Жаңа жылдан бастап Қазақстанда әйелдерге арналған ипотека беріле бастайды. Бұл – Азия даму банкінің жобасы. Жүзеге асырушы – Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі. Әзірге бұл ипотеканың ауыл әйелдері мен табысы төмен әйелдерге берілетіні ғана белгілі.
«Әйелдер ипотекасы» деген атауына қарап, баспана үшін ажырасатындар көбейеді деп болжам жасап жатқандар бар. Шынымен, солай ма? Мәселенің мән-жайын білуге тырыстық.
Әуелі әйелдер ипотекасын қаржыландыруға ниет білдірген Азия даму банкі туралы бірер сөз. Бұл банк Біріккен Ұлттар Ұйымының экономикалық және әлеуметтік комиссиясының шешімімен 1966 жылы құрылған. Штаб пәтері Филиппин астанасы Манилада орналасқан банкке 56 мемлекет мүше, оның 39-ы Азия-Тынық мұхит аймағының өкілі, 16-ы бұл аймақтан тысқары елдер. Азия даму банкінің президенті Жапония өкілінен сайланады. Банк дамушы елдердің экономикалық даму бағдарламаларын қаржыландырумен, сыртқы саудасына көмектесумен айналысады. Маңызды жобаларына қаржылай, техникалық және экономикалық көмек те көрсетеді. Қазақстан Азия даму банкіне 1994 жылы мүше болды. Банк 1998 жылы Қазақстандағы зейнетақы реформасын қолдау және ауыл шаруашылығын дамытуға қомақты несие бөлген.
Ал биыл «Гендерлік теңдікке тұрғын үйді қаржыландыруда жәрдемдесу» жобасы аясында Тұрғын үй құрылыс жинақ банкіне 100 миллион доллар кредит бермек. Бұл келісім Ұлттық экономика министрі Руслан Дәленов пен Азия даму банкі президенті Такехико Накаоның кездесуінде бекітілген. Айта кету керек, гендерлік теңдікке бағытталған ипотекалық өнім Қазақстан түгілі, Азия елдерінде алғаш рет әзірленіп отыр екен.
– Азия даму банкі таратқан мәліметке сәйкес, бұл қарыздың 60 пайыздан астамы ауыл әйелдеріне, 20 пайызы табысы төмен әйелдерге ұсынылады. Себебі Қазақстанда ерлерге қарағанда, әйелдерге қолжетімді ипотека алу қиынырақ, – дейді банк өкілдері. Сол себепті аталған банк Тұрғын үй құрылыс жинақ банкіне 38 млрд теңге көлемінде займ бөлмекші. Бұл келісімді растайтын шартқа Азия даму банкі Орталық және Батыс Азия елдері бойынша бас директоры Вернер Липах пен Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі басқарма төрағасы Ләззат Ибрагимова қол қойды.
– Қазақстанда 9,1 миллион әйел тұрады. Олардың 4,4 миллионы жұмыспен қамтылған. Жұмыс істейтін әйелдердің тең жартысы отбасын өздері асырап келеді. Әйелдер бұрынғысынша ерлерге қарағанда жалақыны үш есе аз алады. Табыс деңгейінің төмендігіне байланысты ерлермен салыстырғанда, олардың үй алуға қажетті займды алуы қиынырақ. Сондықтан біз Азия даму банкімен бірлесіп, қазақстандық әйелдерге қолдау көрсетуді шештік. Олар үшін тұрғын үйді несиелендірудің қолжетімділігін арттырып, Азияда алғаш рет осындай гендерлік жобаны іске қосамыз, – дейді Ләззат Ибрагимова.
Оның айтуынша, әйелдер үшін займ жаңа және қолданыстағы үйлерден пәтер сатып алу мақсатында беріледі. Несиенің ең жоғары сомасы 30 млн теңгені құрайды. Оны алу үшін табысы 200 мың теңгеден төмен әйелдер бастапқы жарна ретінде кемінде 15 пайыз, ал табысы 200 мыңнан жоғары әйелдер 20 пайызды жинауы тиіс.
Статистикалық деректерге сүйенсек, Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінің 60 мыңнан астам салымшысы әйелдер екен. Олардың 64 пайызы Нұр-Сұлтан мен Алматы секілді еліміздің екі ірі қаласынан тыс аймақтарда тұрады. Сондықтан жаңа гендерлік бағдарламаның 60 пайызы өңірлер мен ауылдық аймақтарда тұратын әйелдерді қамтиды.
Тұрғын үй құрылыс жинақ банкіне бөлінген займға қосымша, Азия даму банкі кедейшілікті төмендетуге ерекше көңіл аударып, Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі тарапынан Қазақстандағы төмен және орта деңгейлі табысы бар әйелдер қауымын қамтуды, оның сапасын және операциялық мүмкіндіктерді күшейту мақсатында 620 000 АҚШ доллары көлемінде техникалық көмек ретінде грант та ұсынып отыр.
Таяуда ғана Мәжілісте өткен Үкімет сағатында министр Руслан Дәленов бүгінгі таңда мұндай жобалардың сұранысқа ие екенін, қолжетімді қаржыландыруды еліміздегі 3 мыңнан аса әйел пайдалана алатынын айтты. Сондай-ақ ол қолжетімді қаржыландырудың пайыздық мөлшерлемесі 12 пайызға дейін болуы мүмкін екенін тілге тиек етті.
Шынын айту керек, 12 пайыздық мөлшерлеме, біздің ел үшін тым жоғары. Себебі бүгінгі таңда «7 – 20 – 25» бағдарламасымен баспаналы болуға мүмкіндік бар, тіпті күні кеше 5 пайыздық мөлшерлемемен ипотека рәсімдеуге болатыны туралы жаңалық жетті. Тұрмысы төмен отбасылар үшін 2 пайыздық мөлшерлемемен баспана беріле бастағанына да көп болған жоқ. Олай болса, 12 пайыздық мөлшерлемемен берілетін ипотекаға қызығушылық туындар ма екен? Біз осы сұрақты Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінің баспасөз қызметіне қойдық.
– Қазіргі таңда займ туралы шарт қана жасалды, ал банк өнімі әлі дайын емес, жаңа жылдан кейін дайын болуы мүмкін. Әуелі ішкі құжаттарды реттеуіміз керек. Пайыздық мөлшерлеменің көлемі 12 пайыздан көп төмен болатыны анық. – «Әйелдер ипотекасы» деген атауына қарап, бұл жалғызбасты әйелдерге ғана арналған жоба деуге болмайды. Бұл жобаға отбасылы әйелдер де қатыса алады, – дейді банктің баспасөз қызметі.
Кешелі бері елдің көңілін күпті еткен сұрақтың жауабы белгілі болды. Сондықтан ипотеканың атауынан шошудың жөні жоқ. Енді бізге Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінің осы жоба бойынша ипотека рәсімдеу шарттарын жасап шыққанын ғана күту керек.
Халима БҰҚАРҚЫЗЫ