19 қазан – құтқарушылар күні. Құтқарушылардың қоғамдық өмірде атқаратын рөлі зор. Халықтың бейбіт өмірін, тұрмыстағы, өндірістегі қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Апат айтып келмейді. Тосыннан болған апат кезінде азаматтарға ең бірінші болып көмекке жететін – төтенше жағдайлар қызметінің құтқарушылары. Біз осынау сала мамандарының кәсіби мерекесіне орай Шымкент қалалық төтенше жағдайлар департаментінің басшысы, азаматтық қорғау полковнигі Нұрболат Дербісовті әңгімеге тартқанбыз.
– Нұрболат Бекболатұлы, департаментке қарасты бірнеше құрылым бар екенін білеміз. Жалпы, бүгінгі күштік құрылымдарыңыз, техникалық жарақтандырылу жайына тоқталсаңыз...
– Иә, әр өңірдегі департаментте жедел құтқару жасағы, өрт сөндіру, апаттық медицина, судан құтқару секілді бірнеше құрылым бар. Бұл мамандықтың иесі болу кез келгеннің қолынан келе бермейді. Қазіргі таңда Шымкент қаласы Төтенше жағдайлар департаментінде 800-ден аса өрт сөндіруші мен құтқарушы қызмет етуде. Мұнда республика көлемінде бірегей жоғары оқу орны болып табылатын Көкшетау техникалық институтының түлектері және басқа да техникалық оқу орындарын бітірген мамандар жұмысқа қабылданады. Сондай-ақ қызмет барысында қызметкерлердің біліктілігін арттыру үшін мемлекеттік қызметшілерді дайындау орталығында, Ресей мен Беларусь елдерінің Азаматтық қорғау академияларында біліктілігін арттыру курстарында дайындықтан өтеді. Қалада 4 төтенше жағдайлар бөлімі, Өрт сөндіру авариялық құтқару қызметі, жедел-құтқару және мамандандырылған жасағы мен 9 өрт сөндіру бекеті бар.
Төтенше жағдайлар кезінде қалада «Апаттар медициналық орталығы» ММ, «Қазселденқорғау» ММ филиалдары да халыққа қызмет көрсетеді. Өздеріңізге белгілі, Шымкент қаласының аумағы кеңейтіліп, адам саны да көбейіп отыр. Осы бағытта өрт орын алған жағдайда тез арада әрекет жасау үшін Қаратау ауданының «Достық» шағынауданында республикалық бюджет есебінен жаңа өрт сөндіру депосы ашылған. Ал «Оңтүстік» экономикалық аймағында орналасқан ғимарат жаңа өрт сөндіру депосына ақысыз пайдалануға берілген. Жергілікті әкімдік тарапынан көрсетіліп отырған бұл игі іс көптеген адамның жұмыспен қамтылуына мүмкіндік беріп қана қоймай, өрт орын алғанда тез арада сол аймаққа жетуге септігін тигізеді. Сондай-ақ әкімшілік іскерлік орталығының аумағында 4 автокөлікке арналған өрт сөндіру депосының құрылысы жүріп жатыр. Мұндай деполар Сайрам, Тұран және Бадам 1 шағынаудандарында салыну жоспарлануда. Жалпы, біздің қызметімізде өрт сөндіру және авариялық-құтқару автомобильдерінің жабдықталуы маңызды орын алады. Талап бойынша 10 бөлімшеде 303 техника болуы тиіс. Дегенмен бізде оның саны 94-ті құрап отыр. Алайда қала әкімдігінің қолдауымен «Шымкент қаласының өрт сөндіру техникасын жаңғырту және сервистік қызмет көрсету» мемлекеттік-жекеменшік әріптестік жобасы шеңберінде Беларусь Республикасынан 4 млрд 641 млн 658 мың теңгеге 31 көлік сатып алу бойынша шартқа қол қойылды.
– Құтқарушыларға физикалық жағынан мықты әрі кәсіби маман болу жеткіліксіз. Олардың тынымсыз қызметінде апат, зілзала, өрттен бөлек түрлі жағдайларда зардап шеккендерге психологиялық көмек көрсетуге де тура келеді. Осы тұрғыдан келгенде қызметкерлеріңіздің жұмыс барысында кездескен кейбір қиындықтарға қалай жауап беріп жатқанына тоқталсаңыз...
– Шымкент қаласында жыл басынан бері 204 төтенше оқиға орын алып, өткен жылмен салыстырғанда 25 пайызға өскенімен, адам шығыны 63 пайызға төмендеп отыр. 9 айда 1 055 тексеру жұмыстары жүргізіліп, 4 683 өрт қауіпсіздігі ережелерін бұзушылық анықталды. 92 азаматқа 2 млн теңге көлемінде айыппұл салынып, өндірілді. Заңбұзушылықтарды жою туралы ұйғарым талаптарын орындамаған 18 тұлғаға қатысты әкімшілік іс қозғалды. Департаменттің құрылымдық бөліністері азаматтық қорғау құралымдарымен 966 оқу-жаттығу өткізілді. Осындай практикалық оқу-жаттығулар барысында авариялық-құтқару қызметтері мен азаматтық қорғау құралымдарының дайындығы тексеріліп отырады. Жүйелі түрде өткізілген оқу-жаттығулардың нәтижесін Арыс қаласында орын алған төтенше жағдай кезінде көрдік. Арыс қаласының қырық мыңнан аса тұрғынын жиналу-эвакуациялық пункттері арқылы қала аумағында орналасқан мектептерге, жатақханаларға орналастырдық. Мектеп әкімшілігі мен мұғалімдері бұл жерде оқу-жаттығу барысында алған білімдерін практикалық тұрғыдан көрсете білді. Еш асып-саспай, мамандардың көмегіне жүгінбей-ақ өз міндетін кәсіби тұрғыдан жүзеге асырды.
– Елбасы өзінің «Рухани жаңғыру» мақаласында «Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасының қазақстандықтарды ХХІ ғасырдың талаптарына даярлаудың қамы екенін атап өткен болатын. Мекемеде аталған бағдарлама аясында нендей шаралар атқарылып жатыр?
– Біз саланы цифрландыруға едәуір көңіл бөлудеміз. Қазіргі таңда автоматтандыру-цифрландыру мәселесінде IT нарықтағылардың тәжірибесі мен ұсыныстары аса маңызды. Ал кез келген төтенше жағдайда халықты уақытылы құлақтандыру жұмыстары бірінші кезекте тұратыны белгілі. Азаматтық қорғау органдары тарапынан жергілікті халыққа ақпаратты ауызша және дыбыс арқылы тәулік бойы уақытылы жеткізу – құлақтандыру жүйесінің негізгі міндеті. Осы бағытта департамент мамандары елеулі жұмыстар атқарды. Қазіргі таңда Шымкент қаласы аумағында 77 құлақтандыру жүйесі бар. 2016 жылы Шымкентте Қазақстанда екінші болып теле және радио арналар мен кабельді телеарналардың операторларын ұстап алу жабдығы орнатылған. Қазіргі таңда бұл бағытта жергілікті атқарушы органдарымен тығыз байланыс орнатқанбыз. Себебі RDS арқылы құлақтандыру үшін бірқатар жаңғырту қажеттігі туындап отыр. Халықты құлақтандыруды толығымен қамтамасыз ету үшін жергілікті атқарушы органдармен бірлесе жұмыс жүргізудің нәтижесінде 340 млн теңгеден аса сомаға 64 дабыл-сөйлеу құрылғыларын сатып алуға және орнатуға бюджеттен қаржы қарастырылып отыр. Мұндай қондырғылар орнатылған соң адамдар көп жүретін аймақтар 100 пайыз құлақтандырумен қамтылады. Бұдан басқа хабар беру стансасының аймағындағы барлық автокөлік құралдарының жүргізушілері де құлақтандыру сигналдарын қабылдайды. Барлық жұмыс жасап жатқан радиоқабылдағыштар автоматты түрде RDS толқынына ауысады.
Сонымен қатар Шымкент қаласының аумағында орналасқан су басу, сел қауіпті учаскелерін, өрт-жарылыс қауіпті объектілерін анықтап, болуы мүмкін төтенше жағдайларда ахуалды жедел түрде бағалаудың электронды картасы да әзірленген. Нысандардағы өрт қауіпсіздігі кезінде жүргізілген тексеруде мемлекеттік инспекторлардың жұмысын жеделдету және жеңілдету үшін 30 планшет пен термопринтерлер сатып алынды. Енді нысанға айыппұл салынса, оны сол мезетте өндіріп алуға мүмкіндік бар.
Полицейлер арасында кеңінен қолданылып жүрген бейнетіркегіштерді азаматтық қорғау қызметкерлерінің де тағуы міндеттелген. Бүгінде түсіру базасы бар 30 портативті бейнетіркегіш сатып алынды, олар қазіргі уақытта бақылау-қадағалау функцияларын жүзеге асыру кезінде қызметтік жұмыста пайдаланылады. Бейнетіркегіш объективті ақпарат алуға және даулы жағдайларды болдырмауға көмектеседі. Азаматтық қорғау қызметкерлерін тәртіпке салып, сыбайлас жемқорлық тәуекелін болдырмайды.
– «Бәле – аяқ астында» демекші, төтенше жағдайдың қашан келетіні белгісіз. Халықтың өміріне қауіп төнбеу үшін қандай алдын алу шаралары жасалынады?
– Біз тұрғындарға үгіт-насихат жұмыстарын жүргізуді тоқтатқан емеспіз. Тілсіз жау жас-кәрі, әйел-еркек, мерзім мен күй талғамайды. Жыл он екі айда бола береді. Сондықтан ата-аналар, әсіресе, балаларды назардан тыс қалдырмау керек. Балалар – жіберіп қалсаң, кез келген жаққа домалап кететін доп секілді. Сондықтан әрбір ата-ана далада болсын, не үйде болсын баласынан көз жазбауы керек. Халықтың қауіпсіздік мәдениетіне жергілікті билік үлкен назар аударуда. Мысалы, 2017 жылы осы бағытта жұмыс жүргізу үшін 3 млн теңгеден аса теңге бөлінсе, 2018 жылы үгіт-насихат жұмыстарына 15 млн, ал 2019 жылы 17 млн теңге бөлініп отыр. Бұл қаржыға түрлі тақырыптарға бейнеролик жасалынып, қалалық қоғамдық көліктерде, ірі сауда үйлерінде көрсетілуде. Сонымен қатар түрлі жадынамалар, плакаттар, билбордтар шығарылуда. Жылу маусымы басталып келеді. Мамандар бұл бағытта қарқынды жұмыс жасап, алдын алу жұмыстарын жергілікті атқарушы органдарымен бірлесе белсенді атқаруда. Біздің қызметкерлер халыққа қызмет етуден шаршамайды.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан
Назгүл НАЗАРБЕК,
Шымкент қаласы