Дамыған елдерде тұрмыстық және өнеркәсіп қалдықтарын жинау, кәдеге жарату және қайта өңдеу бұрыннан жолға қойылған. Ал Қазақстанда аталған салада жүйелі тәсіл де жоқ. Бұл жайында Сенатта өткен «Үкімет сағатында» Дариға Назарбаева ашық айтты.
Жиынды палатаның Аграрлық мәселелер, табиғатты пайдалану және ауылдық аумақтарды дамыту жөніндегі комитеті ұйымдастырды. Экология, геология және табиғи ресурстар министрі Мағзұм Мырзағалиевтің айтуынша, «жасыл» экономикаға көшу жөніндегі тұжырымдама аясында Қазақстан 2030 жылға қарай елдегі қалдықтарды өңдеу үлесін 40 пайызға, 2050 жылға қарай 50 пайызға дейін жеткізу бойынша міндеттеме алды.
Республикада қалдықты өңдейтін зауыт жетіспейді. Әрі бұл бизнес әзірге өзін-өзі ақтамайды, мемлекеттік дотацияға зәру. Сондықтан қалдықтардың көлемді бөлігін электр энергиясын алу мақсатында өртеуді және одан ары сол қуатты жаңартылатын энергия көздері сияқты электр желілеріне беруді көздейтін Waste to Energy жобасын жүзеге асыру қолға алынуда екен.
«Бұл жоба қалдықтарды полигондарда көму көлемін еселеп қысқартуға, сондай-ақ осы бағытқа инвестиция тартуға мүмкіндік береді» деп қайырды министр.
Сенат басшысы Дариға Назарбаева тұрмыстық және өнеркәсіп қалдықтарын жинау, қайта өңдеу мәселесін шешуде жүйелі тәсіл қажеттігіне назар аударды. Ол үшін жеке мемлекеттік бағдарлама әзірлеуді ұсынды.
– Бүгінде министрлік жаңа Экологиялық кодекс бойынша жұмыстарды жүзеге асыруда. Мемлекеттік бағдарламасыз, бағыт-бағдарсыз Экологиялық кодексті қалай қабылдайтынымыз маған белгісіз болып отыр. Бізде қазірдің өзінде тиісті тұжырымдама бар, бірақ ол 2013 жылғы деңгейде қалған, 6 жыл өтсе де, алға қарай қозғалыс жоқ. Осының бәрін министр ретінде сізден қатаң сұрайтын боламыз! Себебі бұл мәселелерді одан ары кейінге қалдыруға болмайды, – деді Дариға Нұрсұлтанқызы.
Сенат Төрағасы бұл ретте полигондарда азық-түлік және құрылыс қалдықтарын көмуге тыйым салуға асықпау керек деп санайды. Салалық министрліктің деректері бойынша, мұндай тыйым алдағы 2020 жылдан бастап енгізіледі. Мысалы, Үкіметтің тамақ қалдықтарын одан кейін қалай жоятыны, оны не істейтіні тіпті, заңнамада да көрсетілмеген.
– Ал сонда ондай қалдықтарды қайда жібереміз? Үкімет қандай да бір балама болуы үшін не ұсына алады? Бұл мәселе әзірге толық пысықталмаған деп есептеймін. Ендеше дәл қазір оған тыйым салуға болмайды. Өйткені ертең сіздер полигондарды және онда жұмыс істеп жатқан адамдар мен бизнесті жаппай жазалай бастайсыздар. Бұл мән-мағынасыз мәселе болады, – деді Д.Назарбаева.
Сенат Төрағасы Қазақстан аумағында жатқан радиоактивті қалдықтар түйткіліне жеке тоқталды. Оның байламынша, бұл залалды қалдықтар ары қарай азаматтардың денсаулығына зиян келтіріп жатқан кезде Үкіметтің медициналық шығындарының мәнісі жоқ.
– Тұрмыстық қалдықтардан басқа, бізде 170 миллион текше метр радиоактивті қалдықтар жинақталып қалған. Ол жай ғана топырақ пен атмосфераны ластап қана қоймайды, баршаға өлім қаупін төндіреді, – деді Дариға Назарбаева.
Салалық комитет төрағасы Әли Бектаев «Үкімет сағаты» барысында елімізде қалдықтарды басқаруды, өнеркәсіп және тұрмыстық қалдықтар бойынша мониторингті, қайта өңдеуді және кәдеге жаратуды қамтитын жүйенің жоқтығын атап өтті. Бұл елдің орнықты дамуына кедергі келтіреді. Сенат депутаттары жиын қорытындысы бойынша Үкіметке жіберілетін ұсынымдарды әзірледі.