Еліміздің білім туралы заңында баланың тілегін, жеке бейімділігі мен ерекшеліктерін ескере отырып, білім беру ұйымын таңдауға құқылы екені айтылған.Әрине, бала құқығын ешкімнің таптауға құқы жоқ. Бұл ретте шымкенттік білім беру нысандарының басшылары заңды қатаң сақтап отыр. Дегенмен заңның тағы бір тармағында «Мектепті баланың ерекшеліктері мен қызығушылығына қарай таңдауға болады. Мұндайда бос орын болмаса, баланы қабылдаудан бас тартуы мүмкін» деген сөйлемдер тағы бар. Сонымен қатар білім беру нысандарына қойылатын санитарлық-эпидемиялық талаптарға сәйкес бір сыныпта 25 бала оқуы тиіс деген талап та бар екенін ескерейік.
Мұның бәрін неге айтып отырмыз? Бүгінде үшінші мегаполисте үшауысымды мектептер қатары көбеймесе, азаймай тұр. Енді бұл мәселенің түбегейлі шешімін табатынына күмәнмен қарай бастадық. Қала аумағының кеңейіп, халқының саны артып жатқандықтан, мектеп саны жетіспейді деген сылтау да бұған себеп болмай тұр. Себебі жоғарыда атап өткен заң бойынша мектеп директорлары білім ордасына келген кез келген, тіпті өзге аумақтарда тұратын оқушыларға да білім беруге құқылы. Таңдау – ата-ана мен балада. Оған дәлел, Шымкент қаласындағы №80 мектеп-лицейі негізінен 1 200 балаға арналып салынған. Бүгінде 4 367 оқушы үш ауысыммен білім алады. Жуырда осы мектепке жақын аймақтан 1 200 балаға арналған №132 мектеп ашылды. Соған қарамастан, ата-аналар балаларын жаңа мектепке ауыстырғысы келмейді. Себебі белгілі, бұған мектеп көрсеткіші мен сапасы әсер етеді, тәжірибелі мұғалімнен кеткісі жоқ. Тіпті, сыныптар мен мұғалімдер жетіспей жатқанына да қарамайды. Мектеп директоры Сауле Қалыбекова «Біздің бұрынғыдай өзге мекенжайда тұратын балаларды қабылдамауға құқымыз жоқ. Сондықтан кез келген баланы қабылдауға мәжбүрміз» дейді. Мемлекет тарапынан үшауысымды мектептер қатарын азайту мақсатында салынып жатқан білім ұяларына ата-аналар балаларын апармай жатса, үшауысымды мектеп мәселесі қалай шешілмек? Мүмкін ата-аналарға, тұрғындарға түсіндіру жұмыстары кемшін шығар. Әлде мұны Шымкент қалалық білім басқармасының мектеп жүйесін дұрыс ұйымдастыра алмауынан деп түсіндіреміз бе?
Айта кетейік, білім басқармасы берген мәліметтерге сүйенсек, қазіргі таңда Шымкентте 15 үшауысымды мектеп бар. Ал 4 мектептің мәселесі жеңілдетілген. Басқарма тарапынан бұл мәселені жан басына қаржыландыру жүйесін енгізу арқылы шешу жолдары қарастырылыпты. Жүйе нәтижесінде, 2 400 орынға арналған 4 жекеменшік мектеп ашылған. Тағы да 5 жекеменшік мектеп бой көтермек. Демек жекеменшік мектептердегі балалардың білім алуына арналған қаржы мемлекет тарапынан беріледі. Бүгінде 11 жекеменшік мектепке 5 454 оқушы мемлекеттік тапсырыс арқылы орналастырылған. Иә, бұл – басқарма берген ресми ақпарат. Ал шынтуайтында басқарма жоғарыдағыдай мәселелерге келгенде заңды алға тартып отыра бермек пе? Оның да шешілу жолдарын қарастыруға болады емес пе?!
Сәл кейінге шегінсек, аты аталып отырған сол №80 мектеп-лицейі аясында, оқу жылы басталысымен үлкен дау шыққан болатын. Бірнеше жылдан бері бала санының көптігі проблемасын басынан кешіріп отырған оқу ордасы 4 жылдан бері сол аймақтағы жекеменшік ғимаратты жалға алып отырған-ды. Өткен оқу жылының соңында ғимаратты иесі өзінің қажеттілігіне алатынын ескерткен соң білім ұясының басшылығы осы аймақтан талапқа сай келетін ғимарат іздеген. Осылайша, сауықтыру орталығы болған кешенді таңдап, иесімен келіскен. Ғимарат иесімен биылғы оқу жылының басына дейін жөндеу жұмыстарын жасап, талапқа сәйкестендіріп беруге уағдаласқан. Ол ғимаратқа бастауыш сыныптың оқушыларын жайғастырып, енді тәрбие сағатын өтіп жатқанда, ата-аналар тарапынан дау шығып, барлық құзырлы орган басшылығы жиналып, мектепті жауып тастады. Себебі бұл ғимарат кезінде монша болыпты. Ата-аналар моншаның аты монша, қанша жерден тазалағанмен, лас жерде балаларын оқытуға келісім бермейтінін айтып тұрып алған-ды. Нәтижесінде, жалға алынған ғимарат әбден жан-жақты тексеруден өтіп, талапқа сәйкестендіру шаралары шегеленіп, қайта жаңғыртылып, балалар оқуға болатындай жағдай жасалған.
Жуырда Nur Otan партиясының Шымкент қаласындағы филиалы басшылығы бастаған топ мектепке қайта жиналып, балалардың оқуына рұқсат берді. Енді 1 қарашадан бастап №80 мектеп-лицейінің 4-5 сынып оқушылары қайта келіп оқиды. Балалардың қауіпсіздігі үшін тиісті мемлекеттік органдарға тротуарлар, аялдамалар және жаяу жүргінші қою туралы тапсырмалар берілді. Әзірге сынып тапшылығы салдарынан, лицейдің 8-11 сынып аралығындағы 1 074 оқушысы ұзақтығы 5 аялдамадай болатын қашықтықтағы №132 жаңа мектепке қатынап білім алып жүр.
Мектеп басшылығы осымен мәселеміз шешіледі деп отыр. Дегенмен атап өткендей, санитарлық талап бойынша бір сыныпта 25 бала болуы тиіс. Ал мұнда бір сыныпта 32 баладан оқиды. Биылғы 1-сыныптың өзіне 1 «А» дан 1 «Р»-ға дейін 20 сынып ашылған. Биылғы оқу жылының өзінде мектеп табалдырығын 600-ге жуық бала аттап отыр. Бұл кейбір ауыл мектептеріндегі бала санымен тең.
Бұл Шымкент қаласындағы жалғыз №80 мектеп-лицейі айналасындағы мәселе ғана. №65 мектеп-гимназиясында да осындай жағдай. Бала санының көптігінен мұндағылар 5 күндік оқуға көше алмай отыр. Оқу орны жанынан ашылған жекеменшік мектеп те бұл білім ұясының үшауысымды проблемасын шеше алмаған.
Сонымен Шымкенттегі үшауысымды мектептер мәселесінің осылайша жуық арада шешілмейтініне көзіміз жетті. Ол үшін басқарма тарапынан ата-аналарға арналған түсіндірме жұмыстары немесе тәжірибелі мұғалімдерді бөлу сияқты жүйе енгізу қажет сияқты. Себебі негізгі үшауысымды мектептер мәселесіне тап болатындар көрсеткіштері – жоғары гимназиялар мен лицейлер. Мектеп басшылығы мектеп таңдау бойынша ата-ананың құқығын ескергенімен, бір сыныптағы бала санының талапқа сәйкес еместігіне көз жұма қарап отыр...
Назгүл НАЗАРБЕК,
Шымкент қаласы