сұхбаттасқан едік.
– Қазір қоғамда «кәсіп ашу, оны ары қарай жүргізу қиын. Ол бәрінің қолынан келе бермейді» деген пікір бар. Сіз бизнесіңізді қалай бастадыңыз?
– Анамның шағын дүкені болды. Кішкентайымнан соны көріп өскендіктен болар, кәсіп ашуға ерекше қызықтым. Анамның ісін ары қарай жалғастырып кеттім. Бизнесімді дүкен, дәмхана ашудан бастадым. Негізі тау-кен мамандығы бойынша білім алғанмын. Алайда оқуымды аяқтай алмадым. 1998 жылдан бері жеке кәсіппен айналысып келемін.
– Білуімізше, Канадада жұмыс істеуден бас тартып, ауылда қалыпсыз. Екінің біріне беріле бермейтін мұндай ұсынысты неге қабыл алмадыңыз?
– Құрылыс компаниям болды. 7 жыл жұмыс істегесін, оны сатып жіберіп, Қарағандыға келдім. Осы жақта зауытта жоба жетекшісі болып қызмет атқардым. Өнімдерін әлемдік нарыққа шығаратын Канада зауытымен келісімшарт бойынша жұмыс істедік. Бірде олардың қызметкерлері бізге келіп, әкелген құрал-жабдықтарын орналастыра алмады. Сол кезде мәселені шешуге көмектескен едім. Олар сол жерде мені Канадаға бірге жұмыс істеуге шақырды. Ағылшын тілін үйреніп жүрген болатынмын. Басында кетем деген ой болғанын жасырмаймын. Ауылда өстім. Өзіміздің еккен бағымыз, басқа да шағын кәсібіміз болды. Бірақ ол тек отбасыма арналған еді. Несие алған болатынмын. Мал сатып, несиемді жауып, Канадаға кетемін деп дайындалып жүргенмін. Несиені төлеуге әйелімді ертіп барған едім. Сыртта тұрдым, әйелім төлеп шықты да: «Сыбаға» деген бағдарлама шығыпты, іштегі кісілер сенімен сөйлескісі келіп жатыр, бар» деп қоймады. Филиал директорымен жақсылап сөйлестік, бағдарлама туралы жан-жақты түсіндірді. Осылайша, екеуміздің әңгімеміз патриотизмге ұласты. «Кетпеңіз, алдымен еліміздегі өндірісті дамытуымыз керек» деді. Өзім жеті баланың әкесімін. Әйелім де: «Балаларыңа не үйретесің бұл әрекетіңмен? Елде қалғаның дұрыс» деп жатыр. Сонымен, ойласа келе, ұсыныстан бас тарттым.
– Сиырдың герефорд тұқымын бағады екенсіз. Оның қандай ерекшелігі бар?
– Сиырдың бұл тұқымы біздің табиғатымызға бейімделе алады. Еті де мөлдір. Әлемдік нарық та осыны талап ететіні белгілі.
120 бас герефорд сиырын Ресейден алып келдім. Енді тағы бірнеше қой әкеліп, шаруашылығымды кеңейтуді жоспарлап жатырмын.
– Қазір неше адамды жұмыспен қамтып отырсыз? Жұмысшыларыңызға қандай талап қоясыз?
– Шаруашылығымда 12 жұмысшы еңбек етеді. Жұмыс таңғы 6-да басталып, сағат 22.00-де аяқталады. 150 мыңға дейін еңбекақы төлеймін. Ынталандыру үшін жақсы жұмыс істегендерге сыйақы ретінде мал беріп тұрамын.
– Бұдан бөлек, тағы қандай кәсіп ашқыңыз келеді?
– «Сыбаға» бағдарламасымен несие алып, сүт фермасын ашуды қолға алып жатырмын. Ол үшін қарағандылық фирмамен келісімшарт жасалуда. Өнім алдымен отандық нарыққа шығады. Ісіміз ойдағыдай болып жатса, сүт өңдейтін зауыт салу да жоспарда бар. Сүт пен етті ішкі нарықтан кейін экспортқа шығармақпын. Өйткені сырттағы баға басқа болады.
– Шаруалардың субсидияға қол жеткізе алмай жүретінін жиі естиміз. Осы тұрғыда тағы қандай қиындықтар кездесіп жатады?
– Ауыл шаруашылығы министрлігі түрлі бағдарламалар жасап, саланы дамытуға күш салып жатыр. Алайда жергілікті атқарушы органдар оны бізге өз деңгейінде жеткізіп жатқан жоқ. Шахтерлар, тағы басқалар мәселе көтерсе, шешіліп жатады. Ал біздікін естімейді, көмектескісі келмейді. Кейде ұрысуға тура келеді. Заңды көрсетесің, талап етесің. Бір сөзбен айтқанда, әкімдіктердің, жергілікті атқарушы органдардың жұмысына көңіл толмайды.
Сосын өзіңіз айтқандай, субсидия мәселесі де бар. Уақытында берілмейді. Мысалы, шөп шабатын кезде алатын субсидия жұмыс біткен кезде қолға бір-ақ тиеді.
– Шет елдерде жастардың басым бөлігі жеке кәсіппен айналысады. Соңғы уақытта бізде де бұл мәселе қарқын алып келеді. Мектепте, жоғары оқу орындарында кәсіпкерлікке үйрететін пән енгізілмек. Бұған қандай пікір айтасыз?
– Әрине, қолдаймын. Мұндай жұмыстарды баяғыда бастау керек еді. Әлемдік озық үлгілерді алып, алға жылжуымыз қажет. Бізде барлық мүмкіндік бар, адамдар тек жалқаулықты жеңу керек. Мәселен, Ресей үлкен мемлекет болса да, мал жаятын жер жетпейді. Жалпы, көп елде осындай проблема бар. Ал біз қолда бар мүмкіндікті пайдалануымыз керек. Маңдымайтын айлыққа қарауыл болып жұмыс істеп жүрген жастарды түсінбеймін. Жастық жігерін өз-өзін дамытуға, пайдалы дүниелерге, еңбекке жұмсаса дейсің.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан Эльмира ЖАҚСЫБАЙҚЫЗЫ