Кейінгі жылдары Жамбыл облысының білім саласында келеңсіз жағдай көп болып жатыр. Әсіресе, білім саласындағы сыбайлас жемқорлық алаңдататындай халде. Еліміздің Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Жамбыл облысы бойынша департаменті «Жамбыл – адалдық алаңы» жобалық кеңсесімен бірлесе жүргізген мониторинг нәтижесінде 2018-2020 жылдар аралығында салада 34 қылмыстық іс тіркелгенін анықтады.
Үш жылда қылмыс үш есе өскен
Департаменттің зерттеу қорытындысына сүйенсек, облыста білім саласында 2018 жылы сыбайлас жемқорлық сипатындағы 5 қылмыс тіркелген. Олар – Жамбыл ауданы әкімдігі білім бөлімінің Т.Рысқұлов орта мектебінің директоры А.Малденоваға, Байзақ ауданы әкімдігі білім бөлімінің «Жансая» балабақшасының меңгерушісі Ж.Досумоваға, Жамбыл ауданы әкімдігі білім бөлімінің «Нұршуақ» балабақшасының меңгерушісі Р.Даулетқұловаға, Қостөбе ауылдық округі әкімі аппаратының «Жансая» балабақшасының меңгерушісі Б.Тажибаеваға және Байзақ ауданы әкімдігі білім бөлімінің «Даулет» балабақшасының меңгерушісі Г.Жақыпбековаға қатысты қылмыстық істер. Ал 2019 жылы 15 жемқорлық дерегі тіркеліп, көрсеткіш 3 есеге бір-ақ өскен. Мұнда Жуалы ауданы әкімдігі білім бөлімінің «Самал» балабақшасының меңгерушілері А.Байболова мен Н.Дуйсекеева және бухгалтер Қ.Мамырбекова, Жуалы ауданы әкімдігі білім бөлімінің «Жансая» балабақшасының меңгерушісі А.Ибрагимова және есепші Қ.Мамырбекова, Байзақ ауданы әкімдігі білім бөлімінің Уәлиханов орта мектебінің директоры Н.Абдуалиев, Мойынқұм ауданы әкімдігі білім бөлімінің балалар музыкалық мектебінің директоры Ғ.Иетаев, Т.Рысқұлов ауданы әкімдігі білім бөлімінің бас маманы – аудандық қорғаншылық және қамқоршылық кеңесінің хатшысы Ш.Маутбаев, Мойынқұм ауданы әкімдігі білім бөлімінің есепшісі Д.Ерсултан, бас есепшісі А.Наушабекова, «Балапан» балабақшасының меңгерушісі А.Тажигулова, «Бөбек» балабақшасының меңгерушісі Л.Абдраманова және Шу ауданы әкімдігі білім бөлімінің өнер мектебінің директоры А.Иманбаев жазаға тартылған. 2020 жылы да жағдайымыз мәз болмаған. 11 айда 14 қылмыстық іс тіркелсе, Шу ауданы әкімінің орынбасары – бұрынғы білім бөлімінің басшысы К.Қожағаппанова мен аталған бөлімнің 12 есепшісі, Жамбыл облысы әкімдігінің білім басқармасының мектеп олимпиадаларын және мектептен тыс шараларын өткізу орталығының директоры Ш.Кашкинова, Жуалы ауданы әкімдігі білім бөлімінің басшысы М.Айтжанов және Меркі ауданы әкімдігі білім бөлімінің бас маманы – аудандық қорғаншылық және қамқоршылық кеңесінің хатшысы Д.Усенқұлов қазына қаржысына қол салғаны үшін жазаланды. Білім саласында жасалынған сыбайлас жемқорлық қылмыстарының ішінде бірінші орында жұмысқа қабылдау үшін алынатын пара тұрса, одан кейінгі кезекте мемлекеттік сатып алуларға және қызметкерлерге артық ақша төлеуге байланысты мемлекет қаражатын жымқыру деректері тұр. Сонымен қатар кейбір аудандық білім бөлімдерінде 1 жылдың ішінде сыбайлас жемқорлық қылмыстарының әртүрлі фактісі бірнеше рет қайталанған.Хабарламасыз қызметке қалай қабылдаған?
Тағы бір жайтты айтсақ, Тараз қаласы әкімдігінің білім бөлімі берген ақпаратқа сәйкес, өткен жылдың 6 айында 783 қызметкер қала мектептеріне жұмысқа қабылданған. Алайда бос орынға маман алуда электронды порталға конкурс туралы хабарлама көп жағдайда жарияланбаған. Мәселен, №3 мектеп соңғы жарты жылда барлығы 29 адамды жұмысқа қабылдаса, алайда білім ордасы бос орын туралы бірде-бір хабарландыру бермеген. Дәл сондай №13 мектеп 3 мұғалімді хабарландырусыз жұмысқа алса, №18 мектеп 2 мұғалім, 2 есепшіге, №19 мектеп есепшіге, №21 мектеп бастауыш сынып мұғаліміне, №24 мектеп 10 мұғалім және есепшіге, №44 және №51 мектеп бір-бір ұстазға, №52 мектеп бас есепші мен есепшіге, №59 мектеп бір мұғалімге еш хабарландырусыз қызмет ұсынған. Мамандар мұндай әрекет жемқорлыққа апарар жол болуы мүмкін екенін айтады. Себебі электронды порталға бос орын туралы хабарлама жарияланбаса, аталған қызмет орны тамыр-танысқа беріліп, басқа үміткерлердің құқығын шектейді.Жалақы біреуге артық, біреуге кем төленген
«Жамбыл – адалдық алаңы» жобалық кеңсесіне Тараз қаласы әкімдігіне қарасты №3 лицей-мектебінің есеп бөлімінің жұмысына қатысты арыз келіп түскен. Зерделеу қорытындысында мұнда да бірқатар кемшіліктер анықталған. Атап айтсақ, мектеп психологі Рахманкуловаға желтоқсан айында жергілікті бюджеттен 31 739 теңге, республикалық қазынадан 11 252 теңге еңбек жалақысынан артық төленген. Өзін-өзі тану пәнінің мұғалімі Кулберге новаға қыркүйек-желтоқсан айында жергілікті бюджеттен 69 795 теңге, республикалық қазынадан 14 030 теңге еңбек жалақысынан кем төленген. Барлық сома 83 825 теңгені құрап отыр. Психолог Бекенқызына да 14 641 теңге көлеміндегі еңбек жалақысы кем жіберілсе, әлеуметтік педагог Рустамова қыркүйек-желтоқсан айы аралығындағы 43 646 теңге көлеміндегі жалақысын кем алған. Математика пәнінің мұғалімі Мамырбековаға, керісінше айлық жалақысына 11 454 теңге артық төленсе, математик Умбеталиеваға да айлығына артық 35 498 теңге жіберілген. Сондай-ақ еңбекке жарамсыз парағы үшін төленетін төлемақы Тлеуберген Даулетбаевқа 6 380 теңге көлемінде, ал Асқар Асанбайға 23 157 теңге кем түскен.Жұмыста жоқ адамға айлық аударған
Тағы бір назар аударатын дерек, жұмыста жоқ қызметкерлерге жалақы төлеу фактісі болып отыр. Мәселен, №34 мектеп директоры Динара Нуралиева 2018 жылдың 2 тамызындағы №163 еңбек шартына сәйкес «электрик» қызметіне Руслан Маметовті жұмысқа қабылдайды. Сол уақыттан бері Маметовке 56 258 теңге көлемінде жалақы төленіп келген. Алайда аталған азаматтың №34 мектептен бөлек, Жуалы ауданындағы ECAP Services Kazakhstan компаниясында да 2015 жылдан бері «вахталық» әдіспен жұмыс істейтіні анықталып отыр. Бір сөзбен айтқанда, Маметов ай сайын 15 күнге ауданға «вахтаға» кетсе де, мектеп басшылығы оны журналға бар деп тіркеп, толық айлығын төлеп келген. Мұндай төлем 2018 жылдан бері жүргізілген. Қазір Сыбайлас жемқорлыққа қарсы департамент мамандары осы мектепте тіркеліп тұрған медбике Л.Мухазова мен психолог Д.Камалованың жұмыс кестесіне күмәнмен қарауда. Себебі Л.Мухазованың Тараз қалалық №6 емханада жұмыс істейтіні белгілі болса, Д.Камалова Жошыбаев атындағы кардиохирургия және трансплантология ғылыми-клиникалық орталығында қызметкер ретінде тіркеліп тұр.Түйін:
Міне, осылайша ұстаздар ұрпақ тәрбиесін емес, қаржы жымқыруды ойлап жаға ұстатуда. Әрине, «білім кемесі» саналатын мектеп қабырғасында мұндай келеңсіз жайт болмауы тиіс. Себебі бала тәрбиесіне жауапты жандар көпке күлкі емес, үлгі болғаны абзал. Бұдан Білім басқармасы мен мектеп басшылары сабақ шығарады деп сенеміз.
Саятхан САТЫЛҒАН, Жамбыл облысы