2019 жылғы сәуірде жапон елі жаңа заманға аяқ басты: 1989 жылдың 8 қаңтарынан бері созылған «Хэйсэй» (бейбітшілікке қол жеткізу) дәуірі аяқталып, енді «Рэйв» (үйлесім немесе гүлденген әлем) дәуірі келді. Әдетте, жапондарда жылнама императордың өмірден өтуімен бірге ауысатын. Алайда бұл жолы 200 жылдан бері болмаған сирек әрі таңғажайып жағдай қалыптасты: Жапония жаңа дәуірді қос бірдей императормен қарсы алды: «Күншығыс елінің» символына айналған 85 жастағы монарх Акихито тақтан бас тартты. Ұқсас оқиға сонау 1817 жылы император Кокаку ел тізгінін көзі тірісінде ұлына табыстағанда болыпты. Қазіргі кезде 59 жастағы Нарухито Жапония императоры болып есептеледі. Ол билеуші саналғанымен, шынында ешқандай саяси өкілеті жоқ. Император бүгінде сән-салтанат функцияларын ғана орындайды. Ол – мемлекет пен халық бірлігінің символы.
Іс жүзінде мемлекетті премьер-министр басқарады. 2012 жылы билеуші күш – Либералды-демократиялық партия басшылығына С.Абэ келді де, сайлауда жеңіске жетті. Ол Үкімет басшысы лауазымын 8 жыл атқарды, сөйтіп рекорд орнатты. Оның ЛДП жетекшісі ретіндегі лауазымдық мерзімі тек 2021 жылдың күзінде аяқталатын. Бірақ күрт нашарлаған денсаулығы Абэні ерте отставкаға кетуге мәжбүр етті.
Жалпы, ол дертіне байланысты екінші рет билікпен қош айтысты. ХХІ ғасыр басында С.Абэ көшбасшы партияның басшылығында болған: 52 жастағы саясаткер 2006 жылдың қыркүйегінен 2007 жылдың қыркүйегіне дейін Үкіметті басқарды. Нәтижесінде, Жапония тарихындағы ең жас премьер атанды.
Mainichi басылымының мәліметінше, Синдзо Абэнің жай-күйі созылмалы сырқаты – ойық жаралы колит кесірінен нашарлап кетті. 65 жастағы премьер 2020 жылдың жазында бірнеше рет дәрігерлер көмегіне жүгінді. Салдарынан Абэ мемлекетте коронавирус індеті өршіп кеткеніне қарамастан, 50 күн бойы жұртшылық алдына шыға алмады, баспасөз мәслихаттарын өткізе алмады.
Енді Жапония жаңа премьер-министрді ұлықтауға әзірленуде. Оның элита емес, халықтың өз өкілі екені анықталды. Мысалы, С.Абэ – бірнеше көрнекті саясаткердің ұрпағы болса, ал 71 жастағы Ё.Суга – қарапайым фермерден саясат саңлағына дейін көтерілген адам.
Синдзо Абэ биліктен кететінін мәлімдегенде, күтпеген жерден оның жақтасы Ёсихидэ Суга үкімет басшысы міндетін өз мойнына алуға дайын екенін жариялады. Ізінше сөзден іске көшіп, Жапонияның билеуші партиясының ірі фракцияларының қолдауына ие болды.
Ёсихидэ Суга екі әпкесімен және інісімен бірге Жапонияның солтүстігіндегі ауылда туып-өскен. Оның ата-анасы балаларымен бірге құлпынай өсіріп сатумен айналысыпты. Әкесі үлкен ұлы Ёсихидэнің өз жолын қуып, аграрлық колледжде оқуын қалайды. Алайда бозбала астанада бағын сынауға аттанады. Сонда Токио картон зауытына жұмысқа тұрады. Екі жыл өте ол сол кездегі оқуы ең арзан Хосэй университетінің саясаттану бөліміне түседі. Оқудан қолы босай қалғанда, өзін-өзі асырау үшін Цукидзи балық базарында жұмыс істеген. Оқуын бітіргенде ғұмырын саясатқа арнауға ұйғарады.
Сондықтан Либералды-демократиялық партия депутатының хатшысы болып орналасады. Партиядағы елеусіз жұмыстарда 11 жыл қызмет атқарған Суга үлкен саясатта бағын сынап көруге бел буады. Осылайша, дауыс беру құқығы бар әрбір отбасының есігін қағып, өзі үшін өзі үгіт жүргізіп, 1987 жылы Токио жанындағы Йокогама шаһарының қалалық кеңесіне мүше болып сайланды. 1996 жылы ол Жапония парламентінің төменгі палатасының депутатына айналды. 9 жыл өткенде Ішкі істер министрінің орынбасары мәртебесінде Коидзуми үкіметінің құрамына енді.
Дзюнъитиро Коидзуми әлемге аты жайылған белді саясаткер-тін, ол көрші Қытай мен Оңтүстік Кореяға қатысты қатаң ұстаным ұстануымен, Ресейден Курилл аралдарын қайтаруды табанды талап етуімен, император тағына отыруға әйелдерге де құқық беруді ұсынуымен танымал. Коидзуми сол тұста үкіметтің бас хатшысы лауазымында жүрген Синдзо Абэні де билік шыңына ілгерілеткен тұлға.
Қолдаушысы мықты болған Ёсихидэ Суга министрлер кабинетінің құрамы жаңарғанда бірден екі министрлік портфелді иеленіп, Ішкі істер және поштаны жекешелендіру министрліктерінің басшылығына келді. Әйткенмен С.Абэ 2007 жылы өз еркімен отставкаға кеткен соң Ясуо Фукуда үкіметінде Сугаға орын табылмады, ол депутаттық креслосына қайта жайғасты. Партияішілік мансабына бар күш-жігерін шоғырландырған Суга Абэмен ынтымақтастығын күшейтті, 2012 жылы оны ЛДП президенті лауазымына кандидатурасын ұсынуға, қайтадан Жапония премьері атануға көндірген. Жеңіске жеткен Синдзо Абэ сенімді одақтасынан сырт айналмады, оны үкіметтің жаңа құрамына қосып, бас хатшы етіп тағайындады. Нәтижесінде, ол билік органдарындағы барлық ауыс-түйістің басы-қасында болды. Жаңа үміткерлер де соның алдынан өтіп, батасын алатын. Ақпарат құралдарымен жиі араласып, емін-еркін сөйлесетіндіктен оны журналистер жақсы көріп кетті. Солтүстік Корея ұрлап әкеткен жапон азаматтарын елге қайтару ісіне жетекшілік етіп, саяси бедел жинады.
Ақыры 2019 жылғы сәуірде жаңа император Нарухитоның жаңа дәуірін ресми жариялау Суга мырзаға сеніп тапсырылды. Ол қап-қара тушпен «үйлесім, гүлденген әлем» деген император ұраны жазылған тақтайшаны теле-фотокамералар алдында басынан жоғары көтерді. Бұл рәсім кейін әлеуметтік желіде әртүрлі «мемге» арқау болып, жұрт оны «Рэйв ағай» атап кетті. Оның жаңа премьер болатыны сол кезден жорамалданды. Ал 2019 жылдың аяғында Суганың АҚШ-қа сапарлап, Жапония үкіметі атынан вице-президент М.Пенспен және мемлекеттік хатшы М.Помпеомен кездесуі бұл болжамды бекемдей түсті.
Екі күн бұрын, 19 қыркүйекте Ёсихидэ Суга Жапонияның жаңа үкімет басшысы болып бекітілді. Оның кандидатурасын Парламент депутаттарының көпшілігі қолдады. Ол жаңа министрлер кабинетінің құрамын да қалыптастырып үлгерді. Оған Синдзо Абэ үкіметінен тек бірнеше министр ғана кіре алды. Сондай-ақ Суга үкіметінде жаңа лауазым – цифрландыру жөніндегі министр пайда болды.
Сарапшылардың айтуынша, тек Парламенттің дауыс беруімен сайланған Ёсихидэ Суга үкімет басында бір жыл отырады. 2021 жылдың қыркүйегінде, жоспарға сәйкес ЛДП-ның жаңа басшысын сайлау ұйымдастырылып, онда партияның барлық мүшелері өз таңдауын жасайды. Егер сонда жеңіске жетсе, Суга тарих төріне өрлеуін жалғастыра алады.
Айхан ШӘРІП
