Көкшетауда ондаған үйдің тұрғыны апатты жағдайда тұрып жатыр. Бірақ ол биліктің назарынан тыс қалып қойған. Олардың көпшілігі өткен ғасырдың 50-жылдарында салыныпты. Осы уақытқа дейін ешқандай жөндеу жүргізілмегендіктен, қирауға айналған. Соған қарамастан апатты жағдайдағы үйлерде адамдар әлі күнге дейін тұрып жатыр. Бірқатар үйдің тұрғындары баспаналарын азғантай болса да, пайдасын көру ниетімен хабарландыру беріп, сатуға қойыпты. Ал кейбіреулері жергілікті әкімдіктің назар аударып, көмек беруінен үмітті. Көкейкесті мәселенің жай-жапсарымен танысып көрдік.
Тұрғындардың айтуынша, бұл үйлер 50-жылдарда Кеңес Одағының әр түкпірінен тың игеру үшін жастар келе бастаған кезде салына бастаған. Іргесі құйылып, қаңқалары тұрғызылған үйлер жылдам салынған. Өйткені келген адамдарды қоныстандыру үшін баспана тапшы болыпты. Мұндай сегіз пәтерлі екі қабатты үйлер Көкшетауда өте көп. Олардың бірі – Ақан сері көшесіндегі 95-үй. «Осыдан 10 жыл бұрын-ақ бұл үй апатты деп танылған. Қарасаңыз, қабырғалары қақырап, іргелері ажырай бастаған. Іргесінен сыз білінеді. Үйіміз әбден тозған. Барлық құжаттары бар. Бірақ осы уақытқа дейін адамдар тұрып жатыр. Өйткені басқа барар жері жоқ. Жергілікті әкімдікке, басқа да жоғары билік сатыларына кіріп, кірмеген есігіміз қалмады. Бірақ біздің басымыздағы ауыр жағдай ешкімге қажет емес сияқты», – дейді тұрғындардың бірі Сәбила Қантөрина. Апатты үйде тұруға көпшіліктің жүрегі дауаламайтыны түсінікті. Тұрғындардың біразы бұл үйлерді жалға беріп қойған. Өйткені баспананың жағдайына қарай жалдау ақысы да төмен. Көпшілік қалтасына қарай арзанын іздейтіндіктен осындай үйлерде тұруға келісіпті. «Мен ауылдан оқуға келдім. Қазір пәтердің бағасы аса қымбат. Ата-анамның азғантай жіберген ақшасы күнделікті тамағымнан артылмайды. Ал университет жатақханасынан орын болмай қалды. Амалым болмаған соң аз ақыға ұсынылған осы хабарландыруға көзім түсіп дереу хабарластым. Апатты жағдайына қарамастан ақшасына бола осы үйде тұруға келістім. Басқа амалым да жоқ, – дейді Серік Жантеміров есімді студент. Үйлерін жалдауға беретіндермен қатар апатты үйлерде өздері тұрып жатқандары да бар екен. Негізінен көбі зейнет жасындағы адамдар. Өйткені зейнеткерлердің басқа баратын жері де қалмапты. Сегіз пәтердің ішінен сөйлесуге келіскен Сәбилә Қантөрина жағдайдың қаншалықты қиын екенін жіпке тізді. «Егер бұл үйлердің қашан нақты салынғанын білгіңіз келсе, оны тек мемлекеттік архив құжаттарынан білуге болады. Бұл үйдің жасы менен де үлкен. Қазір 70-ке келдім. Осы үйде өсіп, осы аулада ойнағанмын. Балалық шағымнан бері осында тұрамын. Ол кезде бұл жақсы үй еді. Ал енді әбден тозып, іргесі сөгіліп, қабырғалары қақырай бастаған. Бәрі өз пәтерлерін сатып жібергісі келеді. Бірақ мұндай үйді кім алғысы келеді дейсің?!. Егер қандай да бір жағдай болса, тұрбасы жарылса, біз бірден оны өзіміз жөндеуге тырысамыз. Әрбір пәтерден ақша жинап, мамандарды шақыртамыз. Бұл үйлерде пәтер иелері кооперативтері де жоқ», – дейді Көкшетау қаласының тұрғыны Сәбила Қантөрина. Тұрғындардың айтуынша, бұл үйлер сол 70-жылдан бері бірде-бір рет жөндеу көрмеген. Қазір бір кездері бұл үйлердің қабырғалары тегіс болғанын елестету қиын. Жерге кіріп, отыра бастаған үйдің қабырғалары жарылып кеткен. Оны тұрғындар өз күштерімен жамап-жасқаған болыпты. Тау-кен ісінің шебері Владимир Дорожкин Көкшетауға Орал қаласынан өткен ғасырдың 60-жылдары келген. Бірден осы үйден пәтер беріліпті. – Бұл үй алғашқыда Павловкада орналасқан. Геологтер үшін төрт үйді осында көшіріп алып келген. Үйдің іргетасы жоқ. Сондықтан жерге кіріп бара жатыр, – дейді қала тұрғыны Владимир Дорожкин. Қосқабатты мұндай қоржын үйлер Көкшетауда ондап саналады. Әсіресе, Пушкин, Алтынсарин, Әуелбеков көшелерінде осындай үйлер бар. Қала тұрғындары да, жергілікті билік те бұл үйлердің жағдайының әлдеқашан сыр беріп, апатты жағдайда тұрғанын біледі. Бәрі бұл үйлердің Кеңес Одағы кезінде жұмыс істеуге келген жастар үшін берілген үй екенін айтады. «Қазір қала бойынша мұндай панельді қосқабатты үйлер ондап саналады. 50-жылдары салынғандықтан, жағдайлары өте нашар. Біртіндеп апатты жағдайда тұрған үйлердің тағдыры шешіліп жатыр. Мәселен, Вернадский көшесіндегі 11-мекенжайындағы үй апатты жағдайда болғанын білесіздер. 90 отбасы тұратын бұл үй құлауға таяу болғандықтан жанына тіреу қойылып, ондаған жылдар қызмет еткен. Бірақ комиссия тексерісінен кейін төтенше жағдайдағы үй ретінде танылып, бүгінде үй иелеріне жаңадан басқа пәтер берілетін болды. Бәрін бірден жүзеге асыру мүмкін емес. Сондықтан біртіндеп мұндай үйлерге қолдан келгенше тиісті шара қабылданатын болады, – дейді Көкшетау қаласы тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бөлімінің басшысы Юрий Шедловский. Жергілікті билік өкілдері 70 жылдан асқан үйлердің жағдайынан хабардар екенін біледі. Бірақ мәселенің қашан біржақты болатыны әлі белгісіз. Ал апатты жағдайға жетіп қалған үйлерде адамдар әлі қанша уақыт тұрады. Бұл – алдағы уақыт еншісі...Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ, Ақмола облысы