Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанға жаһандық, әсіресе өңірлік нарықта табысты, бәсекеге қабілетті, қуатты әрі технологиялық тұрғыдан прогрессивті өнеркәсіп қажет екенін атаған. Соған орай, Қазақстанның индустриалды-инновациялық дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сай, индустрияландыру, өнеркәсіп, инвестиция тарту жұмыстарының Қызылорда облысында орындалуы бақылауға алынған.
Осы күні ауқымды бағдарлама аясында облыста құны 567,7 млрд теңгені құрайтын, іске қосылған шақта 6 мың жұмыс орны құрылатын 28 жоба жүзеге асырылуда. Оның 7-еуі іске қосылған. Мәселен, былтыр іске қосылған екі жоба бар. Цемент және әк шығару зауыттары тұрақты түрде өнімін шығару үстінде екенін өңір тұрғындары жақсы біледі. Шиелі ауданындағы тампонажды цемент зауыты бүгінде 5 түрлі өнім шығарып, 100 мың тоннадан астам цементті Түркістан, Ақтөбе, Алматы облыстарына сатуда. Тіпті, шілде айынан бастап Өзбекстанға 7,5 мың тонна өнім экспортталған. Ал биылдың өзіне бұл кәсіпорын 350 мың тонна цемент өндіру жоспарлаған.
Биылғы өңірлік кәсіпкерлікті қолдау картасында 3,5 мың жұмыс орны құрылатын 25 жоба бар. Соның бірі – балық зауыты. 3 кезеңнен тұратын балық зауыты қосылса, Арал ауданындағы жергілікті тұрғындарды жұмыспен қамтиды. Мәселен, жобаның 1-кезеңі – балық сүбесін өңдеу цехын іске қосу. Қазір оның құрылыс жұмыстары толықтай аяқталған. Құрал-жабдықтар, су, газ, кәріз жүйелері толық қосылған. Бүгінде тек электр желісін жүргізу жұмыстары қолға алынған. Оған қоса, 2019 жылы өңірде ет комбинатының құрылысы басталды. Жылына 5 мың тонна етті тереңінен өңдейтін комбинат экспортқа бағытталған, өнімі вакуумды қаптамада шығарылатын ірі кәсіпорынның бірі болмақ.
Өз өнімін шет мемлекеттерге шығару да қарқын алып келеді. Құны 6 млрд теңгені құрайтын 218,7 мың тонна тұз, балық, пропан-бутан, аммоний метаванадаты, мия тамырының сығындысы секілді өнім түрлері экспортталған. Бұл көрсеткіш өткен жылдың осы кезеңімен, яғни алғашқы жеті аймен салыстырғанда 37 пайызға өскен. Индустриялық кәсіпорындарда өндірілген өнім көлемі жалпы өңдеу өнеркәсібінде 17 пайыз үлесті құраған.
Елбасының Жолдауында жүктелген негізгі міндеттердің бірі – отандық және шетелдік инвестиция тарту. Қолайлы инвестициялық жағдай қалыптастыру мақсатында, өңірде қажетті инфрақұрылымдық жүйелер құрылып, тиімді жұмыс жасауда. Бұл ретте инвесторларға ыңғайлы әрі тиімді болу үшін барлық қызметті бір жерден алуға мүмкіндік бар. Оған мүмкіндік беретін кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығы базасында 2018 жылы фронт-офис құрылды. Онда бір жерде шоғырланған 12 мекеменің қызметін толықтай пайдалануға оңтайлы. Мысалы, аталған орталық «бір терезе» қағидасы бойынша жер, сәулет, құрылыс, мемлекеттік кірістер, инженерлік коммуникацияларға қосылу мәселелері бойынша 70-ке жуық қызмет түрін көрсетеді. Орталық жұмысын автоматтандыру арқылы техникалық шарт беру уақыты 1 айдан 3 жұмыс күніне дейін қысқартылмақ.
Индустриялық аймақтардың жағдайына келсек, облыс бойынша 6 индустриялық аймақ құру үшін жалпы көлемі 909,9 гектар жер телімі бөлінген. Бүгінгі күні индустриялық аймақтарда жалпы құны
193,27 млрд теңгені құрайтын 46 жоба іске асырылуда. Оның ішінде 65,3 млрд теңгені құрайтын 20 жоба іске асырылып, 403 жаңа жұмыс орны ашылған. Ал өнеркәсіптің өңдеу өнеркәсібі саласында осы жылдың 7 айында 70,5 млрд теңгенің өнімі өндірілген екен. 2019 жылдың қорытындысымен өнеркәсіптік өндіріс көлемі 92 пайызға қамтылмақшы. Сонымен бірге өңдеу өнеркәсібінің өнім көлемін мөлшерден асыра орындау жоспарда тұр. 7 айда облыста өңдеу өнеркәсібі саласында құны 289 млн теңгені құрайтын 5 кәсіпорын іске қосылып, 53 жұмыс орны құрылған. 2025 жылға дейін республика бойынша қарапайым заттар импортын 37 пайызға азайтуды көздейтін «Қарапайым заттар экономикасы» бағдарламасы жүзеге асырылуда. Осыған байланысты Үкімет қаулысы қабылданды. Соған сәйкес өнеркәсіп өнімін шығаратын кәсіпорындарға жеңілдетілген шарттармен 600 млрд теңге бөлінді. Осы күнге дейін бағдарлама аясында облысқа жалпы құны 8,2 млрд теңге бөлініп, тиісті жұмыстар жүргізілуде. Оның арасында 1,5 млрд теңгені құрайтын 10 жоба мақұлданған.
Бағдарлама аясында жергілікті тауар өндірушілерді қолдау және жергілікті қамту үлесін анықтау мақсатында бюджет қаражаты есебінен сатып алатын тауарларға апта сайын мониторинг жүргізілуде. Биылғы тамыздағы жағдай бойынша, өңірде жергілікті қамту үлесі жеңіл өнеркәсіп саласы бойынша – 41%, тамақ өнеркәсібі – 70%, жиһаз өнеркәсібі – 20%, құрылыс индустриясы 26% болды.
Сонымен қатар өңдеу өнеркәсібіндегі жаңадан іске қосылған кәсіпорындар цифрландыру технологиясын қолдану арқылы жұмыс жасауда. Атап айтқанда, 2018 жылы іске қосылған тампонажды цемент зауытының жұмыс процесі толықтай орталықтандырылған бір жүйе арқылы бақыланып отырады. Қазір өнеркәсіп саласында бұл бағыттағы жұмыстарды уран өндіруші компаниялар мен мұнай компаниялары қолға алған. Технологияларды енгізу жұмыстарын «Байкен-U» және «Қазгермұнай» серіктестіктері бастап кетсе, «Айдан Мұнай» ЖШС технологияларын әзірлеу жұмыстарын жүргізуде.
«Қазгермұнай» серіктестігі 2019 жылдың соңына дейін «Интеллектуалды кеніш» технологиясын енгізуді жоспарлап отыр. Бұл ретте мұнай өндіру көлемі 1-2 пайызға дейін артады. Ал операциялық шығыстар 10 пайызға азаяды. Басқару шешімдері тиімділігі 20 пайызға дейін артпақшы.
Айдар ӘДІЛЖАНҰЛЫ,
Қызылорда облысы