Жастар жылының аяқталуына екі ай ғана уақыт қалды. Он айда ойда қалар не өтті?
Жастардың игілігіне арналған қандай игі шаралар жүзеге асты? Осы сауалдарды көлденең тартып көрген едік.
Жұмыссыз жастар неге көп?
Жыл сайын елімізде қыруар қаржы жұмыссыздық мәселесін жоюға жұмсалады екен. Былтыр 100 мыңнан астам адам мамандарды қайта даярлау курсынан өткен. Мемлекет өткен жылдың өзінде қайта даярлау курстары үшін 14 жарым миллиард теңге бөлген. Ал оның тек 58 пайызға жуығы ғана екі қолға бір күрек тауыпты. Ал биыл Үкімет бюджеттен 110 млрд теңге қарастырды. Соның өзінде еліміздегі жұмыссыздар саны 440 мың адамнан асып отыр. Демек еңбекке қабілетті халықтың 5 пайызы жұмыс таппай, бос жүр деген сөз. Осы жұмыссыздардың қатарын 82 мың жас толықтырып отыр дегенге сенгің де келмейді. Бірақ расы сол. Жұмыспен қамтылған жастардың жалпы саны 2 миллион 100 мың адамды құраса, олардың 1 жарым миллионы жалдамалы жұмыскерлер екен. Тек өзін-өзі жұмыспен қамтығандар қатарына 456 мың жас қана жатады. Жыл сайын 120 мыңнан астам мектеп түлегі еңбек нарығына қосылады. Алайда олардың арасында тұрақты жұмыспен қамтыла қоятындарының аз екенін статистиканың өзі дәлелдеп отыр. Ал бізде тиісті бағдарламалар жүзеге аспай, бөлінген қаржы игерілмей қалатын жағдайлар әлі де бар. Жастарға қатысты мәселе жайбасарлықты көтермейтінін жауапты адамдар қалай түсінбейді?
«Жас маманның» жайы не болады?
Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев жыл басында Үкіметке «Жас маман» бағдарламасын әзірлеуді тапсырды. Жаңғыртылған оқу орындары базасында ең қажет индустриялды-сервистік 100 мамандық бойынша мамандар даярлайтын бағдарлама дәл осы жылы жүзеге асуы тиіс болатын.
Бірақ оны орындайтын бір бұйрықты дайындауға Білім және ғылым министрлігі бастаған жауапты органдар «тоғыз ай толғатты». Нәтижесінде, бөлінген қаржы кеміді. Жыл аяқталуға жақындап қалды. Сірә, жастарға қатысты жұмыстың жылға бөлінгені маңызды емес, оны уақытында орындаудың жауаптылығы үлкен сынға ұшырады.
Мәжіліс төрағасы Нұрлан Нығматулин мемлекеттік органдардағы бюрократиялық келеңсіздіктер мен қағазбастылық мәселесін көтеріп, «Жас маман» бағдарламасын жүзеге асыру тәртібін айқындайтын ережелер уақытында бекітілмегендіктен, қаржы қысқартылғанын айтты.
Мәжіліс төрағасының айтуынша, тапсырманың орындалмауының басты себебі – баяғы қағазбастылық. Бір құжатты бекітіп, жүзеге асыруға тоғыз ай уақыт кеткен. «Осы уақыт аралығында әйел дүниеге бала әкеліп үлгереді. Ал сендер бір бұйрықты әзірлей алмай жүрсіңдер» деп ашуланды. Расында да, аяқталуға таяп қалған жастар жылының соңында ұйқысынан оянған министрліктің бұл салғырттығы қандай сын-ескертпеге де лайық еді. Егер жоба уақытыпен жүзеге асар болса, бүгінде еліміздің барлық облысында студенттер сұранысқа ие 100 мамандық бойынша білім алуды бастап кеткен болар еді. Алайда жоба әлі басталған да жоқ. Бағдарламаға бөлінген миллиардтаған қаржы осы уақыт бойы ешкімге керексіз боп тұрды. Ал біз маман жетіспейді деп жарияға жар салып жүрміз. Міне, парадокс! Тиісті органдардың енжарлығы мен жауапсыздығының зардабын жастар тартып отыр.
Мәжіліс төрағасы Нұрлан Нығматулин мемлекеттік органдардағы бюрократиялық келеңсіздіктер мен қағазбастылық мәселесін көтеріп, «Жас маман» бағдарламасын жүзеге асыру тәртібін айқындайтын ережелер уақытында бекітілмегендіктен, қаржы қысқартылғанын айтты.
Бұл мәселеге жауап берген Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетов: «Бұл жерде объективті және субъективті әртүрлі факторлар бар.Үш жылға арналған жобаға 56 миллиард теңге бөлінеді. Осы уақыт ішінде колледждерді жабдықтау, бағдарламаларын жаңарту және кадрларды оқытып, сол бағдарламамен жұмыс істеуге бейімдеу сияқты үш міндетті жүзеге асыру мақсаты қойылған. Бұл – кешенді мәселе. Биыл соған дайындық жұмыстарын аяқтадық» деп отыр.
Жалдамалы баспана кімге бұйырады?
Бүгінде Қазақстан жастарын толғандыратын нақты мәселелерге тоқталайық. Олар үшін бірінші кезекте сапалы білім алу маңызды болса, екіншіден, жұмысқа орналасу мәселесі, үшіншіден, баспанамен қамтылу және де төртінші мәселе – отбасылық институт болып табылады. Білім мәселесі мен жұмыстың жайы белгілі болды. Ал баспана ше? Жастар жылы деген желеумен, олардың баспанаға оңай қолы жететін мүмкіндігі болды ма? Жоқ.
«Бүгінде жастар оңайлықпен қол жеткізетін баспанамен байланысты бірде-бір бағдарлама жоқтың қасы. 1 000 жалдамалы баспана салынып, жұмыс жасайтын жастарға жалға берілетіні айтылуда. Демек, бұл бағдарлама ашық жарияланып, жастарды бір қуантып тастаса да, әлі басталған жоқ. Жастар жылында жүзеге асатын қомақты жұмыстың қатарына кіргенмен, бұл – әлі жүзеге аса қоймаған жоба. Және оның талаптары да жоғары. Жастар саясаты бойынша қабылданған заңда жас мөлшері 29 жасқа дейін деп бекітілген. Екінші талап – міндетті түрде жұмыс істеуі қажет. Негізі өз саласының маманы деп алған дипломы бойынша өз саласында кем дегенде 3 жыл қызмет атқарған адам болуы тиіс. Ал қазір қоғамдағы жастардың дені – жалдамалы жұмыскерлер. Олар үшін бұл баспананың ауылы алыс» дейді әлеуметтанушы Нұрсәуле Көмекбайқызы.
«Үйі жоқтың – күйі де жоқ» дейтін мәтел – шыққан күндей шындық. Ең алдымен, жастардың жағдайы жасалмаса, ұлттың саны мен сапасы туралы әңгіменің ауылы алыстап кетері анық. Қуатты елге айналуымыз үшін – шуақты отбасылар көбеюге тиіс.
Сөз соңы:
Жастар жылы мемлекетіміздің дамуындағы үлкен өзгерістердің бастауы болады деп сенгеніміз рас. Жастар жағы да осы күнді орасан зор өзгерістер бастауы ретінде ерекше сезіммен күтті. Енді, міне, жастарға үлкен жауапкершілік жүктеген жыл да тамамдалуға таяу. Шыны керек, бұл жыл да сыннан басқа дымға жетелемейтін семинар-тренингтер мен форум, флешмобтармен ғана есте қалатын сияқты. Өйткені бұл атаулы жылы есте қаларлықтай ауқымды өзгерістер орын алды деуге ауыз бармай отыр.