Қазақстан жаһандық бітімгершілік миссиясын жалғастыруда. Бұл жолы Корей түбегіндегі жағдайды түбегейлі реттеу үшін кезінде Елбасының бастамасымен құрылған Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі кеңес (АӨСШК) алаңы ұсынылды. Бұл бастаманы еліміздің Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Astana Club-тың бесінші отырысында жария етті.
«Астана клубының» басқосуы дүйсенбі күні басталды. Елбасы оның екінші күнінде өткен басты шарасы – пленарлық отырысына қатысты.
Н.Назарбаевтың айтуынша, Еуразиялық мегақұрлықтың барған сайын өркен жайып келе жатқан ішкі көлік байланысы адамзатқа бірлесе даму үшін тарихта бұрын-соңды болмаған мүмкіндіктер ұсынып отыр. Өкінішке қарай, кейбір державалар керісінше, елдер арасына сына қағуға құмбыл. Осы орайда, Елбасы қалыптасқан қауіп-қатерлерден арылу және «Үлкен Еуразиядағы» ынтымақтастықтың жаңа перспективаларын ашу үшін ашық және адал диалогке шақырды.
Н.Назарбаев төрткүл дүниенің әр атырабында қақтығыстар мен геосаяси текетірестердің кең ауқымда өршуі үрдісінің белең алғанына назар аударта келе, Еуразиядағы геосаяси ахуалға теріс әсер ететін негізгі тәуекелдер мен сын-тегеуріндерге қатысты төл көзқарасын білдірді.
– Бізді әлемдік экономиканың жағдайы алаңдатады. Ол дағдарыс төніп келе жатқанын барған сайын айқынырақ паш етуде. Дүниежүзінде сауда қарама-қайшылықтарының ушығуы мен геосаяси тұрақсыздық ауанында жаһандық институттар көңіл көншітпейтін болжамдар жасауда. Жаһандық өсудің баяулауы халықаралық саудаға теріс ықпал етуде. Осы фактордың барлығы әлемдегі тұрақтылықты бұзады, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.
Сонымен қатар Елбасы алпауыт державалар арасындағы санкциялық және сауда соғыстарына алаңдаушылық білдірді.
– Жетекші державалар арасындағы тайталас автоматты түрде Еуразияның өне бойындағы көптеген шиеленіс ошақтарына көшірілуде. Бұл Сирия мен Украинадағы онсыз да күрделі дағдарысты бейбіт жолмен шешу процесін одан ары қиындата түсуде. Ал Брексит кейінгі кездегі антиинтеграциялық басты оқиғаға айналды, – деді Тұңғыш Президент.
Сондай-ақ Елбасы бүкіл Еуразия кеңістігіндегі бақылаусыз кеткен милитаризация процесіне және әлемдегі көшбасшы мемлекеттер қақтығысының технология саласына ауысуына байланысты туындаған жаңа қауіптерге тоқталды.
– АҚШ пен Қытай арасындағы шиеленістің артуы жаһандық технологиялық тізбектердің бұзылуына соқтырып, әлемдік жоғары технологиялар нарығын тұрақсыздандыруда. Жасанды интеллектінің дамуы да өрістеуде, ол үлкен мүмкіндіктерімен қатар, орасан зор қауіп әкелуде, – деді Н.Назарбаев.
Бұған қоса, жаһандық энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде маңызды рөл атқаратын Таяу Шығыстағы ахуалға ерекше мән-маңыз бере кетті.
Елбасы Еуразиядағы қауіпсіздік жүйесін қайта жандандыру және оны жаңа сапалы көзқараста түзу үшін Үлкен Еуразияда жаңа «ойын ережелерін» анықтауға бағытталған бірқатар практикалық шаралар ұсынды. Мәселен, Н.Назарбаевтың байламынша, континент көлемінде құрылған халықаралық ұйымдар – ЕҚЫҰ мен АӨСШК-ті біріктіру барлық елдерге әлдеқайда көбірек тиімділік әкелуі ықтимал.
– Жалпықұрлықтық қауіпсіздік архитектурасын қалыптастырудың негізгі тәсілдерін сыни тұрғыдан қайта қарау қажет. Келесі 2020 жылы ЕҚЫҰ-ның Астана декларациясының қабылданғанына 10 жыл толады. Онда Еуроатлантика және Еуразия қауіпсіздігінің біртұтас қауымдастығын құрудың маңыздылығы көрсетілді. Бұл мәселелерді Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі кеңес пен Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының әлеуеттерін біріктіру арқылы тиімді шешуге болады, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.
Бұдан бөлек, Тұңғыш Президент «Жаһандық көшбасшылардың ядролық қарусыз әлем үшін альянсын» құру туралы бастама көтерді. Альянс ядролық қарусыздану мен оны таратпау идеяларын ілгерілететін беделді жаһандық тұғырнамаға айналуы тиіс.
– Біз ядролық қарусыздану туралы қолданыстағы келісімдердің эрозиясын тоқтату қажетін әлденеше рет айттық. Келер жылы Ядролық қаруды таратпау шартына арналған шолу конференциясы өтеді, соның қарсаңында осы құжаттың негізгі ережелерін әмбебаптандыру жайында қайтадан ойлана бастағанымыз абзал. Шарттан шығатындар үшін халықаралық жауапкершілік шараларын қатайту, оларды БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің деңгейінде тиісті қарарлармен бекіту керек деп санаймын, – деді Елбасы.
Сонымен бірге Н.Назарбаев ядролық державаларды Солтүстік Кореяға қауіпсіз-діктің пәрменді кепілдіктерін ұсынуға үндеді.
– Менің ойымша, мәселенің жалғыз шешімі – БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің барлық мүшелері тарапынан Солтүстік Кореяға қауіпсіздіктің пәрменді кепілдіктерін әзірлеп, ұсынуы болмақ. Бұл КХДР-ды өзінің ядролық бағдарламасын тоқтату бойынша тиісті келісімдерді тезірек бекітуге итермелер еді. Сондай-ақ Корей түбегіндегі жағдайды тұрақтандыруға бағытталған Пхеньян мен Сеул арасындағы сенім шаралары каталогын жасау қажет, – деп осы барлық мәселелерді егжей-тегжейлі талқылау үшін АӨСШК алаңын қолдануды ұсынды.
Тұңғыш Президент Ресей мен Украина арасындағы түйткілдердің түйінін тарқату, сондай-ақ Украинаның оңтүстік-шығысындағы қақтығысты бейбіт жолмен реттеу мақсатында Владимир Путин мен Владимир Зеленский жеке кездесіп, келіссөз жүргізуі үшін бейтарап алаң ретінде Қазақстанды ұсынды.
– Ресей мен Украина президенттері өзге елдерді араға салмай, ортаға қоспай, жеке әрі бетпе-бет жүздесуі керек деп санаймын. Тек осылай өзара келісімге келуге болады. Себебі бұл – екі мемлекет арасында шешілетін мәселе. Барлық мемлекеттің жұмылуы жөнсіз, олар бұл іске басқа ниетпен қыстырылуы мүмкін, – деген Нұрсұлтан Назарбаев «бетпе-бет» форматында кездесуге Владимир Зеленскийдің келісімін алғанын және бұл жайында В.Путинге хабарлағанын мәлімдеді.
– Еуразияның болашағы – біртұтас қауымдастықтың құрылуында, – деді Нұрсұлтан Назарбаев. – Ал оның тірегі – континенттің негізгі интеграциялық бірлестіктері арасындағы жүйелі экономикалық диалог болуы керек. Еуразиялық экономикалық одақ, Еуропалық Одақ, ШЫҰ, Оңтүстік-шығыс Азия елдерінің қауымдастығы және «Белдеу және жол» бастамасы арасындағы прагматикалық ынтымақтастық Үлкен Еуразияның құрылуына қуатты серпін береді. Бұл ғаламшарымыздағы ең үлкен құрлықтың бүкіл саяси кеңістігін тұрақтандырады. Мен осы уақытқа дейін Еуропалық Одақ пен Еуразиялық Одақ арасында толыққанды диалогтің орнатылмауын ақылға қонымсыз санаймын, – деді ол.
Осы мақсатта Елбасы «әкімшілік тетікті» іске қосуға дайын. Жоғарғы Еуразиялық экономикалық кеңесінің құрметті Төрағасы ретіндегі құзырын пайдаланып, ЕО–ЕАЭО арасындағы серіктестіктің диалогтік механизмін енгізу үдерісіне жан-жақты қолдау көрсетуге әзір екенін мәлімдеді.
– Қазіргі жағдайда континентіміздегі барлық елдер тар регионализм мен одақтық ойлау шеңберімен шектеліп қалмауы тиіс. Керісінше, бәріміз «еуразиялық категориялармен» кең ауқымда ойлауымыз қажет. Сонда ғана біз еуразиялық «суперконтиненттің» зор әлеуетін іске асыра аламыз. Бүгінде дәл біздің клуб «Үлкен Еуразия» деп аталатын жаңа геосаяси құрылымның идеологиялық платформасы ретінде әрекет етіп жатқаны қуантады, – деді Қазақстанның Тұңғыш Президенті.
Сөз соңында Нұрсұлтан Назарбаев өзара тиімділіктің бүгінгі деңгейі барлық қиындықтарды еңсеруге мүмкіндік беріп, Еуразияның гүлденіп, өркендеуіне сенім білдірді.