Кең даланы емін-еркін жайлаған ақбөкендер! Сұлулығы талай ақынның жырына арқау болған киелі жануар. Кезінде топ-тобымен қазақ жерін шарлаған киіктер браконьерлер мен қарақшылардың шабуылынан мыңдап қырылған. Табиғаттың да тосын мінезі бейкүнә жануарлардың санын қысқартқан.
Дегенмен соңғы жылдары киіктердің саны едәуір көбейгені анықталды. Өткен жылдардағы санақ бойынша Қазақстандағы киіктердің жалпы саны 334 мыңнан асқан. Тек бір ғана Қорғалжын қорығы аумағында 14 мыңнан 20 мыңға дейін киік мекендейді. Соңғы күндері әлеуметтік желілерде Қорғалжын қорығы аумағында киіктердің қырылып жатқаны жайлы ақпарат желдей есіп тұр. Мәселенің анық-қанығын білмек болып, Қорғалжын ауданы тұрғындарынан, сол сияқты тиісті сала мамандарынан мән-жайды сұрадық... Сөйтсек, адамға да, малға да қатал болған қыс киіктерге оңайға соқпапты. Қытымыр қыста қардың мол болуынан киіктер азық таппай, тебіндейтін шөп іздеп, ауылдарды аралап кетіпті. Әсіресе, қыс бітіп, көктем тақаған тұста қардың бетіне мұз қатқан соң іс насырға шапқан көрінеді. «Жануарлар ауылдың іргесіне дейін кіріп кетті. Бұрындары алыстан шыбықтың сыбдыры естілсе, жалт етіп жоқ болатын киіктер енді адамдардан тіпті қорықпайтын болған. Өйткені далада дым шөп жоқ. Тұяқты жануарлар қорек таппай, ауылдың маңын жағалап, егіннің орнын паналауға мәжбүр. Күні кеше ғана қорамның жанына бір топ киік келіпті. Байқасақ, әбден азып кетіпті. Қатты аяп кеттім. Айырмен сабан алып шашып тастадым. Өкінішке қарай, көбіне адамдардың шашқан шөбін жемей кетеді. Жануарға ешкім тиісіп жатқан жоқ», – дейді Қорғалжын ауданының тұрғындары. Киіктердің қырылып жатқанын республикалық «Охотзоопром» кәсіпорнының Ақмола облысындағы өңірлік басшысы да хабардар. Оның айтуынша, киіктерге биыл қыс қатты әсер етіп, қырыла бастаған. Бірақ бұл олардың санының азайып кетуіне ықпал етпейтінін жеткізді. «Биыл қыс өте қатты болды. Қар қалың түсіп, киіктер жайылатын жер таба алмады. Тіпті, бетін қалың мұз басқандықтан, тұяқты жануар шөп таппай, осыдан қырыла бастады. Бүгінде шамамен 200-ден астам киік қырылды. Бұл – табиғи жағдай. Қарақшылық және браконьерлік оқиғалар тіркелген жоқ. Әлеуметтік желілерде киіктердің мүйізі шығып жатыр. «Киіктерді атып кетті» дегендердің бәрі – жалған. Біз, әрине жергілікті атқарушы биліктің, жергілікті аумақтық инспекциялардың көмегімен қарды тазалаттық. Киіктер жүретін жерлерге шөп шашып кеттік. Шараға аудандардың әкімдіктері, Қарағанды және Ақмола облысы әкімінің орынбасарлары барынша көмек қолын созып, техникаларын берді», – дейді «Охотзоопром» ӨБ» РМҚК Орталық өңірлік филиалы басшысының міндетін атқарушы Достай Нұрбеков. Ақмола облысының Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясының мәліметінше, жыл басынан бері киіктің 207 өлімі тіркелген. Оның ішінде 139 мүйізді еркектер мен 68 аналық киік қырылған. Негізі, Астрахан, Егіндікөл, Қорғалжын және Целиноград аудандарында киіктің өлімі басым болыпты. Сондай-ақ ведомство жануарлардың өлу фактілері полиция бөлімдерінде тіркеліп, киіктердің зорлықпен өлтірілмегендіктен номенклатуралық істерге есептен шығарылғанын жеткізді. Киіктердің қаза болу фактісі туралы инспекция Ақмола облысының әкімдігі мен Ақмола облысының мамандандырылған табиғат қорғау прокуратурасын хабардар еткен. «Қазақта «жұт жеті ағайынды» дейді. Бұл көктем киіктер үшін де нағыз жұттың өзі болды. Әсіресе, қытымыр қыс кезіндегі қатты аяз бен қалың қар, жемшөптің болмауы сияқты фактор киіктердің әлсіреуіне алып келіп, қырыла бастады. Дегенмен біз қыс бойы қарап жатқан жоқпыз. Жергілікті атқарушы билік өкілдерімен, «Охотзоопром» қызметкерлерімен, полиция бөлімдерімен және жергілікті ауыл шаруашылығы құрылымдарымен бірлесіп бірталай шаруа атқарылды. Жануарларға көмек көрсету мақсатында 2021 жылғы 30 наурыз пен 1 сәуір аралығында инспекция басшысы Целиноград, Егіндікөл және Қорғалжын аудандарына, сондай-ақ «Охотзоопром» ӨБ» РМҚК ОАА инспекторларымен барып, аудан әкімдерімен, полиция бөлімдерімен және ауыл шаруашылығы құрылымдарының басшыларымен кездесу өткізді. Нәтижесінде, киіктер қырыла бастаған аудандарда қар тазартылып, жайылатын жерлеріне қосымша шөп шашылды.Киіктерге ауарайы қалпына келгенше үнемі көмек көрсетілмек», – дейді Ақмола облысы Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекциясының басшысы Лашынтай Дүйсенов. Сәуір туса да, қалың қардың көбесі сөгілмеген ауылдарда киіктерді аман сақтап қалу үшін қарды сырып, шөп шашу жұмыстары жалғасып жатыр. Сала өкілдері мен жергілікті атқарушы билік өкілдері жүргізілген шаралардың сенімді ақтап, киіктердің қырылуын тоқтататынына сенімді. Мамандар киіктердің мамырдың орта шеніне қарай төлдейтінін айтады. Яғни, табиғи жолмен киіктердің орны қайта толуы тиіс. Дегенмен алдағы уақытта тиісті сала өкілдері дер кезінде қимылдап, тиісті шараларды уақытында орындаса жөн болар ма еді дейсің...Абзал АЛПЫСБАЙҰЛЫ, Ақмола облысы